Adam Zyzak

Adam Zyzak (urodzony 28 marca 1934 w Mysłowicach) to polski inżynier, taternik oraz alpinista.

Biografia

Adam Zyzak przyszedł na świat w 1934 roku. W 1956 roku ukończył studia inżynierskie na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. W 1970 roku objął stanowisko adiunkta w Głównym Instytucie Górnictwa w Katowicach, a cztery lata później obronił pracę doktorską. Jego przygoda z taternictwem rozpoczęła się w 1953 roku. Od 1954 roku jest członkiem Klubu Wysokogórskiego w Katowicach (wcześniej, w latach 1952–1954, był związany z klubem w Gliwicach). Pierwsze wspinaczkowe osiągnięcia w Tatrach zdobywał w towarzystwie takich osób jak: Jan Majchrowicz, Wojciech Rzeszutko oraz Andrzej Pazdanowski, w tym m.in. pierwsze zimowe przejście w 1956 roku na Żabiej Lalce. W 1959 roku uzyskał dyplom instruktora PZA. W roku 1960, wspólnie z Tadeuszem Bartczakiem oraz Bogdanem Macem, zrealizował pierwsze polskie zimowe przejście Kapałkową Granią w masywie Lodowego Szczytu, a w 1961 roku, razem z Jerzym Rudnickim, dokonali pierwszego zimowego przejścia środkiem zachodniej ściany Żółtego Szczytu. W 1963 roku brał udział w wyprawie do Kaukazu Zachodniego, gdzie wraz z Henrykiem Furmanikiem, Adamem Szczurkiem oraz Ryszardem Berbeką zdobyli Dombai Ulgeni oraz przeszli przez sześć wierzchołków masywu Aksautów do Aksauckiej Przełęczy. W 1964 roku Zyzak z Ryszardem Szafirskim przeszedł całą Grań Tatr w rekordowym czasie sześciu dni.

Po 1964 roku Adam Zyzak uczestniczył w licznych wyprawach wysokogórskich, w tym w Alpach (1965 – Petit Dru filarem Bonattiego, 1966 – Matterhorn ścianą północną, 1967 – Eiger filarem północnym, 1969 – Nordend od północy), a także w Pamirze, Andach Peruwiańskich, Kaukazie oraz Atlasie.

W latach 1966–1971 Zyzak pełnił funkcję prezesa Koła Katowickiego Klubu Wysokogórskiego. W 1971 roku wziął udział w Pierwszej Śląskiej Wyprawie w Andy, podczas której, wraz z Adamem Bilczewskim i Zbigniewem Bojarskim, jako pierwsi zdobyli Nevado Bytom ścianą południowo‐wschodnią (5108 m n.p.m., 29 lipca 1971). W 1974 roku wspinacz uczestniczył w wyprawie na Alaskę, zorganizowanej przez Henryka Furmanika, gdzie Polacy zdobyli Mount McKinley, wchodząc zachodnim żebrem południowej ściany. W Górach Świętego Eliasza Zyzak zdobył, wraz z Henrykiem Furmanikiem, Adamem Bilczewskim oraz Januszem Barankiem, Mount Hubbard od strony lodowca Catedral.

W 1976 roku brał udział w polsko-peruwiańskiej wyprawie badawczej w Andy (Cordillera de Vilcanota w Peru). W 1977 roku zorganizował wyprawę na Nanga Parbat, jednak Polakom nie udało się zdobyć szczytu, osiągnął wysokość 6000 m n.p.m. W 1978 roku był uczestnikiem śląskiej wyprawy „Andy Peruwiańskie 78”, podczas której z Michałem Kuligiem oraz Ryszardem Pawłowskim zdobył Nevado Huandoy Este oraz Aguja Nevado Sur. W 1979 roku Ślązacy zdobywali Cordillerę Huayhuash, a Zyzak, wraz z Jerzym Dudałą, Bogdanem Berlińskim oraz Jackiem Wiltosińskim, dokonał pierwszego polskiego wejścia na Nevado Rasac. W 1980 roku zorganizował kolejną wyprawę do Peru, podczas której, razem z Bogdanem Berlińskim, zdobyli Nevado Huantsan Sur oraz Nevado Huantsan Oeste. W latach stanu wojennego, aż do 1985 roku, prowadził szkolenia taternickie i wspinał się w Tatrach.

Mimo że nie angażował się w działalność opozycyjną, z zagranicznych wypraw przywoził zakazane w PRL-u książki dla siebie oraz innych, w tym m.in. Dzieje Polski autorstwa Krzyżanowskiego (dla Jerzego Kukuczki) oraz Archipelag Gułag Sołżenicyna.

W 1986 roku Adam Zyzak zorganizował wyprawę w Kordylierę Białą (hiszp. Cordillera Blanca), podczas której, razem z Joachimem Przebierałą, zdobył Nevado Quitaraju oraz Nevado Artesonraju granią północną. Były to pierwsze polskie wejścia na te szczyty. Po 1987 roku Zyzak kontynuował wspinaczkę w Tatrach, Alpach oraz Dolomitach. W 2002 roku brał udział w wyprawie w Cordillera Real w Boliwii, a także w Cordillera de Vilcanota i Cordillera de Vilcabamba w Peru.

W latach 1961–1997 Adam Zyzak prowadził szkolenia z zakresu wspinaczki wysokogórskiej dla żołnierzy Brygady Powietrzno‐Desantowej.

Wspinacz został uhonorowany:

drogą wspinaczkową na Turni Cyklopa na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej – Droga Zyzaka
drogą wspinaczkową na Małym Koprowym Szczycie w słowackiej części Tatr Wysokich – Droga Zyzaka

Od 2004 roku jest honorowym członkiem Klubu Wysokogórskiego PZA.

Życie prywatne

Adam Zyzak mieszka na Osiedlu Ptasim w Katowicach.

Publikacje

Zawodowe

1963 – Badanie prototypów wentylatorów głównego przewietrzania kopalń na stacji prób GIG, Katowice, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”
1974 – Wpływ składu ziarnowego składnika stałego na zjawisko przepływu solgazu: autoreferat pracy doktorskiej, Katowice, Główny Instytut Górnictwa
1975 – O aerodynamicznym oddziaływaniu wzajemnym ziarn podczas transportu pneumatycznego (Prace Głównego Instytutu Górnictwa. Seria Dodatkowa), Katowice, MGiE

Literatura górska

1974 – Śląska wyprawa Alaska – 74, Chorzów, Komitet Organizacyjny Śląskiej Wyprawy – Alaska 74 (współautor)
1975 – Wyprawa w góry Alaski i Yukonu. „Taternik”. 3, s. 107–112, 1975. Warszawa: Polski Związek Alpinizmu. ISSN 0137-3155. [dostęp 2023-05-10]. (pol.).
1975 – Mount Logan zdegradowany. „Taternik”. 3, s. 114–11, 1975. [dostęp 2023-05-10]. (pol.).
1979 – W Andach Peruwiańskich. „Taternik”. 1, s. 24–25, 1979. [dostęp 2023-05-10]. (pol.).
1981 – Katowicka wyprawa „Peru 1980”. „Taternik”. 1, s. 20–21, 1981. [dostęp 2023-05-11].
1985 – W górach wysokich: kompendium polskich wypraw wysokogórskich, Warszawa, Wiedza Powszechna (współautor)
1986 – Katowiczanie w Andach. „Taternik”. 2, s. 90, 1986. [dostęp 2023-05-11].
1988 – Osiągnięcia sportowe polskich wypraw andynistycznych. „Wierchy”. 53, s. 144–156, 1988. PTTK. ISSN 0137-6829.
1989 – 7 Jaworowych Rygli, Jaworowych Zim, Wspaniałych. „Optymista”. 5, 1989. Katowice: Klub Wysokogórski. ISSN 0860-9829. brak numeru strony
1990 – Odkrycie skałek. „Optymista”. 7, 1990. brak numeru strony

Nagrody i odznaczenia

Odznaka XXV‐lecia (za zasługi w krzewieniu kultury fizycznej, sportu i turystyki na terenie województwa katowickiego)
1970 – Puchar Ministra Spraw Zagranicznych za rozsławienie imienia PRL za granicą
1972 – Srebrny Medal za wybitne osiągnięcia sportowe (przewodniczący MKKFiT)