Administrator apostolski

Administrator apostolski to urząd kościelny, funkcjonujący w ramach prawa kanonicznego Kościoła katolickiego. Osobą pełniącą ten urząd jest duchowny (prezbiter lub biskup), któremu papież powierzył zarządzanie (często na czas określony) nad diecezją lub inną strukturą kościelną, nie mianując go jednocześnie biskupem ordynariuszem. Należy odróżnić ten urząd od administratora diecezjalnego, który ma podobne obowiązki i uprawnienia, lecz jest powoływany bez interwencji Stolicy Apostolskiej.

W praktyce urząd administratora apostolskiego występuje w trzech głównych formach: administrator apostolski sede vacante; administrator apostolski sede plena; stały administrator apostolski.

Administrator sede vacante

Administrator apostolski sede vacante (z łac. „przy nieobsadzonej stolicy”) zarządza diecezją w okresie pomiędzy zakończeniem władzy poprzedniego ordynariusza (np. z powodu śmierci, rezygnacji lub przejścia na emeryturę) a objęciem rządów przez nowego. Zgodnie z prawem kanonicznym, standardową procedurą jest powołanie administratora diecezjalnego przez diecezjalne kolegium konsultorów. Niemniej jednak, papież może w każdej chwili podczas wakatu powołać administratora apostolskiego, co prowadzi do wygaśnięcia mandatu administratora diecezjalnego. Taki przypadek może mieć miejsce w sytuacjach długotrwałej sediswakancji oraz w szczególnych okolicznościach – na przykład po nagłej rezygnacji abpa Stanisława Wielgusa z urzędu arcybiskupa metropolity warszawskiego w 2007 roku, kiedy tymczasowe rządy nad archidiecezją objął kard. Józef Glemp, pełniąc rolę administratora apostolskiego, nim wybrano administratora diecezjalnego.

Administrator sede plena

Administrator apostolski sede plena (z łac. „przy obsadzonej stolicy”) prowadzi diecezję w czasie poważnej, ale zakładanej jako tymczasowa, przeszkody w sprawowaniu urzędu przez ordynariusza (np. w przypadku długotrwałej choroby). Zazwyczaj w takiej sytuacji rządy w diecezji przejmuje biskup koadiutor lub, w przypadku jego braku (co często ma miejsce w diecezjach polskich, gdzie koadiutorzy są rzadko powoływani), osoby wyznaczone w specjalnym, tajnym wykazie stworzonym przez biskupa przed wystąpieniem przeszkody. Jeśli taki wykaz nie został sporządzony, administrator diecezjalny jest powoływany przez kolegium konsultorów. Tak jak w poprzednim przypadku, papież ma prawo w każdej chwili ustanowić administratora apostolskiego na danej stolicy biskupiej, którego sam wybiera. Powinien on być odwołany z chwilą powrotu do obowiązków dotychczasowego biskupa.

Stały administrator

Stały administrator kieruje administraturą kościelną, która nie ma statusu diecezji. W ściślejszym znaczeniu, stałymi administratorami apostolskimi są tylko zwierzchnicy administratur apostolskich. W szerszym kontekście do tej grupy można zaliczyć również wikariuszy apostolskich, prefektów apostolskich, prałatów terytorialnych, a nawet opatów terytorialnych – różnice dotyczą jedynie tytulatury oraz (w przypadku opata) dodatkowych uprawnień zakonnych. Wszyscy ci dostojnicy mają jednak na swoim obszarze uprawnienia biskupa ordynariusza, choć formalnie nim nie są. W przeciwieństwie do dwóch wcześniejszych typów administratora, ich zarząd ma charakter stały, a nie tymczasowy.