Adelospondyli to rząd prymitywnych czworonogów, które żyły w wczesnym karbonie. Ich systematyka nie jest do końca określona, jednak istnieje przypuszczenie, że są spokrewnione z lepospondylami, szczególnie z aistopodami. W przeszłości klasyfikowano je jako mikrozaury.
Te zwierzęta mogły przypominać współczesne amfiumy lub syrenowate. Ich rozmiary były niewielkie, osiągające do 30 cm długości, a znane czaszki nie przekraczały 7 cm. Ciała tych stworzeń były silnie wydłużone, z co najmniej 70 kręgami. Pas kończyn był reprezentowany jedynie przez skórne elementy, a obecność tylnych kończyn nie została potwierdzona. Kończyny, choć szczegółowo nieznane, prawdopodobnie były małe i niekostniejące. Kręgi były gastrocentryczne, podobnie jak u mikrozaurów oraz Lysorophia. Sklepienie czaszki wykazuje niezwykłą specjalizację, z szeregiem zredukowanych kości, obecnością elementu skwamozotabularnego, a oczy były przesunięte ku końcowi pyska. Występowała także linia boczna oraz masywne łuki skrzelowe.
Adelospondyle żyły w wodach stojących, odżywiając się bezkręgowcami, a być może filtrowały zdobycze drobnymi zębami.
Rodzina Adelogyrinidae obejmuje cztery rodzaje i gatunki opisane z wizenu Szkocji:
- Adelogyrinus simnorhynchus Watson, 1926 (rodzaj typowy) – drobny przedstawiciel, z długością czaszki do 5 cm. Charakteryzuje się otworem ciemieniowym w postaci długiej szczeliny, o długości zbliżonej do oczodołów.
- Dolichopareias disjectus Watson, 1928 – długość czaszki wynosi 3 cm.
- Adelospondylus watsoni Carrol, 1967 – czaszka osiąga do 5 cm, a całkowita długość przekracza 50 cm. Jest to najbardziej znany przedstawiciel grupy.
- Palaeomolgophis scoticus Brough & Brough, 1967 – znany zasadniczo z szkieletu pozaczaszkowego oraz części sklepienia czaszki. Długość czaszki wynosi około 2 cm, a całkowita długość – do 25 cm.
Rodzina Archerontiscidae została utworzona dla jednego gatunku, który może być młodym osobnikiem jakiegoś przedstawiciela Adelogyrinidae:
- Archerontiscus caledoniae Carrol, 1969 – opisany na podstawie pojedynczego egzemplarza z wczesnych warstw serpuchowu Szkocji. Dokładny wiek i miejsce pochodzenia są nieznane, a wzór znaleziono w kolekcji muzealnej. To bardzo drobne zwierzę (całkowita długość – 15 cm, długość czaszki – 16 mm) o wydłużonym ciele i słabo zaznaczonych kończynach. Jego kręgi zbudowane są z dwóch niemal identycznych cylindrów, przypominających pleurocentra i hipocentra embolomerów.
Adelospondyle są fascynujące jako najwcześniejsze lepospondyle, a ich istnienie wskazuje na znaczną różnorodność małych „płazów” już w początkowych etapach karbonu.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Lepospondylia. paleofile.com. [dostęp 2013-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-23)]. (ang.).
Adelogyrinidae. palaeos.com. [dostęp 2013-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-23)]. (ang.).
[1]