Adam Zubczewski (28 grudnia 1910, Kraków – 4 listopada 1973, Międzylesie) był lekarzem okulistą, doktorem medycyny oraz naukowcem specjalizującym się w keratoplastyce. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, pracując w Centralnym Szpitalu Chirurgicznym nr 1 przy ul. Długiej 7 oraz w szpitalu polowym przy ul. Mokotowskiej 55. Po wojnie pełnił funkcję okulisty w Bydgoszczy (1945–1946), a następnie w Szczecinie (1946–1960) jako ordynator w Szpitalu Wojewódzkim (później szpitale kliniczne PAM) i w Międzylesiu koło Warszawy (1961–1973).
Życiorys
Dom rodzinny i studia
Adam Zubczewski przyszedł na świat w Krakowie jako syn Zygmunta Zubczewskiego (ur. ok. 1880) oraz Marii Zubczewskiej z d. Turschmidt. Jego starszy stryj, Julian Zubczewski (ur. 1855), był opiekunem Władysława Sikorskiego oraz Heleny (ur. 1888) – przyszłej Heleny Sikorskiej. Julian był uznawanym nauczycielem i autorem wielu prac, w tym „Reforma szkolnictwa ludowego i seminaryów nauczycielskich” (1912) oraz „Szkoła powszechna: utopie, praktyka” (Piotrków 1918).
Bratanek Juliana, Adam, zdecydował się na studia medyczne, które ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, po czym rozpoczął praktykę lekarską w Tarnowie (zob. Tarnów w okresie II Rzeczypospolitej).
II wojna światowa
Okres 1939–1944
Wybuch wojny, a zwłaszcza intensywna „Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna” (Akcja AB), zmieniły sytuację w kraju (zob. Tarnów w okresie okupacji niemieckiej). Adam Zubczewski został aresztowany przez Gestapo w grudniu 1940 roku razem z trzema innymi lekarzami, jednak zdołał uciec i dotrzeć do okupowanej Warszawy, gdzie przyjął fałszywe imię i nazwisko „Stanisław Wójcik”.
Dzięki skomplikowanym koneksjom rodzinnym i znajomościom, Zubczewski trafił na ulicę Długą i zamieszkał w trzypokojowym mieszkaniu (Długa 9 m.19) u dr Wandy Jaworskiej z d. Mierosławskiej. Jej mąż, Stanisław Jaworski, został zmobilizowany w Korpusie Ochrony Pogranicza (KOP) tuż przed 1 września 1939 roku i trafił do obozu w Kozielsku, a rodzina dowiedziała się, że zginął w zbrodni katyńskiej.
Wanda Jaworska, matka trojga dzieci (Stanisław ur. 1929, Krzysztof ur. 1933, Małgorzata ur. 1937), prowadziła prywatny gabinet okulistyczny w swoim mieszkaniu oraz pracowała w przychodniach Zarządu Miejskiego.
Nie ma jednak pewności, czy był zaangażowany w działalność konspiracyjną.
Powstanie warszawskie
Po rozpoczęciu powstania warszawskiego Adam Zubczewski pełnił służbę medyczną w Centralnym Szpitalu Chirurgicznym nr 1 przy ul. Długiej 7, który rozpoczął działalność 12 sierpnia, przekształcając przestrzenie szpitali Maltańskiego oraz św. Jana Bożego. Szpital, który miał pomieścić 600 rannych, był kierowany przez Wincentego Tomaszewicza. Po 13 sierpnia zajęto wszystkie piwnice i mieszkania wzdłuż Podwala w celu wsparcia szpitala.
W obliczu kryzysu obrony Starego Miasta rodziny Jaworskich, Mierosławskich, Bujanowskich oraz inne osoby planowały różne działania, dostosowując je do możliwości swoich bliskich. Adam Zubczewski był zdecydowany, aby dotrzeć kanałami do szpitali znajdujących się w walczącym Śródmieściu. Został członkiem zespołu szpitala polowego przy ul. Mokotowskiej 55, w budynku Warszawskiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Ochrony Kobiet.
Okres powojenny
Po wojnie Adam Zubczewski pracował w Bydgoszczy w latach 1945–1946, a następnie z drugą żoną Wandą osiedlił się w Szczecinie. Otrzymali do dyspozycji dwa przestronne mieszkania w pobliżu polskiej szkoły oraz przychodni organizowanych przez Halinę Chmielewską. Ich dom w Szczecinie stał się miejscem, w którym panowała serdeczna atmosfera, co zostało pozytywnie zapamiętane przez Wandę Andrzejewską, późniejszą okulistkę.
Wanda i Adam Zubczewscy aktywnie uczestniczyli w tworzeniu placówek ochrony zdrowia w tzw. „polskim Dzikim Zachodzie”. Byli jednymi z pierwszych okulistów w Szczecinie, a w sierpniu 1947 roku otworzyli pierwszy oddział okulistyczny z 40 łóżkami w szpitalu PCK.
Po utworzeniu Pomorskiej Akademii Lekarskiej szpitalne oddziały przekształciły się w kliniki, a Zubczewscy zostali pierwszymi adiunktami w Klinice Okulistycznej prowadzonej przez prof. Witolda Starkiewicza. W latach 1955–1960 Adam Zubczewski pełnił tam funkcję zastępcy profesora. Klinika zyskała renomę jako wysokospecjalistyczna placówka zajmująca się leczeniem chorób oczu, w tym operacyjnymi i nieoperacyjnymi schorzeniami siatkówki, jaskrą, nowoczesną chirurgią zaćmy oraz przeszczepami rogówek.
Od 1961 roku do swojej śmierci w 1973 roku był ordynatorem Oddziału Okulistycznego w Centralnym Szpitalu Kolejowym w Międzylesiu koło Warszawy, który obecnie funkcjonuje jako MSSW Międzyleski Szpital Specjalistyczny z nowoczesnym oddziałem okulistycznym. Został pochowany na Starych Powązkach w Warszawie, w kwaterze Emeryka Mierosławskiego, gdzie spoczywa również Wanda Zubczewska (1907-1994).
Wybrane publikacje
Publikacje dostępne w bazie PubMed:
- 1953: Zubczewski A., Wyniki badań nad działaniem atmosfery zawierającej dwusiarczek węgla na narząd wzroku, Medycyna Pracy 1953; 4 (4): 251–258
- 1953: Zubczewski A., Praktyczne zastosowanie metody Grzędzielskiego lokalizacji ciał obcych w gałce ocznej, Klinika Oczna, 1953; 23 (2): 121–123
- 1954: Zubczewski A., Leczenie operacyjne w przypadkach porażenia zewnętrznych mięśni oczu, Klinika Oczna, 1954; 24 (2): 131–132
- 1955: Zubczewski A., Wyniki 60 operacji przeszczepienia rogówki, Polski Tygodnik Lekarski (Warszawa), 1955 Maj 16; 10 (20): 637–644
- Pamiętnik XXVI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, Szczecin 25–27 IX 1958 r.
- 1958: Zubczewski Adam, Botropara. Lek o działaniu wybitnie hemokoagulacyjnym w chirurgii oka. Pamiętnik XXVI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, Szczecin 25–27 IX 1958
Uwagi
Przypisy