Admiral Scheer
Admiral Scheer to niemiecki krążownik ciężki typu Deutschland, który służył w czasie II wojny światowej. Wraz z innymi jednostkami tego typu, takimi jak „Lützow” i „Admiral Graf Spee”, był nazywany „pancernikiem kieszonkowym”. Okręt otrzymał imię na cześć admirała Reinharda Scheera, który dowodził niemieckimi siłami morskimi podczas bitwy jutlandzkiej w 1916 roku.
Historia i służba
Budowa
W 1930 roku Reichstag zatwierdził budowę jednostki, mającej zastąpić stary pancernik „Lothringen”, z niewielką większością głosów. Kontrakt na budowę, której tymczasowe oznaczenie to „Panzerschiff B/Ersatz Lothringen”, przyznano stoczni Reichmarinewerft w Wilhelmshaven.
Stępkę pod okręt położono 25 czerwca 1931 roku, a wodowanie miało miejsce 1 kwietnia 1933 roku. W dniu wodowania nadano mu nazwę „Admirał Scheer”, a matką chrzestną była córka admirała, którego imię nosił.
Hiszpańska wojna domowa
Pierwszą misją „Admiral Scheer” było rozpoczęcie 23 lipca 1936 roku, mające na celu ewakuację niemieckich cywilów z objętej wojną domową Hiszpanii. 31 maja 1937 roku, w odpowiedzi na atak lotniczy na siostrzaną jednostkę „Deutschland”, okręt ostrzelał port w Almerii, powodując znaczne straty materialne oraz śmierć 24 osób, a kilkadziesiąt innych zostało rannych.
W marcu 1939 roku okręt brał udział w zajęciu litewskiego portu Kłajpeda jako jednostka flagowa wiceadmirała Wilhelma Marshalla. W kwietniu „Admirał Scheer” wyruszył w oceaniczny rejs na Atlantyk, gdzie przygotowywał się do działań krążowniczych przeciwko żegludze. Do Wilhelmshaven powrócił 3 maja 1939 roku.
II wojna światowa
Na początku wojny „Admiral Scheer” stacjonował w Wilhelmshaven, gdzie 4 września 1939 roku został po raz pierwszy zbombardowany przez samoloty RAF. Mimo czterech bezpośrednich trafień, nie odniósł poważniejszych uszkodzeń, ponieważ bomby nie detonowały.
W październiku 1940 roku krążownik wyruszył na rejs rajderski po Oceanie Atlantyckim, trwający do 1 kwietnia następnego roku. 23 października 1940 roku opuścił Gotenhafen (okupacyjna nazwa Gdyni), kierując się do Brunsbüttel, który został wyznaczony jako punkt oczekiwania na nowe rozkazy.
1 listopada 1940 roku, niezauważony, przedarł się przez Cieśninę Duńską na północny Atlantyk, tracąc dwóch marynarzy, którzy zostali zmyci z pokładu. 5 listopada, bazując na informacjach wywiadowczych, spotkał konwój HX-84, płynący z Halifaksu w Nowej Szkocji, osłaniany przez krążownik pomocniczy HMS „Jervis Bay”. Tego dnia „Scheer” zatopił samotny statek „Mopan”, po czym zidentyfikował konwój. Komandor Edward Fegen, dowódca krążownika, postanowił bronić konwoju. „Admiral Scheer” rozpoczął ostrzał z dział kal. 280 mm. Walka wywiązała się w odległości 10 Mm, a po 22 minutach krążownik pomocniczy zatonął. „Admiral Scheer” nie odniósł obrażeń. Dzięki walce „Jervis Bay” konwój się rozproszył i niemiecki krążownik z 37 statków odnalazł jedynie siedem, zatapiając pięć i uszkadzając jeden. Statek pasażerski „Rangitiki” zdołał uciec. Ostatecznie do celu dotarły 32 statki, w tym polskie „Morska Wola” i „Puck”. Atak ten spowodował poważne zakłócenia w ruchu konwojowym między Ameryką a Wielką Brytanią, które zostały przywrócone dopiero 17 listopada. Poszukiwania niemieckiego okrętu okazały się bezskuteczne, a „Admiral Scheer” zmienił pole działań na środkowy Atlantyk.
14 listopada „Scheer” uzupełnił zapasy ze statku zaopatrzeniowego „Nordmark”, a 16 grudnia napotkał i zatopił dwa statki. W grudniu 1940 roku, przechodząc na południowy Atlantyk, zdobył dwa statki (w tym jeden z żywnością – „Duquesa”) i zatopił dwa kolejne w Zatoce Gwinejskiej. W lutym 1941 roku okręt przeszedł na Ocean Indyjski, gdzie w dniach 20-22 lutego, na północ od Madagaskaru, zatopił trzy statki i zdobył jeden. Zmylił pościg Royal Navy i 1 kwietnia 1941 roku powrócił do Kilonii tą samą trasą. W sumie podczas tego rajdu zatopił krążownik pomocniczy oraz 13 statków, zdobywając trzy o łącznej pojemności 113 213 BRT i uszkadzając dwa inne. Był to najbardziej udany rejs rajderski pojedynczego niemieckiego okrętu w tej wojnie. Od września 1941 roku działał w składzie Floty Bałtyckiej na Morzu Alandzkim, blokując radziecką marynarkę.
W 1942 roku stacjonował w Norwegii, prowadząc działania na północy. Uczestniczył między innymi w operacji Wunderland, której celem było sparaliżowanie radzieckiej żeglugi w wodach arktycznych.
W 1943 roku „Admiral Scheer” przebywał na Morzu Bałtyckim. W październiku 1944 roku okręt wspierał ogniem artylerii oddziały niemieckie walczące na półwyspie Sõrve (wyspa Sarema, obecnie Estonia) podczas operacji desantowej Armii Czerwonej Moonsund, mającej na celu wyparcie wojsk III Rzeszy z archipelagu Wysp Moonsundzkich. W tym okresie był wielokrotnie atakowany przez radzieckie lotnictwo, jednak nie odniósł żadnych uszkodzeń. Niemiecki okręt intensywnie wspierał wojska w strefie przybrzeżnej do marca 1945 roku, kiedy to musiał wycofać się z walki z powodu zużycia mechanizmów i uszkodzenia artylerii. Aby przywrócić mu zdolność bojową, wysłano go na remont do Kilonii.
9 kwietnia 1945 roku krążownik zatonął (po godzinie 22:45) w wyniku ataków bombowych w basenie stoczni Deutsche Werke w Kilonii. Okręt przewrócony do góry dnem został częściowo złomowany (do lipca 1945 roku wydobyto metale kolorowe), a resztę wraku zasypano gruzem i ziemią.
Dzwon okrętowy „Admiral Scheer” znajduje się obecnie w Muzeum Marynarki w Wilhelmshaven.
Wrak okrętu odnaleziono w 2024 roku.
Kariera wojenna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Michał Jarczyk, Niemiecki „pancernik kieszonkowy” Admiral Scheer, Okręty Wojenne nr 1/1992, Index 36830X
Maciej S.M.S. Sobański, Pancerniki typu „Deutschland”, Wyd. I, Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”, 2010, ISBN 978-83-945659-1-6.
Jochen Brennecke & Theodor Krancke: Schwerer Kreuzer Admiral Scheer, Köhlers Verlagsges., ISBN 3-7822-0831-5
Bernard Ireland, Jane’s battleships of the 20th century, HarperCollinsPublisher, Nowy Jork 1996, ss. 39-45, ISBN 0-00-470997-7
Rafał Mariusz Kaczmarek, Pancerni korsarze Kriegsmarine, Wydawnictwo Attyka, Warszawa 2010, ISBN 978-83-89487-50-6
Tadeusz Kasperski, Atlantycki rejs Admirala Scheera, „Morze, Statki i Okręty”, Nr 7-8/2015, XIX (159), lipiec-sierpień 2015, Warszawa: Magnum X.
Linki zewnętrzne
Admiral Scheer na www.maritimequest.com (ang.)
Admiral Scheer na www.deutschland-class.dk (zarchiwizowane z tego adresu 2007-04-21) (ang.)
Admiral Scheer Information [online], www.german-navy.de [dostęp 2021-04-17].