Adam Wiesław Kulik

Adam Wiesław Kulik (urodzony 29 stycznia 1950 roku w Tomaszowie Lubelskim) to poeta, prozaik, autor filmów dokumentalnych oraz edukacyjnych, a także reporter. Posiada wykształcenie polonistyczne. Swoją karierę literacką rozpoczął w 1978 roku, publikując wiersze w prasie. W 1979 roku zadebiutował tomem poetyckim „Pejzaże z Panem Lemonem”, który od tego momentu towarzyszy mu w kolejnych książkach, aż do „Czas hieny”, wydanej w 2011 roku.

Życiorys

Rodzina Kulików w XVIII wieku mieszkała w Rachaniach, które były dawnym miasteczkiem na Ziemi Zamojskiej. Adam spędził dzieciństwo w osadach pracowniczych Cukrowni Wożuczyn oraz Cukrowni Włostów. Po śmierci partnera matki w 1962 roku, rodzina wróciła do Wożuczyna, gdzie Adam ukończył szkołę podstawową, już wtedy wykazując zainteresowania literackie. Maturę zdał w Technikum Mechanicznym w Tomaszowie Lubelskim w 1969 roku, a następnie studiował filologię polską na UMCS w Lublinie, uzyskując tytuł magistra w 1974 roku. Po ukończeniu studiów przeszedł szkolenie w szkole oficerów rezerwy w Łodzi, a następnie został przydzielony do „zielonego garnizonu” w Budowie k. Złocieńca, gdzie służył jako oficer polityczny w batalionie rozpoznawczym.

Od września 1975 roku pracował w Wojewódzkim Domu Kultury w Zamościu jako instruktor ds. teatru i recytacji. Organizował różne wydarzenia kulturalne, takie jak Przeglądy Małych Form Teatralnych oraz Sejmiki Wiejskich Zespołów Teatralnych. W 1976 roku założył Klub Literacki Młodych, a w latach 1978-1983 wydał trzy zbiorowe publikacje literackie. W końcu lat 70. rozpoczął badania nad twórczością Bolesława Leśmiana, które po 25 latach zaowocowały książką „Leśmian, Leśmian…”.

Mimo że Adam Kulik unikał zaangażowania politycznego, 28 października 1980 roku Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła jego inwigilację pod kryptonimem „Niezgoda”. Inwigilacja trwała do sierpnia 1983 roku. W grudniu 1981 roku, jako oficer rezerwy, został powołany do wojska na trzy miesiące. W 1982 roku ożenił się z Marią Małgorzatą Tkaczykówną, z którą ma syna Mateusza Szczęsnego. W 1983 roku urodziła się ich córka Łucja Aleksandra, a Kulik rozpoczął pracę w Towarzystwie Wiedzy Powszechnej w Lublinie. W 1984 roku do rodziny dołączyła córka Joanna Róża.

Stan wojenny wpłynął na jego psychikę, co skłoniło go do nawiązania korespondencji z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim i Czesławem Miłoszem. W 1987 roku, wraz z artystami malarzami, wyruszył w rowerową podróż po Ścianie Wschodniej, dokumentując ocalałe relikty kulturowe. W ciągu lat uzyskał szereg publikacji prasowych oraz stworzył wiele filmów i reportaży dla Telewizji Polskiej. W latach 1989-1991 publikował w Tygodniku Wschodnim oraz Tygodniku Współczesnym, a w 1991 roku zaczął pracę w Lubelskim Ośrodku TV, gdzie działa do dziś.

Jego filmy dotyczące mniejszości narodowych i religijnych stały się charakterystycznym elementem jego twórczości. W ciągu lat wydał kilka książek, w tym „Droga na południe” i „Czas hieny”, które koncentrują się na zapomnianych twórcach kultury związanych z Ziemią Lubelską i Zamojską. W 1996 roku na świat przyszła córka Malwina Wiktoria. Lata 90. były dla niego czasem intensywnej pracy w telewizji oraz podróży do takich miejsc jak Paryż, Ukraina, Litwa, Białoruś, a także Indonezja, Indie, Sri Lanka, Tajlandia, Sycylia i Turcja.

Twórczość

Literatura

Literacka działalność Kulika z okresu zamojskiego obejmuje wiersze, prozę poetycką oraz eksperymentalną, z powieściami „Lot” i „Gra”, które nawiązują do stylu nouveau roman i prozy iberoamerykańskiej. Henryk Bereza określił ją jako część „rewolucji artystycznej w polskiej prozie” współczesnej.

Proza Kulika jest głęboko osadzona w rzeczywistości; używa karykatury, aby ukazać jej zniekształcone oblicze, wynikające z komunizmu i postkomunizmu. Autor unika skomplikowanych eksperymentów formalnych, co odróżnia jego prace od francuskiej „nowej powieści”. Jego utwory, nasycone wewnętrznymi monologami, świadczą o czasach, w których powstały. Pisze o tragicznych wydarzeniach XX wieku, które nie mogą być opisane językiem dziewiętnastowiecznej prozy. W związku z tym jego twórczość, jak „Gra”, nie mogła być publikowana w czasach „wojny polsko-jaruzelskiej” z powodu trudności formalnych i cenzury. Mimo to, „Czas hieny” również zyskał na kontrowersyjności, krytykując polskich polityków. Jego wiersze i proza poetycka są osobiste, skrywające głębokie emocje pod chłodnym płaszczem słów. Piotr Kuncewicz umieścił Kulika w pokoleniu Nowej Prywatności.

Film

Filmy Adama Kulika wykraczają poza standardowy warsztat dokumentalisty telewizyjnego. Jego pierwsze prace z lat 90. XX wieku ujawniały wpływ literacki, ale z czasem na pierwszy plan wysunęło się myślenie obrazem. Wykształcenie polonistyczne oraz wiedza o malarstwie i muzyce klasycznej przyczyniły się do powstania filmów o pisarzach i zapomnianych kompozytorach. Kulik zrealizował filmy o postaciach, które miały znaczenie dla europejskiej kultury, a które zostały zapomniane w Polsce, jak Karol Lipiński czy Franciszek Lessel. Jego dokumenty dotyczą także mniejszości narodowych, co stanowi hołd dla dziedzictwa I i II Rzeczypospolitej. Jego prace cechuje rzetelność i głęboka znajomość tematu, a także dążenie do ukazywania tego, co łączy ludzi.

Nagrody

  • 1986 – Bolesława Prusa II stopnia (za powieść „Lot”)
  • 1992 – Polcul Foundation
  • 2006 – III Nagroda w Międzynarodowym Konkursie Telewizyjnym Ukraińskiej Pieśni w Łucku
  • 2007 – Ambasador Kultury Zamościa
  • 2008 – Nagroda Artystyczna Miasta Lublin
  • 2008 – Wyróżnienie w 49. Konkursie PTWK Najpiękniejsze Książki Roku (za książkę „Leśmian, Leśmian…”)
  • 2011 – III Nagroda w VI Festiwalu Multimedialnym Polskie Ojczyzny
  • 2018 – Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Twórczość

  • „Pejzaże z Panem Lemonem” – wiersze, proza poetycka, Lublin 1979
  • „Lot” – powieść, Czytelnik 1985
  • „Piołunny raj” – wiersze, proza poetycka, Iskry 1985
  • „Ziemie pulsujące” – opowiadania, miniatury, proza poetycka, Lublin 1990
  • „Gra” – powieść, Wydawnictwo Lubelskie Nowe 1993
  • „Droga na południe” – reportaż literacki, KAW Lublin 2002
  • „Miasta Polskie. Najpiękniejsze zespoły staromiejskie” – eseje historyczne, Arkady 2007
  • „Leśmian, Leśmian… wspomnienia o poecie”, słowo/obraz terytoria 2008
  • „Czas hieny” – opowiadania, Arcana 2011
  • „Noc kupalna” – proza poetycka, Liber Duo 2015
  • „Nostalgia Wschodu. Z biegiem Bugu” – opowieść w drodze, TEST 2016
  • „Z wysokości mojego urwiska” – wiersze, tomik bibliofilski, Mordellus Press Berlin – Toronto 2019
  • „Polscy twórcy pięknodruków poza krajem” – tom bibliofilski, Mordellus Press Berlin – Lublin – Toronto 2020
  • „Nostalgia Wschodu. Śladami unitów” – opowieść w drodze, Novae Res 2023

Redakcja

  • „Almanach KKMP”, Zamość 1978
  • „Modlitwa urojeń szczęśliwych”, Zamość 1982
  • „Pojmowanie słońcem”, Zamość 1983

Słowo wstępne

  • Zamość, Wydawnictwo Lipiec Zamość 2003
  • „Świat chałup, stodół i opłotków. Wieś w obiektywie Feliksa Łukowskiego”, Zamość 2005
  • „William Szekspir”, BWA – Galeria Zamojska, Zamość 2014

Film

Ważniejsze filmy dokumentalne i edukacyjne spośród około 300 zrealizowanych dla TVP.

Przypisy

Linki zewnętrzne