Adenium

Adenium (Adenium Roem. & Schult.)

Adenium to rodzaj roślin należących do rodziny toinowatych. W zależności od klasyfikacji wyróżnia się 5–6 gatunków lub zaledwie jeden gatunek z pięcioma podgatunkami. Te rośliny można spotkać w tropikalnych i subtropikalnych rejonach Afryki kontynentalnej (z wyjątkiem Kotliny Konga) oraz na Półwyspie Arabskim i wyspie Sokotra. Preferują siedliska suche, dlatego klasyfikowane są jako kserofity o zgrubiałych, gruboszowatych pniach.

Adenium jest szeroko uprawiane, zwłaszcza adenium arabskie (A. obesum), podczas gdy inne gatunki spotyka się głównie w kolekcjach botanicznych. Rośliny te są cenione za swój oryginalny pokrój oraz efektowne kwiaty. W strefie międzyzwrotnikowej, szczególnie w obszarach o suchym i gorącym klimacie, uprawiane są w ogrodach, a w strefie umiarkowanej – w pojemnikach w pomieszczeniach, z możliwością wynoszenia ich na zewnątrz latem. Popularność tej rośliny wzrosła od momentu, gdy w drugiej połowie XX wieku na rynek trafiły szczepione okazy na blisko spokrewnionym oleandrze, co spowodowało, że wcześniej niekwitnące rośliny pokojowe zaczęły obficie kwitnąć. W Chinach adenium uważane jest za roślinę przynoszącą szczęście.

Rośliny te zawierają przezroczysty lub biały sok mleczny, w którym znajdują się toksyczne glikozydy nasercowe, działające podobnie do glikozydów naparstnicy. Spożycie jakiejkolwiek części adenium może być niebezpieczne, jednak przypadki zatruć ludzi są słabo udokumentowane. Wiadomo natomiast o zatruciach zwierząt. Sok ten wykorzystywany jest w różnych regionach Afryki do trucia strzał i ryb.

Nazwa rodzaju pochodzi od arabskiego określenia tych roślin oraz od nazwy Adenu w Jemenie.

Morfologia

Pokrój

Adenium to gruboszowate krzewy, czasami niewielkie drzewa, które osiągają wysokość od 0,2 do 6 metrów (rzadko do 10 metrów). Pień zazwyczaj jest mocno zgrubiały i mięsisty w dolnej części, a w formach drzewiastych ma kształt butelkowaty. Przy stosunkowo niewielkiej wysokości średnica pnia może przekraczać 1 metr. Kora jest gładka, w odcieniach szarości lub brązu, a pędy są nagie, czasami owłosione na końcach. Pod ziemią znajdują się bulwiaste kłącza lub palowe korzenie.

Liście

Liście są skrętoległe i skupione na końcach pędów. Są siedzące lub mają bardzo krótkie ogonki, z drobnymi przylistkami lub bez nich. Blaszka liściowa jest pojedyncza i całobrzega.

Kwiaty

Kwiaty tworzą zbiory wierzchotek na końcach pędów. Rozwijają się przed lub w czasie rozwijania się liści. Kwiaty mogą być siedzące lub wyrastać na bardzo krótkich szypułkach, wspierane przez przysadki o kształcie wąskojajowatym do równowąskiego. Działki kielicha są zrośnięte u nasady, z zaostrzonymi końcami. Korona kwiatu jest okazała, rurkowato-dzwonkowata, w kolorach od białego do czerwonego, czasami wzorzysta, z niewielkim grzbiecieniem. W miejscach, gdzie płatki na końcu rurki się stykają, znajdują się drobne, rozwidlone wyrostki. Pręciki są schowane wewnątrz rurki korony, aczkolwiek czasem mogą wystawać. Końcówka łącznika między pylnikami jest wydłużona w długi, owłosiony wyrostek. Zalążnia jest naga lub omszona, z licznymi zalążkami.

Owoce

Z każdego kwiatu powstają dwa omszone, twarde mieszki, które rozchylają się i są połączone tylko u nasady. Nasiona mają podługowaty kształt i są wyposażone w kępki włosków na obu końcach.