Steyr ADGZ to austriacki, ciężki samochód pancerny z okresu międzywojennego, który był wykorzystywany przez jednostki SS podczas II wojny światowej.
Produkcja
Prace nad konstrukcją pojazdu rozpoczęto w 1931 roku w austriackich zakładach Austro-Daimler-Puch, a prototyp został zbudowany w 1933 roku. Był to pierwszy czteroosiowy samochód pancerny na świecie, charakteryzujący się nietypową, symetryczną budową, co pozwalało na równą wydajność podczas jazdy w obu kierunkach. Produkcję rozpoczęto w 1935 roku w zakładach Steyr-Daimler-Puch, które przejęły Austro-Daimlera. Do 1937 roku zbudowano łącznie 27 pojazdów: 12 dla armii austriackiej oraz 14 dla sił policyjnych, w tym 6 dla wiedeńskiej Sicherheitswache. W 1941 roku Heinrich Himmler złożył zamówienie na dodatkowe 25 samochodów dla niemieckich sił policyjnych, które zostały zbudowane w 1942 roku.
Konstrukcja
Były to ciężkie, czteroosiowe pojazdy, uzbrojone w działko 20 mm (z zapasem 100 nabojów) oraz trzy karabiny maszynowe. Jeden z karabinów znajdował się w wieży, natomiast dwa w kadłubie, gdzie kąt ostrzału wynosił od -15° do 45° w pionie i 15° w poziomie w obie strony.
Opancerzenie składało się z płyt o grubości 11 mm, spawanych do szkieletu. Kadłub był mocowany do ramy. Załoga miała dostęp do wnętrza przez cztery sześciokątne drzwi, po dwa z przodu i z tyłu, które miały górne części otwierane niezależnie dla wentylacji. Liczba członków załogi wynosiła od 4 do 6 osób.
Napęd stanowił sześciocylindrowy, gaźnikowy silnik rzędowy Austro-Daimler M612 o pojemności 12 l (11 946 cm³) i mocy 110 kW (150 KM) przy 1800 obr./min, umieszczony w tylnej części pojazdu, w wystającej obudowie.
Pojazd był wyposażony w skrętne skrajne osie oraz dwa stanowiska kierowców, co zapewniało identyczną manewrowość i osiągi zarówno w ruchu do przodu, jak i w tył. Na dwóch środkowych osiach napędzanych znajdowały się koła bliźniacze.
Służba
Po Anschlussie Austrii, 27 samochodów pancernych tego typu (oznaczanych przez armię austriacką jako M35 Mittlerer Panzerwagen) zostało przejętych przez Niemców. W momencie Anschlussu 12 z nich znajdowało się w austriackiej Dywizji Szybkiej, a 15 było używanych przez policję.
Przejęte pojazdy zostały przydzielone do jednostek policji oraz Waffen-SS i brały udział w ataku na Polskę. Dwa samochody, nazwane Ostmark i Sudetenland, wspierały pułk SS Heimwehr Danzig podczas szturmu na Pocztę Polską w Gdańsku 1 września 1939 roku. W kolejnych dniach uczestniczyły w walkach z siłami Lądowej Obrony Wybrzeża, a jeden z nich jako pierwszy niemiecki pojazd wjechał do Gdyni 14 września. Później były używane do celów okupacyjnych w Polsce oraz przez jednostki walczące z partyzantką radziecką na terenach zajętych przez ZSRR. W 1941 roku zamówiono dla Ordnungspolizei dodatkowe 25 egzemplarzy tych pojazdów.
W niemieckiej służbie stosowano karabiny maszynowe MG 34, których liczba z czasem została zmniejszona do dwóch. Ostatecznie, prawdopodobnie w 1943 roku, załoga została ograniczona do czterech osób (dowódca, dwóch kierowców i strzelec). Prawdopodobnie w tym samym roku pojazdy zostały także wyposażone w radiostacje FuG 12 z anteną typu gwiazda.
Przypisy
Bibliografia
Janusz Ledwoch, Niemieckie wozy bojowe 1933-1945, Warszawa 1997 (wyd. Militaria), ISBN 83-86209-57-7.
Mariusz Skotnicki. Ciężki samochód pancerny ADGZ. „Nowa Technika Wojskowa”. 6/2006, czerwiec 2006. Warszawa: Magnum-X.