Adolf Abram, znany również jako „Adaś” oraz „Władysław Jaworski” (ur. 24 grudnia 1894 w Demni Wyżnej, zm. 17 marca 1969 w Nowym Jorku) – major artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, odznaczony Orderem Virtuti Militari, członek Rady Głównej Centralnego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych od 1934 roku.
Życiorys
Urodził się 24 grudnia 1894 w Demni Wyżnej, w rodzinie Adolfa i Filipiny z domu Saling. W Stanisławowie uczęszczał do szkoły realnej, a później kontynuował naukę w Wiedniu w polskim gimnazjum, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości w grudniu 1914. Przez jeden semestr studiował w Hochschule für Bodenkultur (Akademii Rolniczej). Od 1912 był członkiem Związku Strzeleckiego w Stanisławowie, gdzie awansował na podoficera.
Od sierpnia 1914 służył w Legionach Polskich, początkowo jako sekcyjny w batalionie uzupełniającym, a od września był dowódcą działa w 1 pułku artylerii. Brał udział w bitwach pod Krzywopłotami, Limanową oraz Konarami. W czerwcu następnego roku ponownie przeniesiono go do batalionu uzupełniającego, a od listopada wrócił do 1 pułku, gdzie pełnił funkcję ogniomistrza. 2 sierpnia 1917, po kryzysie przysięgowym, został wcielony do armii austro-węgierskiej, jednak rozpoczął tam służbę dopiero w listopadzie z powodu ciężkiej choroby. W Pozsany na Węgrzech ukończył szkołę oficerów rezerwy (styczeń–maj 1918) i awansował na chorążego. Po uzyskaniu urlopu na studia, wstąpił do POW, a w Kijowie objął stanowisko komendanta miasta oraz oficera wyszkoleniowego Okręgu Charków Komendy Naczelnej III POW.
W Wojsku Polskim służył od listopada 1918, w Grupie pułkownika Czesława Rybińskiego, dowodząc złożoną z dwóch dział artylerią. 28 listopada, podczas bitwy pod Mikulińcami, trafił do niewoli ukraińskiej. Udało mu się uciec 3 czerwca następnego roku i został przydzielony do 2 pułku artylerii ciężkiej. W tym samym roku, od sierpnia, pełnił funkcję sekretarza, a później referenta sekcji amunicyjnej Departamentu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od czerwca 1920 był pierwszym oficerem w 1 pułku artylerii polowej Legionów, a następnie dowódcą baterii. Wyróżnił się męstwem w bitwach pod wsią Zełwa, podczas akcji na Sejny 22 września oraz przy przejściu toru kolejowego między Stołpcami a Horodziejami 3 października 1920. Od grudnia był adiutantem tej jednostki, a od lipca 1921 adiutantem 1 Brygady Artylerii Legionów. Ukończył w Toruniu wyższy kurs oficerów sztabowych artylerii (sierpień–październik) i wrócił do 1 pułku artylerii polowej Legionów na stanowisko p.o. dowódcy baterii. Z dniem 1 maja 1922 został przeniesiony do rezerwy. 17 maja 1922 otrzymał odznaczenie wojskowe „Virtuti Militari” V klasy. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana z datą starszeństwa 1 czerwca 1919 i 672. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych artylerii. W rezerwie był przydzielony do 1 pułku artylerii polowej Legionów. W 1934 roku miał przydział w rezerwie do 8 pułku artylerii lekkiej w Płocku.
Po zakończeniu służby wojskowej pracował jako rolnik, a później był urzędnikiem. Działał w Związku Osadników, a przed wybuchem wojny pełnił funkcję jednego z dwóch wiceprezesów zarządu tego związku. W ostatnim okresie przed wybuchem wojny był także sekretarzem Głównej Komisji Rewizyjnej Związku Legionistów Polskich.
W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie, posługując się przybranym nazwiskiem Władysław Jaworski. Na początku października 1939 roku skontaktował Aleksandra Kamińskiego z komendantem Okręgu Warszawa-Miasto SZP Henrykiem Józewskim, który zlecił Kamińskiemu zorganizowanie wydawania „Biuletynu Informacyjnego”. Wspólnie z ówczesnym szefem BIP Komendy Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ Zygmuntem Hemplem przedstawił w 1940 roku generałowi Stefanowi Roweckiemu projekt stworzenia specjalnej organizacji, która miałaby kierować cywilną walką społeczeństwa. Był współpracownikiem Józewskiego w wydawanym od kwietnia 1942 miesięczniku „Ziemie Wschodnie Rzeczypospolitej”. Działał również w innej organizacji piłsudczykowskiej – KON, a od 1943 roku redagował „Wschodni Biuletyn Informacyjny” wydawany przez Konwent.
W czasie powstania warszawskiego aktywnie uczestniczył w cywilnej służbie pomocniczej, a po kapitulacji oddziałów powstańczych został wywieziony do Niemiec. Po zakończeniu wojny emigrował do USA, gdzie początkowo osiedlił się w Nowym Jorku, a później w Andes, podejmując różne zajęcia.
Zmagał się z chorobą nowotworową. Zmarł 17 marca 1969 roku po dwóch operacjach w szpitalu w Nowym Jorku. Został pochowany w Andes, a na jego grobie wzniesiono mały pomnik, który ufundował Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. W testamencie zapisał Instytutowi dom w Andes oraz kwotę 10.000 dolarów.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7500 – 17 maja 1922
Krzyż Niepodległości z Mieczami – 10 grudnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
Krzyż Walecznych – czterokrotnie w 1922 roku
Złoty Krzyż Zasługi – 8 lipca 1929 „za zasługi na polu organizacji rolnictwa”
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2013-03-22].
Abram Adolf Adam. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.13-800 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-13].
Marek Gałęzowski, Abram Adolf [w:] idem, Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939-1947, LTW: Warszawa 2005, s. 5–13.
Marek Gałęzowski, Przeciw dwóm zaborcom. Polityczna konspiracja piłsudczykowska w kraju w latach 1939–1947, Warszawa: IPN, 2013.
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 33−34. ISBN 83-211-0739-7.