Adam Zientek

Adam Zientek (ur. 3 września 1919, zm. 19 listopada 2008) to polski pilot szybowcowy, który przez wiele lat był doświadczalnym pilotem szybowców w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej.

Życiorys

Urodził się w Olbrachcicach na Zaolziu jako syn Adama i Zofii z domu Kożusznik. Miał dwoje starszego rodzeństwa – brata Alfreda (ur. 1909) oraz siostrę Zofię (ur. 1914). Jego ojciec pełnił funkcję kierownika szkoły polskiej w Olbrachcicach i zmarł w 1922 roku, a matka była nauczycielką.

W 1929 roku ukończył polską szkołę ludową w Ligotce Kameralnej i rozpoczął naukę w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym w Cieszynie. Brał udział w kółku modelarskim przy Szkole Wydziałowej im. Stanisława Hassewicza, które prowadził Paweł Heczko.

W 1937 roku zdał maturę, a jesienią rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Nie zerwał z szybownictwem, a w sierpniu 1938 roku, startując z góry Chełm, utrzymał się w powietrzu na szybowcu Komar przez 6 godzin i 32 minuty. W tym samym roku, wraz z Andrzejem Koziełem, wykonał przelot z góry Chełm do Krakowa.

Jego studia przerwał wybuch II wojny światowej. W okresie okupacji pracował jako robotnik w fabryce we Frysztacie. Po wojnie wznowił naukę w 1946 roku na Politechnice Śląskiej w Krakowie.

1 listopada 1947 roku rozpoczął pracę w Instytucie Szybownictwa w Bielsku na stanowisku pilota doświadczalnego. Jego zadania obejmowały oblatywanie prototypów szybowców oraz przeprowadzanie prób w locie szybowców, które były oblatywane przez innych pilotów. Zajmował się również oblatywaniem szybowców o nietypowej konstrukcji, takich jak bezogonowce i szybowce w układzie kaczki. W trakcie swojej kariery czterokrotnie uratował się skokiem ze spadochronem, w tym w 1946 roku z szybowca Orlik oraz w 1966 roku z szybowca SZD-29 Zefir 3. W trakcie oblotu szybowca SZD-6 Nietoperz doświadczył katastrofy lotniczej. Jako pierwszy polski pilot doświadczalny podczas lotów na prototypach szybowców używał kasku ochronnego (w 1951 roku na szybowcu SZD-6 Nietoperz). W czerwcu 1948 roku wziął udział w VII Krajowych Zawodach Szybowcowych, zdobywając 1. miejsce.

Oprócz oblatywania szybowców intensywnie promował polskie konstrukcje, biorąc udział w pokazach na międzynarodowych salonach lotniczych, takich jak Farnborough i Le Bourget. Już w październiku 1949 roku prezentował szybowce IS-A Salamandra w Bułgarii, a na szybowcu SZD-24 Foka pokazywał w Helsinkach (1961), Cannes (1962) oraz Hanowerze (1964 i 1966). W marcu 1966 roku, w ramach promocji szybowca SZD-9 Bocian, przeszkolił 20 szwedzkich pilotów w akrobacji, a loty odbywały się na zamarzniętym jeziorze Ottsjö. W 1969 roku uczestniczył w rajdzie po Austrii na szybowcu SZD-32 Foka 5, a w 1978 roku brał udział w wieloetapowym rajdzie po Finlandii i Szwecji, przelatując 3000 km w 14 etapach i wykonując 150 lotów promocyjnych z pasażerami. W 1979 roku przeszkolił 20 austriackich pilotów w akrobacji na szybowcu Puchacz.

Był członkiem Zarządu Głównego Ligi Lotniczej oraz Aeroklubu PRL. W latach 50. pełnił funkcję Przewodniczącego Komisji Sportowej Aeroklubu PRL, a także przewodniczył Sądowi Koleżeńskiemu Aeroklubu Bielsko-Bialskiego i był wiceprezesem Bielskiego Klubu Seniorów Lotnictwa w latach 1985-1990. W 1987 roku wstąpił do Komisji Historycznej Klubu Seniorów Lotnictwa.

Karierę pilota doświadczalnego zakończył 21 kwietnia 1983 roku, a przez następne pięć lat pracował w SZD jako obserwator prób w locie.

W ciągu swojej kariery wykonał 12800 lotów o łącznym czasie przekraczającym 6700 godzin. Z tego 3960 godzin spędził w lotach doświadczalnych, a 1430 godzin jako instruktor. Latał na 154 typach szybowców, w tym na 4 bezogonowcach i jednym „kaczce”. Oprócz wymienionych lotów przeprowadził jeszcze 1200 oblotów szybowców produkowanych lub naprawionych w Bielsku-Białej, Jeżowie, Krośnie, Poznaniu i Gdańsku. Swój ostatni lot na szybowcu wykonał 11 lutego 2001 roku.

Zmarł 19 listopada 2008 roku w Bielsku-Białej i został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Starym Bielsku.

Działalność sportowa

10 maja 1934 roku wziął udział w kursie szybowcowym w Mnisztwie-Gułdowach, zorganizowanym przez Koło Szybowcowe „Start” w Cieszynie, gdzie pod okiem instruktora Ludwika Puzonia wykonał swój pierwszy lot na szybowcu Wrona. 12 lipca 1934 roku uzyskał kategorię A pilota szybowcowego, a 16 września 1934 roku podwyższył ją do kategorii B. W 1935 roku, po lotach szybowcem Czajka na Bezmiechowej, podwyższył swoje uprawnienia do kategorii „C”. W 1936 roku latał na szybowcach Sroka, Komar oraz CW-5 bis, zdobywając dwa pierwsze warunki do srebrnej odznaki szybowcowej: czas lotu 5 godzin i przewyższenie 1000 metrów. W tym samym roku na łamach pisma „Ogniwo” zaproponował utworzenie na Zaolziu polskiej organizacji szybowcowej z własną szkołą. 24 czerwca 1937 roku w szkole szybowcowej na lotnisku w Katowicach uzyskał ostatni warunek do kategorii szybowcowej „D”, co oznaczało pełne wyszkolenie szybowcowe i przyznanie srebrnej Odznaki Szybowcowej.

Wziął udział w VI Krajowych Zawodach Szybowcowych w Masłowie, które odbyły się od 10 do 23 lipca 1938 roku, zajmując w klasyfikacji indywidualnej 18. miejsce.

W 1939 roku przeszedł szkolenie samolotowe na RWD-8 w ramach Przysposobienia Wojskowego na lotnisku Rumia.

Po wojnie powrócił do latania – 3 lipca 1945 roku wykonał lot żaglowy na szybowcu WWS-1 Salamandra nad zboczem Chełmu. Od 15 do 24 października 1946 roku uczestniczył w pierwszej wyprawie szybowcowej Instytutu Szybownictwa na lotnisko w Aleksandrowicach, aby zbadać zjawisko fal wymuszonych przez tereny górskie. Wykonał dwa udane loty na szybowcu Orlik, podczas trzeciego, 21 października, jego szybowiec rozpadł się w locie chmurowym, a on uratował się na spadochronie; szybowiec spadł w okolicach Wróblowic.

W 1946 roku zdobył uprawnienia instruktora szybowcowego I klasy. 4 maja 1947 roku wykonał przelot z pasażerem na szybowcu Kranich (SP-151) na odległość 163 km. 30 maja, startując z Balic na szybowcu DFS Weihe (SP-430), przeleciał 355 km. W tym samym roku brał udział w I Międzynarodowym Tygodniu Szybowcowym w Samedan na prototypie szybowca IS-1 Sęp, zajmując 8. miejsce. W czerwcu 1947 roku uczestniczył w obozie eliminacyjnym w Aleksandrowicach i został zakwalifikowany do międzynarodowych zawodów szybowcowych w Szwajcarii. 1 kwietnia 1948 roku, na prototypie szybowca IS-1 Sęp, podjął próbę pobicia rekordu Polski w długotrwałości lotu. Po starcie z szybowiska na górze Żar i 18 godzinach oraz 23 minutach lotu rozbił szybowiec na zboczu Kiczery, odnosząc niewielkie obrażenia; szybowiec został później odbudowany. W kwietniu wykonał dwa grupowe przeloty otwarte na odległość 50 i 193 kilometrów.

W czerwcu 1948 roku wziął udział w VII Krajowych Zawodach Szybowcowych na Żarze, zdobywając I miejsce. 27 lipca 1948 roku wziął udział w przelocie grupowym czterech szybowców (IS-2 Mucha, dwa IS-1 Sęp oraz DFS Olympia Meise) z Żaru do Pragi, kończąc przelot w Wiener Neustadt po pokonaniu 309 km. Od 24 sierpnia do 25 września 1948 roku uczestniczył w wyprawie tatrzańskiej do Nowego Targu, a w październiku na górze Żar, wspólnie z Tadeuszem Górą, brał udział w pierwszych nocnych lotach szybowcowych. W 1948 roku zdobył Złotą Odznakę Szybowcową, stając się drugim Polakiem, który ją uzyskał. Jego doświadczenie sprawiło, że został kierownikiem drugiej wyprawy szybowcowej Instytutu Szybownictwa, która miała miejsce od 13 listopada do 15 grudnia 1948 roku, badając falę halniakową w rejonie Śnieżki, gdzie Irena Kempówna ustanowiła kobiecy rekord Polski w przewyższeniu.

W czerwcu 1949 roku wziął udział w Międzynarodowych Zawodach Państw Demokracji Ludowej na Żarze, gdzie zdobył drugie miejsce, ustępując Irenie Kempównie. W 1950 roku był pilotem w filmie pt. „Pierwszy start”. W 1951 roku ukazał się jego podręcznik „Na falach halniakowych”, który przyczynił się do popularyzacji lotów wysokościowych w Polsce. 9 listopada tego samego roku zdobył przewyższenie 5233 metrów, co pozwoliło mu na zdobycie pierwszego Diamentu do Złotej Odznaki.

W 1955 roku, za przelot na odległość 590 km (z Grudziądza przez Wilno i Kowno, aż do granicy radzieckiej Łotwy), otrzymał Diamentową Odznakę Szybowcową nr 20.

Ustanowił kilka krajowych rekordów szybowcowych, w tym:

2 czerwca 1947 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem T. Grudzieńskim – rekord przewyższenia wynikiem 2320 metrów,
13 września 1948 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem Maciejem Hrabykiem – rekord przewyższenia wynikiem 2630 metrów,
w nocy z 18 na 19 października 1948 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem Bronisławem Żurakowskim – rekord długotrwałości nocnego lotu – 23 godziny 51 minut,
27 lipca 1949 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem J. Wawkiem – rekord wysokości wynikiem 3400 metrów,
w 1949 roku – rekord prędkości na trasie trójkąta 100 km – 28,7 km/h,
30 kwietnia 1950 roku na szybowcu IS-C Żuraw z pasażerem Mieczysławem Dąbkowskim – rekord prędkości przelotu po trasie trójkąta 100 km wynikiem 45,11 km/h,
22 lipca 1950 roku – rekord przelotu docelowo-powrotnego wynikiem 232 kilometrów,
26 czerwca 1953 roku na szybowcu SZD-9 Bocian z pasażerem Adamem Dziurzyńskim – rekord prędkości przelotu po trasie trójkąta 300 km wynikiem 51,5 km/h.

W 1958 roku pełnił funkcję trenera polskiej kadry narodowej szybowców.

Życie prywatne

W życiu osobistym był mężem Jadwigi z domu Studenckiej i ojcem trojga dzieci: Stanisława, Danuty oraz Mirosławy.

Ordery i odznaczenia

Otrzymał następujące odznaczenia:

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983),
Srebrny Krzyż Zasługi,
Złotą Odznakę Szybowcową z trzema diamentami,
Odznakę „Mistrza Sportu”,
Złotą Odznakę za Zasługi dla Aeroklubu Polskiego,
Dyplom P. Tissandiera FAI (1962),
Błękitne Skrzydła,
Złotą Odznakę Klubu Pilotów Doświadczalnych.

Prototypy szybowców oblatane przez Adama Zientka

Dane opublikowane w Polska Technika Lotnicza. Materiały historyczne 52 (5/2009)

Przypisy

Bibliografia

Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski (praca zbiorowa): Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965. Brak numerów stron w książce.

Jerzy Domański: 1000 słów o samolocie i lotnictwie. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. Brak numerów stron w książce.

Andrzej Glass, Tomasz Murawski (praca zbiorowa): Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. Brak numerów stron w książce.

Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014, s. 706–715. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.

Grzegorz Kasztura: Z historii polskiego lotnictwa na Śląsku Cieszyńskim w latach 1912-1939. Cieszyn: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie, 2012, seria: Śląsk Cieszyński na przestrzeni wieków. Tom 1. ISBN 978-83-89796-62-2. OCLC 1027068100.

Krystian Maślanka: Szybownictwo na Podbeskidziu. Bielsko-Biała: Zespół Szkół Elektrycznych, Elektronicznych i Mechanicznych w Bielsku-Białej, 2010.

Adam Skarbiński: Dzieje lotnictwa na Podbeskidziu. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2015. ISBN 978-83-64688-05-8. OCLC 909180717.

Polskie lotnictwo sportowe. Henryk Szydłowski (red.). Kraków: KAW, 1986. ISBN 83-03-01157-X. OCLC 803064028.

Adam Zientek: Na falach halniakowych: podręcznik dla pilotów szybowcowych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952. Brak numerów stron w książce.

Adam Zientek: Wielka przygoda. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1955. Brak numerów stron w książce.

O utworzenie koła szybowcowego. „Ogniwo. Dwutygodnik młodzieży polskiej w Czechosłowacji”. NR. 8. II, 1936. Cieszyn: Komitet Wydawniczy.

Program oficjalny VI Krajowych Zawodów Szybowcowych. Lotnisko Masłów k/Kielc w dniach 10–23 lipca 1938 r. Warszawa: B-cia Drapczyńscy, 1938. OCLC 833948697.

Wyniki VII Krajowych Zawodów Szybowcowych. „Skrzydlata Polska”. 7/1948, lipiec 1948. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.

Z kraju. „Skrzydlata Polska”. 6/1948, czerwiec 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.

Z kraju. „Skrzydlata Polska”. 7-8/1948, lipiec-sierpień 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.

Międzynarodowy tydzień szybowcowy w Samedan. „Skrzydlata Polska”. 10/1948, październik 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.