Adelajda Sabaudzka (Maurienne)

Adelajda Sabaudzka

Adelajda Sabaudzka (fr. Adélaïde de Savoie; ur. 1092, zm. 18 listopada 1154 w Montmartre, obecnie Paryż), znana również jako Alix lub Adelajda z Maurienne, była królową Francji poprzez małżeństwo z Ludwikiem VI, które miało miejsce w 1115 roku i trwało do jego śmierci w 1137 roku.

Życiorys

Adelajda przyszła na świat w 1092 roku jako córka Humberta II (fr. Humbert II de Savoie), hrabiego Sabaudii i Maurienne, oraz Gizeli Burgundzkiej (fr. Giselle de Bourgogne). Dzięki matce była siostrzenicą przyszłego papieża Kaliksta II. Należała do arystokracji francuskiej i była doskonałą kandydatką na żonę króla Ludwika VI, którego wcześniejsze małżeństwo z Lucienne Rochefort z 1014 roku nie zostało skonsumowane (unieważnione dopiero 23 maja 1117 przez papieża Paschalis II w Troyes). W 1115 roku Adelajda i Ludwik wzięli ślub w Paryżu. W ciągu 22 lat ich małżeństwa przyszło na świat dziewięcioro dzieci, z których siedem dożyło dorosłości:

Filip (fr. Philippe) (ur. 29 sierpnia 1116, zm. 13 października 1131), współkról od 1130, zmarł w wyniku upadku z konia.
Ludwik VII Młody (fr. Louis VII le Jeune) (ur. 1120, zm. 18 lub 19 września 1180), współkról od 1131, król Francji od 1137.
Henryk (fr. Henri) (ur. między 1121 a 1123, zm. 13 stycznia 1175), biskup Beauvais (1149-1161), później arcybiskup Reims (1161-1175).
Hugo (fr. Hugues) (ur. prawdopodobnie 1122, zm. młodo).
Robert (fr. Robert Ier de Dreux) (ur. między 1124 a 1126, zm. między 10 a 12 października 1188), hrabia Dreux (1137-1184), hrabia Perche, itd.
Piotr I z Courtenay (fr. Pierre Ier de Courtenay) (ur. prawdopodobnie 1126, zm. między 10 marca 1180 a 10 kwietnia 1183), od 1161 pan Courtenay, żonaty od 1152 z Elżbietą Courtenay (ur. 1135, zm. 1206).
Konstancja (fr. Constance) (ur. prawdopodobnie 1128, zm. 16 sierpnia po 1177), miała dwa małżeństwa: z Eustachym IV (zm. 10 sierpnia 1153), księciem Normandii (1137-1144) oraz z Rajmundem V, hrabią Tuluzy w 1154.
Filip (fr. Philippe) (ur. 1132/1133, zm. 5 września 1161), arcybiskup Paryża od 1157.
Dziecko (zmarło młodo).

Joanna Montferrat, przyrodnia siostra Adelajdy, wyszła za mąż na początku 1127 roku za Wilhelma Clito, tytularnego księcia Normandii. Po śmierci Karola I Dobrego, Ludwik VI mianował go hrabią Flandrii, przeforsowując jego sukcesję mimo istniejących innych kandydatów, takich jak Karls Neffen Arnulf czy Baldwin IV, hrabia Hainaut.

Po śmierci męża, Adelajda ponownie wyszła za mąż za Mateusza I Montmorency (fr. Mathieu I. de Montmorency), konetabla Francji.

Dokumenty

Dokumenty dotyczące wczesnego życia Adelajdy są nieznane, co sprawia, że pojawia się w historiografii dopiero w związku z jej małżeństwem z 34-letnim Ludwikiem VI, znanym jako Gruby. Ich ślub odbył się między 25 a 30 marca 1115 roku w Katedrze Notre-Dame w Paryżu, gdzie zostali pobłogosławieni przez arcybiskupa Daimberta z Sens. Prawdopodobnie tego samego dnia lub wkrótce potem Adelajda została wyświęcona na królową Francji. Ludwik VI miał pierwsze małżeńskie plany już w 1113/1114 roku, jednak jego decyzja o wyborze żony była opóźniona. Arcybiskup Ivo z Chartres nawoływał go do szybkiego podjęcia decyzji, aby zapewnić rodzinie królewskiej dziedzica i kontynuację dynastii. W oczach Ivo, Adelajda miała odpowiednie cechy – szlachetny charakter, właściwe pochodzenie i dojrzałość – co czyniło ją idealną przyszłą królową.

Choć Adelajda była znacznie młodsza od męża, wydaje się, że miała duży wpływ na niego oraz jego rządy. Po odsunięciu od władzy kanclerza i seneszala Francji Stefana Garlande w drugiej połowie 1127 roku, jej rola w sprawach publicznych stała się kluczowa.

Królewska para wykupiła od mnichów z Saint-Martin-des-Champs ich kościół oraz kaplicę męczenników na wzgórzu Montmartre, oferując w zamian Paryski kościół Saint-Denis de la Châtre. Dzięki temu udało się ufundować opactwo Montmartre dla benedyktynek w październiku 1134 roku. Adelajda była związana z tym klasztorem i wspierała go hojnymi darowiznami, a także była inicjatorką powstania opactwa benedyktynów w Saint-Jean-aux-Bois, znajdującym się dzisiaj w departamencie Oise, około 1150 roku.

Po śmierci męża 1 sierpnia 1137 roku i objęciu tronu przez jej syna Ludwika VII, Adelajda pozostała na dworze przez pewien czas, ale wkrótce wycofała się do swojej schedy w 1137/1138 roku. Najwcześniej latem 1138, a prawdopodobnie w 1141, Adelajda po raz drugi wyszła za mąż za Mateusza I Montmorency. Z jego zgodą powróciła, prawdopodobnie w 1153 roku, do ufundowanego przez siebie klasztoru Montmartre, gdzie została zakonnicą. Adelajda Sabaudzka zmarła 18 listopada 1154 roku w wieku około 62 lat i została pochowana pod wielkim ołtarzem w kościele opactwa Saint-Pierre-de-Montmartre. Jej grób stał się jednym z pierwszych w całej Francji, którego nagrobek zdobiła rzeźba przedstawiająca zmarłego. W 1643 roku grób Adelajdy został przeniesiony pod chór z inicjatywy ksieni Marie de Beauvilliers, a za czasów ksieni Françoise-René de Lorraine został odnowiony. Nagrobek można zobaczyć do dziś w kościele.

Rodowód

Literatura

Christian Bouyer: Dictionnaire des Reines de France. Paryż: Perrin, 1992, s. 142-143. ISBN 2-262-00789-6. (fr.).

Jean-Francois Dreux du Radier: Mémoires historiques, critiques, et anecdotes des Reines et régentes de France. T. 2. Paryż: Mame, 1808, s. 195-201. (fr.).

Gerd Treffer: Die französischen Königinnen. Von Bertrada bis Marie Antoinette (8.-18.Jahrhundert). Wiesbaden: VMA, 2001, s. 90-94. ISBN 3-928127-80-2. (niem.).

Karsten Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. T. 24. Stuttgart: Franz Steiner, 2002, s. 163-227, seria: Historische Forschungen. ISBN 3-515-08113-5. (niem.).