Adib asz-Sziszakli (urodzony w 1909, zmarły 27 września 1964) był syryjskim wojskowym, który zorganizował zamach stanu w grudniu 1949 roku w Republice Syryjskiej, sprawując dyktatorską władzę do 1953 roku.
Życiorys
Był pochodzenia sunnickiego z regionu Hamy. Swoją karierę wojskową rozpoczął w Wojskach Specjalnych, utworzonych przez francuskie władze mandatowe.
19 grudnia 1949 roku, w stopniu pułkownika, przejął władzę w Republice Syryjskiej poprzez zamach stanu, będący trzecim takim wydarzeniem w Syrii w roku 1949. 27 grudnia powołano rząd, na czele którego stanął Chalid al-Azm, co było wyrazem wstępnych dążeń asz-Sziszaklego do porozumienia z dotychczasową elitą syryjską, składającą się z miejskich notabli z Aleppo i Damaszku, a nawet do przywrócenia ich wpływów, które osłabły w wyniku rosnącego znaczenia armii. Prezydentem kraju został Haszim al-Atasi. W kolejnych miesiącach, debata polityczna koncentrowała się na nowej konstytucji, ujawniając także różnice między istniejącymi partiami w kraju, dotyczące kwestii socjalnych, systemu podatkowego oraz relacji między prawem świeckim a prawodawstwem religijnym.
W 1951 roku asz-Sziszakli radykalnie zmienił swoje podejście polityczne, zaczynając sprawować władzę w sposób autorytarny, dążąc do całkowitej wymiany elit rządzących oraz przeprowadzenia szerokich reform. W grudniu 1951 roku rozwiązano syryjski parlament, a w kwietniu następnego roku zdelegalizowano partie polityczne. Celem dyktatora była centralizacja państwa oraz zniwelowanie różnic konfesyjnych i etnicznych. Odebrał druzom i alawitom dotychczasową autonomię, podporządkowując ich ogólnemu systemowi prawnemu Syrii, a także zlikwidował system konfesyjnej reprezentacji w organach władzy, wprowadzony przez francuskie władze mandatowe. Według niektórych źródeł jego ostatecznym celem była budowa homogenicznego, arabskiego i muzułmańskiego (sunnickiego) państwa. W szczególności opierał się na wojskowych pochodzących z tej samej prowincji, co on sam, co umożliwiało im łatwy awans w strukturach wojskowych. Asz-Sziszakli podejmował także działania mające na celu rozwój prowincji Al-Dżazira, wspierając rozwój rolnictwa oraz osadnictwo muzułmańskich Arabów, którzy dotąd stanowili mniejszość.
Pomimo licznych nadziei związanych z jego rządami, asz-Sziszakli nie przeprowadził reformy rolnej. Syryjscy chłopi, organizując się w 1951 i 1952 roku z inspiracji Partii Socjalistycznej, domagali się jej wprowadzenia, co doprowadziło do powstania odpowiednich aktów prawnych, które jednak nigdy nie zostały wdrożone w życie. Sam fakt ich uchwalenia zniechęcił zamożnych notabli miejskich, będących równocześnie właścicielami ziemskimi, do asz-Sziszaklego. W celu pozyskania poparcia feudałów, nowelizował ustawy o reformie rolnej, wprowadzając tak wysokie limity posiadanej ziemi, że nie obejmowały one syryjskich majątków. Pod wpływem notabli, asz-Sziszakli skierował wojsko do pacyfikowania kolejnych wystąpień chłopskich. Mimo wszystko, dyktator zyskał pewne poparcie jedynie w Damaszku, nie mając silnego zaplecza w Aleppo, ani pełnego wsparcia w coraz bardziej skłóconej armii.
W listopadzie 1951 roku asz-Sziszakli przeprowadził kolejny zamach stanu, aresztując prezydenta oraz rząd, a nowym przywódcą kraju mianował gen. Fauziego as-Silu, bliskiego współpracownika. Umacniając swoją dyktaturę wojskową, obsadzał oficerów na kluczowych stanowiskach państwowych. W kwietniu 1952 roku powstała monopartyjna organizacja masowa o nazwie Arabski Ruch Wyzwolenia. Dążąc do umocnienia swojej władzy, w lipcu 1953 roku ogłosił się prezydentem i premierem Syrii na podstawie nowelizowanej konstytucji. Referendum, które potwierdziło te decyzje, odbyło się z naruszeniem demokratycznych procedur. Jego decyzje przyniosły odwrotne skutki, gdyż przeciwko pułkownikowi wystąpiły wszystkie siły polityczne w kraju, które w listopadzie 1953 roku utworzyły Front Narodowego Sprzeciwu. Miesiąc wcześniej, partie zbojkotowały wybory parlamentarne, w których wystartował jedynie prezydencki Arabski Ruch Wyzwolenia, zdobywając wszystkie mandaty. Fala protestów ogarnęła cały kraj, grożąc wojną domową, a w końcu bunt garnizonu w Aleppo zmusił asz-Sziszaklego do ucieczki z Syrii w grudniu 1953 roku, co oznaczało koniec dyktatury wojskowej w tym kraju.
Obalony dyktator początkowo schronił się w Libanie, a następnie udał się do Arabii Saudyjskiej, gdzie przeżył zamach zorganizowany przez druzyjskiego polityka Kamala Dżumblatta. W czerwcu 1956 roku, za namową rządu irackiego, zgodził się wziąć udział w nieudanej próbie zamachu stanu w Syrii, finansowanej przez Irak i kierowanej przez Syryjską Partię Socjal-Nacjonalistyczną na czele z Hasanem Dżadidem. Ostatecznie uznał, że plan ma niewielkie szanse powodzenia i wycofał się z udziału w przewrocie, który w rezultacie nie doszedł do skutku (spisek został odkryty, a asz-Sziszakli skazany na śmierć in absentia). Następnie wyjechał do Europy, a potem do Brazylii, gdzie osiedlił się na stałe w 1960 roku i gdzie w 1964 roku został zamordowany.
Przypisy