Admirał Zozula

Admirał Zozula

Admirał Zozula (ros. Адмирал Зозуля) – radziecki, a później rosyjski krążownik rakietowy, stanowiący pierwszy okręt projektu 1134 (oznaczony w kodzie NATO jako Kresta I). Wodowany w 1965 roku, pozostawał w aktywnej służbie od 1967 do 1994 roku, będąc częścią Floty Północnej, a następnie Floty Bałtyckiej.

Budowa i skrócony opis

„Admirał Zozula” był pionierskim okrętem projektu 1134 (Bierkut), który zyskał również nazwę typ Admirał Zozula, a w systemie NATO oznaczany był jako Kresta I. Został nazwany na cześć admirała Fiodora Zozuli (1907–1964) i został wciągnięty na listę floty 11 czerwca 1964 roku. Jego budowa miała miejsce w stoczni im. A. Żdanowa w Leningradzie (numer budowy 791). Stępkę położono 26 lipca 1964 roku, a okręt wodowano 17 października 1965 roku. W lutym 1967 roku przeszedł próby morskie, a w kwietniu rozpoczął próby państwowe, jako pierwszy okręt serii, osiągając prędkość projektową wynoszącą 33 węzły. Ostatecznie wszedł do służby 5 (lub 8) października 1967 roku.

Okręty projektu 1134 początkowo klasyfikowano jako duże okręty przeciwpodwodne (ros. bolszoj protiwołodocznyj korabl, BPK). Ich głównym celem było zwalczanie okrętów podwodnych, jednak w trakcie budowy nie były jeszcze gotowe rakietotorpedy, toteż jako główne uzbrojenie otrzymały cztery wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych P-35, co nadało im charakter uniwersalny. W związku z tym w 1977 roku zostały przeklasyfikowane na krążowniki rakietowe. Zwalczanie okrętów podwodnych umożliwiało dziesięć wyrzutni torped kal. 533 mm, z których można było wystrzeliwać torpedy przeciw okrętom podwodnym. Dodatkowo, uzbrojenie przeciwpodwodne wzbogacały dwa dwunastoprowadnicowe miotacze rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 (144 bomby kal. 213 mm) oraz dwa sześcioprowadnicowe RBU-1000 (48 bomb kal. 305 mm). Możliwości w zakresie zwalczania okrętów podwodnych poszerzał pokładowy śmigłowiec Ka-25PŁ, który mógł być zastąpiony maszyną do wskazywania celów Ka-25C. Uzbrojenie artyleryjskie składało się z dwóch podwójnie sprzężonych dział uniwersalnych kal. 57 mm AK-725, umieszczonych w nietypowych wieżach na burtach. W celu obrony bezpośredniej przewidziano dwie pary sześciolufowych naprowadzanych radarowo działek 30 mm AK-630M, jednak ze względu na opóźnienia, „Admirał Zozula” wszedł do służby bez tych systemów, które zainstalowano dopiero podczas modernizacji w latach 80. Uzbrojenie przeciwlotnicze stanowiły dwie dwuprowadnicowe wyrzutnie rakietowych pocisków bliskiego zasięgu Wołna-M na dziobie i rufie, z zapasem 64 pocisków.

Służba

Po rozpoczęciu służby, „Admirał Zozula” włączono do Floty Północnej ZSRR. 7 listopada 1967 roku wziął udział w paradzie morskiej na Newie w Leningradzie, z okazji 50. rocznicy rewolucji. Między 23 listopada a 3 grudnia 1967 roku dotarł do Siewieromorska, gdzie 18 stycznia kolejnego roku został włączony do 120 Brygady Okrętów Rakietowych. W trakcie przejścia na północ kontynuowano próby państwowe, podczas których wystrzelił m.in. na Morzu Białym trzy pociski P-35 oraz siedem W-600 systemu Wołna. Próby zakończono ostatecznie w październiku 1968 roku.

Pod koniec 1969 roku „Admirał Zozula” udał się na Morze Śródziemne, operując od 1 grudnia 1969 do 30 czerwca 1970 roku u wybrzeży Egiptu w ramach tzw. służby bojowej, wspierając ten kraj w konflikcie z Izraelem. Za osiągnięcia w ćwiczeniach, w marcu 1971 roku krążownik uzyskał tytuł przodującego okrętu. Od listopada 1971 do czerwca 1974 roku przeszedł średni remont w stoczni w Leningradzie. W okresie od 1 czerwca do 1 grudnia 1975 roku okręt wchodził w skład 5 Eskadry Operacyjnej, pełniąc służbę bojową w środkowym Atlantyku i Morzu Śródziemnym (wraz z BPK „Admirał Isakow” i „Ogniewoj”). W tym czasie, 11 września, doszło do wypadku, w wyniku którego zginął nawigator śmigłowca Ka-25. W 1976 roku okręt ponownie osiągnął dobre wyniki w szkoleniu, zdobywając tytuł najlepszego okrętu w marynarce pod względem przygotowania ogniowego i taktycznego oraz najlepszego okrętu rakietowego Floty Północnej. Dowódca okrętu, kmdr por. A. Kowalczuk, został wybrany delegatem na 25. zjazd KPZR.

Od 10 kwietnia do 2 listopada 1977 roku okręt ponownie pełnił służbę bojową na Atlantyku i Morzu Śródziemnym, składając wizytę w Dubrowniku w dniach 11–18 października. W tym roku załoga krążownika uzyskała tytuł najlepszego okrętu nawodnego Floty Północnej. We wrześniu 1978 roku „Admirał Zozula” monitorował okręty NATO podczas manewrów Northern Wedding-78.

W marcu 1984 roku krążownik uczestniczył w ćwiczeniach Atlantika-84, a 24 kwietnia 1984 roku został skierowany na kapitalny remont z modernizacją do Kronsztadu, w trakcie którego zainstalowano działka AK-630M oraz system łączności satelitarnej Szluz. 9 października 1986 roku okręt został administracyjnie przeniesiony do Floty Bałtyckiej. W maju 1992 roku został przyjęty po remoncie i włączony do 12 Dywizji Krążowników Rakietowych Floty Bałtyckiej. Jednak wkrótce po remoncie, z powodu błędów obsługi, doszło do uszkodzenia kotłów i okręt przestał wypływać w morze.

5 lipca 1994 roku „Admirał Zozula” został wykreślony z listy okrętów, a 24 września tego samego roku opuszczono na nim banderę. Ostatnim dowódcą był kmdr por. N. Michajłow. 30 grudnia 1994 roku rozformowano załogę. Okręt został następnie złomowany w Królewcu w stoczni Jantar. Inne źródła podają, że został sprzedany na złom 22 czerwca 1995 roku brytyjskiej firmie.

Okręt nosił numery burtowe: 581 (1967 rok), 297, 550, 569, 532, 093, 087, 052 (1990 rok).

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Jurij Apalkow: Udarnyje korabli. Moskwa: Morkniga, 2010. ISBN 978-5-903080-40-3. (ros.).

Andriej Awierin: Admirały i marszały. Korabli projektow 1134 i 1134A. Moskwa: Wojennaja Kniga, 2007. ISBN 978-5-902863-16-8. (ros.).

Siergiej Bierieżnoj. Sowietskij WMF 1945-1995. Kriejsiera, bolszyje protiwołodocznyje korabli, esmincy. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 1/1995, 1995. (ros.).

Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli SSSR i Rossii 1945 – 1995 g. Wyd. III. Jakuck: 1994. (ros.).

Jan Radziemski. Kulawy lot Bierkuta. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11/2010. XV (107), listopad 2010. ISSN 1426-529X.