Adam Zieliński (ur. 22 czerwca 1929 w Drohobyczu, zm. 26 czerwca 2010 w Wiedniu) był polskim prozaikiem, politologiem oraz publicystą, który od 1957 roku osiedlił się w Austrii.
Życiorys
Urodził się w Drohobyczu, a swoje dzieciństwo spędził w Stryju, gdzie zdołał przeżyć trudny okres Holokaustu. Po zakończeniu II wojny światowej osiedlił się w Krakowie. Ukończył studia z zakresu filologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1952−1956 pracował jako dziennikarz w Polskim Radiu w Krakowie. W 1957 roku wyemigrował z rodziną do Austrii, gdzie po pewnym czasie zajął się działalnością gospodarczą, importując towary, głównie z Azji, na rynek europejski. Jego firma z czasem zyskała również obecność na Bałkanach. Nostryfikował swój dyplom studiów dziennikarskich na Uniwersytecie Wiedeńskim. W 1982 roku uzyskał tytuł doktora na Kensington University w USA i rozpoczął pracę jako profesor. Był członkiem zarówno polskiego, jak i austriackiego PEN-Clubu, a do 2002 roku pełnił funkcję członka prezydium, po czym otrzymał tytuł senatora.
Na początku lat 90. sięgnął po pióro, co było jego długoletnim marzeniem. Jego książki (szczegóły poniżej) szybko zyskały popularność na rynku polskim i były tłumaczone na język niemiecki (niektóre z nich powstały w tym języku), angielski, ukraiński oraz kilka języków azjatyckich. Zieliński był prozaikiem swojego czasu, a jego twórczość koncentrowała się na trzech głównych tematach: Holokauście, totalitaryzmie oraz Kresach wschodnich. O Kresach pisał z emocjami, przedstawiając je jednocześnie jako coś utraconego, jak Atlantydę. Dzięki swoim podróżom miał okazję doświadczyć różnych form totalitaryzmu, zarówno w wersji europejskiej (faszyzm i komunizm), jak i azjatyckiej. Jego nowele, poruszające te tematy, niosły ze sobą przesłanie o tolerancji i szacunku dla odmienności.
Wśród miejsc, w których mieszkał i pracował, najwięcej serca oddał Krakowowi i Wiedeńowi. Był pasjonatem sztuki oraz muzyki, a także aktywnie angażował się w życie polskiej społeczności w Austrii. Wspierał wiele instytucji, w tym Uniwersytet Jagielloński, jako hojny donator. Otrzymał liczne nagrody literackie zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Został pochowany obok żony Zofii z Wernerów (1929–2015) na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu (Stare Arkady, krypta 22).
Wybrane utwory
- Die bucklige Welt: eine Reportage aus dem XX. Jahrhundert, Frankfurt am Main 1991; wydanie polskie Garbaty świat czyli Krótki reportaż z XX wieku, z niem. przełożyła Zofia Zielińska, Kraków 2004
- Unweit von Wien: zeitgeschichtlicher Roman, Frankfurt am Main 1992, wydanie polskie Niedaleko Wiednia, wydanie angielskie Not far from Vienna, London 1995
- Die stille Donau oder die grosse Hämaturie, ein zeitgeschichtlicher Roman, Frankfurt am Main 1994, wydanie polskie Cichy Dunaj, Warszawa 1994
- Eine Rückkehr: ein zeitgeschichtlicher Roman, Frankfurt am Main 1996, wydanie polskie Powrót, Kraków 1996
- Galicyjski prowincjusz, Kraków 1997, wydanie niemieckie Provinzler, Wiedeń 1997
- Kanalia i inne opowiadania, Kraków 1998, wydanie niemieckie Die Kanaille und andere Erzählungen, Wien 1999, wydanie francuskie La canaille et autres récits, Dublin-Wien 1999
- Gesichter (m)einer Zeit: Erzählungen, Frankfurt am Main 2000, wydanie polskie Twarze, Kraków 2000
- Wien: ein Fall, Klagenfurt-Wien 2002
- Rückkehr, Klagenfurt-Ljubljana-Sarajevo 2004
- Im freien Fall: Roman, Klagenfurt-Ljubljana-Sarajevo 2004
- Gebeutelt: eine Reportage aus dem XX. Jahrhundert, Klagenfurt-Ljubljana-Sarajevo 2004
- Die gekaufte Frau und andere Erzählungen, Klagenfurt-Ljubljana-Sarajevo 2004
- Am Lowarei-Pass und andere Reisen, Klagenfurt-Ljubljana-Sarajevo 2004
- Abgründe tun sich auf: Roman, Klagenfurt-Ljubljana-Sarajevo 2004
- Zawsze ku Europie, Kraków 2004
- An der Weichsel: Roman, Klagenfurt-Ljubljana-Sarajevo 2006, wydanie polskie Nad Wisłą.
- Begegnungen, Zwistigkeiten, Auferstehungen: [höre nie auf zu lernen: Erinnerungen] Klagenfurt 2007
- Höre nie auf zu lernen: Begegnungen, Fehden, Versöhnungen: Erinnerungen, Klagenfurt 2007
- Als die Russen nach Hirschberg kamen und andere Geschichten, Klagenfurt 2008
- Siedem opowiadań galicyjskich, Warszawa 2009
- Im Schtetl. Erzählungen, Klagenfurt 2010
Najważniejsze odznaczenia
- medal „Merentibus” Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą
- Medal Ministra Kultury za zasługi wobec Polskiej Kultury
- Krzyż Honorowy za Zasługi dla Nauki i Sztuki, nadany przez prezydenta Republiki Austrii
Nagrody literackie
- „Serce dla serca” (Lublin, 1998) przez Kapitułę Kościoła Matki Boskiej Wniebowziętej
- „Ex oriente lux” (Lublin, 1998) przez Fundację dla Zagadnień Słowiańskich
- „Lutecja 98” (Paryż, 1998) przez Kapitułę Europejskich Nagród Honorowych
- literacka im. J. Adamczewskiego (Kraków, 1999)
- Laureat nagrody „Literatury” (Warszawa) za najlepszą prozę
Przypisy
Linki zewnętrzne