Adinkra

Adinkra to zbiór symboli pochodzących z tradycji ludu Akan, zamieszkującego Ghanę w zachodniej Afryce.

Opis

Symbole Adinkra odzwierciedlają popularne, lokalne przysłowia oraz aforyzmy. Prezentują one stylizowane formy przedmiotów, zwierząt, roślin, elementów natury, budowli, a także fryzur i kształtów geometrycznych. Można je znaleźć na tkaninach (główne centrum tkackie znajduje się w wiosce Ntonso, blisko Kumasi), jak również na ścianach, ceramice, logach oraz w formie malowideł na drzeworytach. Mieszkańcy Ghany rozpoznawali około czterystu symboli, podczas gdy obecnie w użyciu znajduje się od pięćdziesięciu do stu z nich.

Historia

Wzrost znaczenia Adinkra miał miejsce w XIX wieku, w czasie intensywnego rozwoju tkactwa i rzemiosła w Ghanie oraz na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Symbole te zyskały na popularności podczas konfliktu zbrojnego pomiędzy królestwem Gyaaman (obejmującym część Ghany i Wybrzeża Kości Słoniowej) a Aszanti. Twórcy Adinkry z Gyaaman starali się naśladować sąsiedni symbol narodowy, znany jako „złoty stołek”, będący własnością Aszanti. Po śmierci króla Gyaaman, jego odzież z symbolami Adinkra została zabrana jako trofeum wojenne przez Asante Hene, króla Aszantów – Nanę Osei Bonsu-Panyin.

Znaczenie

Etymologia słowa adinkra pochodzi z języka Akan i wywodzi się od słowa dinkra, które oznacza „pożegnanie”, „pozostawanie w rozdzieleniu” oraz „rozłąkę”. Inne znaczenie adinkra odnosi się do króla Gyaaman.

Symbole Adinkra były i są używane głównie na tkaninach podczas ceremonii pogrzebowych, ale także na uroczystościach weselnych oraz obrzędach inicjacyjnych.

Proces drukowania

Po zdobyciu szat króla Gyaaman, Aszanti wzbogacili swoją wiedzę na temat pozyskiwania i wykorzystywania specjalnego atramentu, znanego jako „aduru”. Atrament ten stosuje się do drukowania wzorów na bawełnianych tkaninach. Otrzymuje się go poprzez gotowanie kory drzewa badie z dodatkiem żużlu żelaza. Nie jest on chemicznie utrwalany na materiałach, co oznacza, że tkaniny nie powinny być zbyt mocno moczone. Tkaniny z symbolami Adinkra to tzw. Adiry.

Wytwórcy i użytkownicy

Produkcją symboli zajmują się jedynie osoby z odpowiednimi umiejętnościami w zakresie przygotowania i drukowania wzorów oraz znajomością znaczeń poszczególnych symboli. Dawniej odzież ozdobiona symbolami Adinkra była zarezerwowana tylko dla królów Asante oraz innych ważnych liderów, w tym duchownych. Z biegiem lat zaczęli je nosić również zwykli ludzie, jednak w szczególności na ważne okazje, takie jak pogrzeby.

Adinkra teraz

W dzisiejszych czasach symbole te mają istotne znaczenie w handlu turystycznym, ceramice, architekturze, rzeźbie, sztuce użytkowej oraz w produktach komercyjnych, nawet w formie czekoladek!

Wybrane symbole

Adinkrahened – symbol przywództwa, przedstawiający dwa okręgi wpisane w trzeci, symbolizujący wspaniałość i charyzmę.
Nyame – najwyższy symbol, przypominający, że poza Bogiem nie ma się czego bać.
Sesa Woruban – symbol składający się z dwóch części, znany jako „Poranna Gwiazda”, oznaczający nowy początek dnia, oraz symbol w środku koła, reprezentujący ruch lub samodzielne działanie.
Sankofa – symbol powrotu, łączący się z powiedzeniem, że nigdy nie jest za późno, aby zawrócić i obrać inną drogę po zrozumieniu swojego błędu, oraz przysłowiem Aszanti: „spójrz w swoją przeszłość, a rozpoznasz swoją przyszłość”.
Dufae – stylizowany grzebień, symbolizujący kobiece cnoty, takie jak empatia, ostrożność, delikatność i roztropność.
Fofo – stylizowane nasiona fofoo, stanowiące ważny składnik odżywczy, symbolizujące ostrzeżenie przed zazdrością i zawiścią.