Adolf Beck

Adolf Abraham Beck

Adolf Abraham Beck (ur. 1 stycznia 1863 w Krakowie, zm. 1942) był polskim neurofizjologiem oraz profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Był współodkrywcą prądów czynnościowych mózgu (1890) oraz pionierem elektroencefalografii.

Życiorys

Urodził się jako Abraham Chaim Beck 1 stycznia 1863 roku w Krakowie, w ubogiej żydowskiej rodzinie piekarza, Szai Becka oraz Gustawy z domu Müller. W Krakowie ukończył Gimnazjum św. Jacka w 1883 roku, a w 1889 roku rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Od 1886 roku pracował w Zakładzie Fizjologii i Histologii pod kierownictwem Napoleona Cybulskiego. W latach 1888–1892 był jego asystentem oraz bliskim współpracownikiem. Już w trakcie studiów odkrył zjawisko desynchronizacji czynności elektrycznej mózgu w odpowiedzi na bodźce. Jego praca doktorska zatytułowana „Oznaczenie lokalizacyi w mózgu i rdzeniu za pomocą zjawisk elektrycznych” została przedstawiona 20 października 1890 roku. Celem badań było wykorzystanie elektrofizjologii do lokalizacji funkcji w mózgu, a przy okazji odkrył elektroencefalogram (EEG), który określił jako aktywny prąd niezależny, w odróżnieniu od prądów wywołanych stymulacją.

Podobnie jak inni badacze zajmujący się tą tematyką, Beck nie był świadomy wcześniejszych badań Catona. Jego rozprawa stanowiła głębsze studium problemu lokalizacji funkcji sensorycznych w mózgu oraz samego elektroencefalogramu. Wyniki opublikował w czasopiśmie fizjologicznym „Centralblatt für Physiologie”. Krótki artykuł wywołał kontrowersje dotyczące pierwszeństwa odkrycia. Beck odpowiedział, że technikę badania potencjałów nerwów oraz konstrukcję elektrod opracował Du Bois-Reymond, więc zastosowanie tej znanej techniki do nowego problemu nie powinno być traktowane jako odkrycie. Podkreślił również, że motywacją do eksperymentów był konkurs ogłoszony przez Cybulskiego w październiku 1888 roku, co sprawiło, że Cybulski był autorem idei. Dyskusję zakończył Richard Caton, przytaczając swoje publikacje z 1875 roku.

W 1894 roku uzyskał habilitację na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, na podstawie pracy „Zmiany w ciśnieniu krwi w naczyniach krwionośnych”. W latach 1895–1935 był profesorem fizjologii Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie rozpoczął od zbudowania Zakładu Fizjologii, który wyposażył w nowoczesny sprzęt. Uznawany jest za kluczowego twórcę lwowskiej szkoły fizjologii. W latach 1904/05 oraz 1916/17 był dziekanem Wydziału Lekarskiego, a w roku akademickim 1912/1913 pełnił funkcję rektora tej uczelni.

W czasie I wojny światowej, po inwazji rosyjskiej 20 czerwca 1915 roku, został przymusowo wywieziony przez władze rosyjskie do Kijowa w grupie zakładników. Dzięki staraniom Iwana Pawłowa oraz Czerwonego Krzyża został uwolniony w sierpniu 1915 roku, a w następnym roku powrócił do Lwowa w ramach wymiany więźniów.

W 1932 roku przeszedł na emeryturę, a jego następcą został Wiktor Tychowski. Od 1935 roku był profesorem honorowym UJK. W latach 1921–1929 uczył także w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Był członkiem PAU oraz aktywnym członkiem Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Otrzymał tytuł pierwszego honorowego członka Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego oraz został laureatem jego medalu. W gronie jego uczniów znaleźli się Czubalski, Herman, Jaburek, Klisiecki, Tothfeld, Tychowski i inni.

W trakcie II wojny światowej, po zajęciu Lwowa przez Niemców, Beck ukrywał się poza granicami getta, co umożliwił mu Zdzisław Bieliński. Adolf Beck prawdopodobnie popełnił samobójstwo w sierpniu 1942 roku, używając cyjanku dostarczonego przez syna. Zmarł w Obozie Janowskim w trakcie transportu ze Lwowa do obozu zagłady w Bełżcu. Dokładna data jego śmierci oraz miejsce pochówku pozostają nieznane.

Życie prywatne

Był żonaty z Reginą Mandelbaum (zm. 1938). Miał syna Henryka (1896–1946) oraz córki: Zofię (zm. 1939) i Jadwigę. Szwagrem Henryka był Kazimierz Zakrzewski, który został zamordowany w 1941 roku w Palmirach.

Upamiętnienie

W 1935 roku jego portret namalował Stanisław Batowski Kaczor.

W latach 70. XX wieku Mary A. B. Brazier przetłumaczyła na język angielski jego pracę doktorską.

Wybrane prace

O ciśnieniu krwi w żyłach (1894)
Über die Belichtigung der Netzhaut von Eledone moschata entstandenen Actionströme. Arcg gs Physiol 78 (1899)
O zjawiskach elektrycznych wywołanych przez oświetlenie siatkówki głowonoga Eledone moschata. Kosmos 25 (1900)
Badania nad galwanotropizmem. Dzienniki IX Zjazdu Lekarzy i Przyrodników w Krakowie (1900)
Badania poczucia smaku u osoby pozbawionej języka dokonane na chorym J. R. z kliniki chir. prof. Rydygiera. Rozpr Spraw Wydz mat-przyr AU 18, s. 207–216 (1888) (z Napoleonem Cybulskim)
O pobudliwości różnych miejsc tego samego nerwu. Pam AU 15, s. 165–195 (1888)
Oznaczenie lokalizacji w mózgu i rdzeniu za pomocą zjawisk elektrycznych. Rozp Wydz mat-przyr AU 21, s. 187–232 (1891)
Die Bestimmung der Lokalisation der Gehirn- und Rückenmarksfunktionen vermittelst der elektrischen Erscheinungen. Zentralblatt Physiol s. 473–476 (1890)
Przyczynek do fizjologii części lędźwiowej rdzenia pacierzowego u żab. Rozpr AU 24 s. 56–72 (1893)
Dalsze badania zjawisk elektrycznych w korze mózgowej. Rozpr AU 32, s. 174–257 (1896)
Dalsze badania nad zjawiskami elektrycznymi w korze mózgowej u małpy i psa. Spraw z Posiedzeń AU 1891, druk 1892 s. 43–47
O działaniu promieni radu na nerwy obwodowe. Rozpr AU 45, s. 111–122 (1906)
Zjawiska elektryczne kory mózgowej po częściowym jej zniszczeniu. Przyczynek do lokalizacji czucia bólu. Rozpr AU 45, s. 319–355 (1906)
O tak zwanych odruchach dotykowych Munka i odruchu skórnym podeszwowym. Rozpr AU 50, s. 687–698 (1910)
O ruchach odruchów rdzeniowych i ruchach ogólnych (pryncypalnych według Munka).
O wzajemnym stosunku czynnościowym mózgu i móżdżku. Rozpr AU 51, s. 457–472 (1911)
Die Ströme der Nervencentren (1890)
Hermann Helmholtz (1894)
Die Erregbarkeit Verschiedener Nervenstellen (1897)
Zur Untersuchung der Erregbarkeit der Nerven (1898)
Zur Lehre Munk’s über Beginn und Reihenfolge in der Ausbreitung der Bewegungen bei Rückenmarksreflexen, wie bei Tätigkeit der sogenannten „Prinzipalzentren (z Gustawem Bikelesem) (1910)
Die sogenannten Berührungsreflexe Munk’s und die reflektorische Zehenbeugung bei Reizung der Fusssohle. 1910 (z Gustawem Bikelesem).
Adolf Beck, Napoleon Cybulski, Stanisław Bądzyński, Kazimierz Bruno Rzętkowski Fizjologia człowieka. 1915

Przypisy

Bibliografia

Prof. dr med. Adolf Beck (1863 – 1942). W: Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958, s. 113–118.

Coenen AML, Zajachkivsky O, Bilski R. (1998). Scientific priority of A. Beck in the neurophysiology. Experimental and Clinical Physiology and Biochemistry, 1, 105–109.

Coenen A, Zajachkivsky O, Bilski R. In the footsteps of Beck: the desynchronization of the electroencephalogram. „Electroencephalogr Clin Neurophysiol”. 106. 4, s. 330-5, 1999. PMID: 9741761.

Jan Bohdan Gliński: Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Tom 3. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, ISBN 83-85842-22-5 s. 15–16.