Adamantisaurus
Adamantisaurus to rodzaj wymarłego dinozaura z grupy gadziomiednicznych, który zalicza się do zauropodów w rodzinie tytanozaurów (Titanosauria).
Skamieniałości tego dinozaura, wcześniej nieznane nauce, zostały odkryte w Brazylii, w zachodniej części stanu São Paulo. Znajdowały się w rejonie miejscowości Flórida Paulista, w pobliżu torów kolejowych łączących Adamantina i Irapurú. Kości te były uwięzione w skałach basenu sedymentacyjnego Bauru oraz formacji Adamantina, datowanej na późną kredę, w szczególności na okres kampan-mastrycht. Odkryte szczątki, zebrane przez Sérgio Mezzalirę, obejmują sześć proksymalnych kręgów ogonowych z zachowanymi połączeniami stawowymi oraz dwie hemapofyzy. Analiza tych kości ujawniła nową kombinację cech, w tym proste lub lekko pochylone ku tyłowi wyrostki kolczyste z poszerzonymi końcówkami, solidne blaszki przedkolcowe oraz szerokie powierzchnie stawowe wyrostków stawowych przednich (prezygapofyzy) i tylnych (postzygapofyzy), z tymi drugimi wklęsłymi. Po raz pierwszy kości te zostały opisane w literaturze przez Sérgio Mezzalirę. W wyniku tych cech, Santucci i Bertini zdefiniowali nowy rodzaj dinozaura, który nazwali Adamantisaurus, czerpiąc nazwę z formacji Adamantina oraz dodając greckie słowo saurus, oznaczające jaszczura. W obrębie tego rodzaju zdefiniowano jeden gatunek, Adamantisaurus mezzalirai, honorujący Sérgio Mezzalirę za jego wkład w odkrycie i opis szczątków.
Grupa Bauru dostarczyła wcześniej wielu skamieniałości, w tym ryb, płazów bezogonowych, żółwi, jaszczurek, Crocodyliformes oraz ssaków. W obrębie tej grupy dinozaurów można znaleźć zarówno zauropody, jak i teropody, w tym antarktozaura, Gondwanatitan oraz odkryty w innym stanie Baurutitan.
Adamantisaurus należy do zauropodów, które dzielą się na dwie główne linie: diplodokokształtne i Macronaria. Tytanozaury, które stanowią istotną grupę w ramach Macronaria, zostały zaliczone do kladu Titanosauriformes. Nowy rodzaj został umieszczony w analizie danych z wcześniejszych badań przeprowadzonych przez Leonardo Salgado i innych, jednak wyniki nie były satysfakcjonujące. Metoda strict consensus przyniosła trzy różne drzewa, na których Adamantisaurus znalazł się w nierozwikłanej politomii z innymi rodzajami tytanozaurów.
Historia
Grupa Bauru wcześniej dostarczała wielu skamieniałości, w tym ryb, płazów, żółwi, jaszczurek oraz Crocodyliformes, jak również ssaków. Wśród dinozaurów znajdują się zarówno zauropody, jak i teropody. Pierwszy zauropod z grupy tytanozaurów został odkryty na początku XX wieku, ale Pacheco (1913) zidentyfikował go jako pozostałość krokodyla. W 1919 roku Huene zauważył, że to jednak skamieniałości dinozaura i zaliczył je do rodzaju tytanozaur. Minęło jednak sporo czasu, zanim pojawił się pierwszy opis rodzaju tytanozaura z regionu Bauru.
W 1958 roku w skałach formacji Adamantina odkryto kolejne szczątki w rejonie Flórida Paulista, podczas budowy torów kolejowych łączących Adamantina i Irapurú. Wtedy natrafiono na skamieniałości, w tym sześć proksymalnych kręgów ogonowych, dwa łuki naczyniowe oraz kość udową, które trafiły do Muzeum Geologicznego Valdemara Lefèvre w São Paulo. Holotyp został skatalogowany jako MUGEO 1282. W 1959 roku Sergio Mezzalira wspomniał o tym znalezisku w publikacji Nota preliminar sobre as recentes descobertas paleontologicas no Estado de Sao Paulo, no período 1958–59, ale formalny opis rodzaju musiał poczekać znacznie dłużej.
W 1971 roku na XXV Brazylijskim Kongresie Paleontologii Fahad Moyses Arid i L. D. Vizotto ogłosili opis antarktozaura, chociaż opierał się on na bardzo niekompletnych szczątkach. W 1989 roku w tym samym miejscu znaleziono ząb tytanozaura, który został opisany przez Mezzalirę. W 1998 roku opisano pierwsze brazylijskie osteodermy tytanozaura, a w 1999 roku Alexander WA Kellner oraz SAK de Azevedo przedstawili kolejny rodzaj dinozaura, Gondwanatitan, również pochodzący z formacji Adamantina. W tym samym roku, co opis Gondwanatitana, Campos i Kellner opisali miednice zauropodów tytanozaurów z regionu Bauru. Kolejne szczątki tytanozaura, prawdopodobnie z rodziny saltazaurów, zostały opisane z basenu São Luís-Grajau. W 2005 roku Alexander Wilhelm Armin Kellner, Diogenes de Almeida Campos oraz Maecelo N.F. Trotta opublikowali opis kolejnego zauropoda z Bauru, nazwanego Baurutitan.
W roku 2006 Rodrigo Miloni Santucci oraz Reinaldo J. Bertini opublikowali artykuł w czasopiśmie Palaeontology zatytułowany A new titanosaur from western São Paulo State, Upper Cretaceous Bauru Group, south‐east Brazil, w którym opisali nowy rodzaj Adamantisaurus.
O Adamantisaurus wspominały kolejne prace dotyczące tytanozaurów, jednak nie wnosiły one nowej wiedzy na jego temat, a jedynie porównywały go z innymi opisanymi rodzajami.
Budowa
Odkryte szczątki Adamantisaurus obejmują sześć przednich kręgów ogonowych, od drugiego do siódmego. Do cech diagnostycznych rodzaju należą przednie kręgi ogonowe z prostymi lub nieco pochylonymi ku tyłowi wyrostkami kolczystymi oraz poszerzonym bocznie końcem. Kręgi mają solidne blaszki przedkolcowe oraz wyrostki stawowe przednie i tylne z szerokimi powierzchniami stawowymi, przy czym te drugie są wklęsłe. Pierwszy z kręgów jest proceliczny, a kolejne jeszcze bardziej. Trzon ma krótki, z brzegami brzusznym i bocznymi wklęsłymi. Wyrostek kolczysty jest krótki i lekko pochylony ku tyłowi, z szeroką podstawą oraz dobrze zbudowaną blaszką kolczysto-prezygapofyzalną, która ma długość połowy wyrostka kolczystego, oraz jeszcze lepiej zbudowaną blaszkę kolczystą. Wyrostki poprzeczne są solidne i poziomo ułożone. Autorzy rodzaju opisują również szeroki łuk, nieco węższy w kierunku grzbietowym, oraz szerokie i eliptyczne powierzchnie stawowe wyrostków stawowych przednich. Wyrostki stawowe tylne są dłuższe niż szersze, wspierane przez wcześniej wspomniane blaszki, a na wyrostku kolczystym autorzy wskazują na szerokie boczne doły. Kolejny kręg przypomina poprzedni, lecz ma szerszy trzon i bardziej proceliczny kształt, a w przekroju poprzecznym wydaje się bardziej okrągły. Jest mniejszy od poprzednika pod względem wyrostka kolczystego, który jest bardziej pochylony ku tyłowi. Ma także mniejszy łuk oraz wyrostki stawowe przednie skierowane bardziej do przodu. Blaszka kolczysto-prezygapofyzalna jest mniej rozwinięta w porównaniu do blaszki pokolczystej. Trzeci kręg jest podobny do swoich poprzedników, różniąc się nieco krótszym i bardziej pochylonym ku tyłowi wyrostkiem kolczystym, bez bocznego dołu. Wskazano także na pewne szczegóły budowy wyrostków stawowych oraz asymetrię wyrostków poprzecznych, której przyczyna nie jest znana. Czwarty kręg, przypuszczalnie C5, przypomina poprzednika, mając niższy łuk oraz węższy wyrostek kolczysty, na którym autorzy zauważają pewne szczątkowe zagłębienia, mogące być związane ze stawem hematofyzealnym. Kolejny kręg nie różni się znacząco, poza innym kierunkiem wyrostków poprzecznych, które są skierowane do tyłu i bocznie. Ostatni z kręgów ma dłuższy trzon oraz mniej okrągły przekrój, jego stan zachowania jest gorszy.
Systematyka
Nowo opisany rodzaj Adamantisaurus otrzymał swoją nazwę od formacji Adamantina, w której znaleziono jego pozostałości, oraz greckiego słowa saurus, oznaczającego jaszczura. W obrębie tego rodzaju zdefiniowano jeden gatunek, Adamantisaurus mezzalirai, którego epitet gatunkowy honoruje doktora Sergio Mezzalirę, odkrywcę kości oraz autora ich pierwszego opisu.
Adamantisaurus zalicza się do zauropodów, które dzielą się na dwie główne linie: diplodokokształtne i Macronaria. Do tej ostatniej grupy należy klad Titanosauriformes, do którego autorzy zaliczyli Adamantisaurus. Grupa ta, wprowadzona przez Salgado, obejmuje brachiozaura oraz Titanosauria, co oznacza, że zaliczają się do niej brachiozaury, euhelop oraz Titanosauria, przy czym te dwa ostatnie tworzą klad Somphospondyli. Adamantisaurus należy do Titanosauria, która definiuje się jako Titanosauriformes bliższe saltazaurowi niż brachiozaurowi czy euhelopowi. Grupa ta łączy Saltasauridae, Nemegtosauridae oraz Malawisaurus.
Autorzy nie wskazali konkretnego taksonu w obrębie tytanozaurów, do którego mógłby należeć Adamantisaurus. To zadanie jest trudne, ponieważ w celu rozwiązania tej kwestii można posłużyć się tylko cechami proksymalnych kręgów ogonowych, podczas gdy wiele cech diagnostycznych Titanosauria odnosi się do innych części szkieletu. Z siedmiu synapomorfii Titanosauridae wskazanych przez Upchurcha udało się znaleźć jedną, z synapomorfii Titanosauria proponowanych przez Wilson – dwie. Jedna z tych cech łączy go z Opisthocoelicaudiinae. Synapomorfii wskazanych przez Salgado nie udało się znaleźć. Pewne cechy łączą go z bazalnymi Titanosauria. Autorzy rodzaju próbowali rozwiązać ten problem, tworząc kladogram, stosując macierz danych używaną wcześniej przez Salgado, którą uzupełnili o dane dotyczące Adamantisaurus. Wyniki były niekonkluzywne, co doprowadziło do znaczącej politomii Titanosauriformes. W efekcie nie udało się określić bliższego pokrewieństwa nowego rodzaju w obrębie Titanosauria.
Rozmieszczenie geograficzne i paleoekologia
Odnalezione kości znajdowały się na południowym zachodzie brazylijskiego stanu São Paulo, w skałach basenu sedymentacyjnego Bauru oraz formacji Adamantina, datowanej na późną kredę, w szczególności na okres kampan-mastrycht. Formacja ta składa się z masywnych czerwonych piaskowców oraz beżowych mułowców, które prawdopodobnie powstały z osadów rzeki, pozostawionych przez rzekę roztokową.
W otoczeniu znaleziono pozostałości ryb, płazów bezogonowych, żółwi, jaszczurek i Crocodyliformes, a także ssaków. W tej grupie dinozaurów znajdują się zarówno zauropody, jak i teropody, w tym antarktozaur, Gondwanatitan oraz odkryty w innym stanie Baurutitan. Do Crocodyliformes należał również Montealtosuchus.