Adamów
Adamów to wieś znajdująca się w Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim, będąca siedzibą gminy o tej samej nazwie. Przez miejscowość przepływa rzeka Motwica, która jest małym dopływem Wisły. W przeszłości Adamów posiadał status miasta.
W drugiej połowie XVI wieku istniało tu prywatne miasto szlacheckie Jadamów, usytuowane w ziemi stężyckiej, wówczas w województwie sandomierskim. Miejscowość była przez pewien czas siedzibą gminy Gułów.
W latach 1954–1972 Adamów był siedzibą władz gromady o tej samej nazwie. W okresie 1975–1998 wieś była administracyjnie częścią województwa siedleckiego. Historycznie Adamów znajduje się na ziemi stężyckiej, w województwie sandomierskim w Małopolsce.
W obrębie wsi utworzono dwa sołectwa: Adamów I oraz Adamów II. Zgodnie z Narodowym Spisem Powszechnym z 2011 roku, liczba mieszkańców wynosiła 2123.
Miejscowość jest również siedzibą parafii rzymskokatolickiej Podwyższenia Krzyża Świętego, która należy do metropolii lubelskiej, diecezji siedleckiej, w dekanacie Adamów.
Historia
Adamów do XVIII w.
Miasto zostało założone pod pierwotną nazwą Jadaromin na mocy dokumentu wydanego przez króla Zygmunta I Starego w 1539 roku. Właściciele wsi, bracia Adam i Hieronim Rusieccy, w 1545 roku wystąpili o utworzenie parafii. W 1569 roku liczba mieszkańców wynosiła 415, a w 1576 roku już 700. W XIX wieku w Adamowie mieszkało około 1000 osób w 90 domach. W późniejszych latach miejscowość stała się własnością rodu Czartoryskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku zbudowano nowy kościół w stylu barokowo-klasycystycznym.
Adamów między XIX a XXI w.
W 1869 roku Adamów stracił prawa miejskie i został włączony do gminy Gułów. W 1873 roku podjęto decyzję o utworzeniu szkoły, a kilka lat później, w 1880 roku, siedzibę gminy przeniesiono z powrotem do Adamowa. W 1915 roku miejscowość została zajęta przez wojska niemieckie i austro-węgierskie. W październiku 1939 roku miały miejsce walki podczas kampanii wrześniowej, w trakcie których toczyły się bitwy pod Kockiem. W 1943 roku centrum wsi spłonęło w wyniku pożaru. W okresie okupacji w okolicy działały różne oddziały partyzanckie. W sierpniu 1942 roku oddział Gwardii Ludowej imienia Jana Kilińskiego, dowodzony przez byłego jeńca radzieckiego Serafima Aleksiejewa, odbił z rąk niemieckich transport około 200 Żydów, którzy mieli być deportowani do Treblinki. Zniszczono wówczas urząd graniczny i przerwano łączność telefoniczną. Partyzanci zniszczyli również w listopadzie 1942 roku urząd gminy oraz mleczarnię i zaatakowali posterunek policji. Adamów został zajęty przez Armię Czerwoną 26 lipca 1944 roku.
Historia Żydów w Adamowie
Pierwsza wzmianka o Żydach w Adamowie pochodzi z 1827 roku, kiedy ich liczba wynosiła 108, co stanowiło 18,4% całej populacji. Początkowo Żydzi byli podlegli gminie w Kocku, a w drugiej połowie XIX wieku utworzyli własną gminę. Posiadali synagogę oraz cmentarz. W 1921 roku ich liczba wzrosła do 664, co stanowiło 34,3% całej ludności. Do gminy żydowskiej należały rzeźnia rytualna oraz mykwa. W latach 20. XX wieku działała w Adamowie Organizacja Syjonistyczna oraz syjonistyczno-ortodoksyjna partia Mizrachi.
W listopadzie 1940 roku Niemcy rozstrzelali na cmentarzu grupę około 40 Żydów. W Adamowie hitlerowcy utworzyli getto, do którego trafili żydowscy mieszkańcy Adamowa, okolicznych miejscowości oraz przesiedleńcy z Nasielska. W połowie października 1942 roku getto zaczęto stopniowo likwidować. Około 300 osób starszych i niedołężnych zostało zamordowanych na przedmieściach Adamowa, na łące, na wschód od kościoła. 1724 osoby przeniesiono do getta w Łukowie, gdzie w dniach 26–27 października 1942 roku oraz 7–11 listopada 1942 roku, wraz z mieszkańcami Łukowa, Kocka, Wojcieszkowa, Stanina i innych okolicznych miejscowości, zostały wysłane do obozu zagłady w Treblince. W getcie pozostała jedynie niewielka grupa ludzi z obozu pracy. W sierpniu 1943 roku getto oraz oboz pracy zostały zlikwidowane.
Zabytki
We wsi znajduje się zabytkowy, klasycystyczny kościół parafialny pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku.
28 grudnia 2021 roku udostępniono miejscową dzwonnicę jako wieżę widokową; w obiekcie prezentowane są również dokumenty związane z historią parafii.
Oświata
W Adamowie znajduje się Publiczna Szkoła Podstawowa imienia Henryka Sienkiewicza, Gimnazjum oraz Zespół Szkół imienia gen. Franciszka Kamińskiego, który obejmuje Liceum Ogólnokształcące imienia Batalionów Chłopskich, Liceum Profilowane oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową.
Sport
We wsi działa Ludowy Klub Sportowy Sokół Adamów, założony w 1949 roku, który obecnie występuje w bialskiej klasie okręgowej. Największym osiągnięciem klubu było uczestnictwo w bialskopodlasko-siedleckiej klasie międzywojewódzkiej (czwarty poziom rozgrywek piłkarskich) w sezonach 1992/93, 1993/94 oraz 1994/95, a także w lubelskiej IV lidze w sezonach 2005/06, 2008/09 i 2017/18.
Ludzie związani z Adamowem
Przypisy
Linki zewnętrzne
Internetowy Serwis Gminy Adamów