Adam Werschner

Adam Werschner

Adam Werschner (ur. 1 maja 1894 w Janowie, zm. 18 kwietnia 1976 w Chicago Heights) był podpułkownikiem dyplomowanym piechoty Wojska Polskiego oraz kawalerem Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 1 maja 1894 roku w Janowie, w ówczesnym powiecie gródeckim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Ignacego i Katarzyny z domu Leibel. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej, a następnie siedmioklasową Wojskową Wyższą Szkołę Realną w Hranicach, po czym rozpoczął naukę w Terezjańskiej Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt.

15 października 1914 roku został powołany do służby wojskowej w c. i k. Armii. W dniu 1 lipca 1915 roku awansował na stopień porucznika. Do 1918 roku był oficerem 58 pułku piechoty w Stanisławowie, gdzie brał udział w walkach I wojny światowej. Służył w armii Austro-Węgier do 28 października 1918 roku, w trakcie której trzykrotnie odniósł rany.

Po wojnie, na mocy dekretu Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z dnia 27 grudnia 1918 roku, został przyjęty do Wojska Polskiego jako były oficer armii austro-węgierskiej. Z dniem 1 listopada 1918 roku, na podstawie rozkazu Nr 178 wydanego przez Szefa Sztabu Generalnego, gen. dyw. Stanisława Szeptyckiego, otrzymał przydział do Okręgu Przemyskiego w stopniu porucznika. Kontynuował naukę w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, gdzie ukończył II Kurs Adiutantów w okresie od 1 maja do 7 czerwca 1919 roku. Następnie został słuchaczem I Kursu Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego (16 czerwca – 4 grudnia 1919 roku). Na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa WP z dnia 4 grudnia 1919 roku, absolwenci kursu zostali zaliczeni do korpusu oficerów Sztabu Generalnego. Na podstawie dekretu Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z dnia 19 sierpnia 1920 roku, został zatwierdzony w stopniu kapitana w piechocie z dniem 1 kwietnia 1920 roku. W trakcie wojny z bolszewikami pełnił funkcję szefa sztabu XXV Brygady Piechoty.

Na dzień 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w XXV Brygadzie Piechoty jako etatowy oficer 43 pułku piechoty w stopniu kapitana. Do 8 października 1921 roku był szefem sztabu 24 Dywizji Piechoty w Jarosławiu, a następnie przeniesiono go na to samo stanowisko do 13 Dywizji Piechoty w Równem.

Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 roku (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu kapitana z datą starszeństwa 1 czerwca 1919 roku i 299. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Jego macierzystym oddziałem pozostawał 43 pp, a służbę pełnił jako oficer przydzielony do Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. W 1923 roku zajmował 249. lokatę wśród kapitanów korpusu piechoty i jako nadetatowy oficer 43 pp był nadal oddelegowany do Sztabu Generalnego, gdzie pełnił funkcję szefa sztabu 13 Dywizji Piechoty. W tym okresie kpt. Werschner został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (nadanym przez Wodza Naczelnego dekretem L. 2837) oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych.

W dniu 2 listopada 1923 roku został przydzielony z 13 DP do macierzystego 43 pułku piechoty i jednocześnie odkomenderowany na jednoroczny Kurs Doszkolenia 1923/24 w warszawskiej Wyższej Szkole Wojennej (III Kurs Doszkolenia, który trwał od 2 listopada 1923 r. do 15 października 1924 r.). Na podstawie rozporządzenia z dnia 31 marca 1924 roku, wydanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego, awansował do stopnia majora, z datą starszeństwa 1 lipca 1923 roku i 92. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Po ukończeniu kursu, 15 października 1924 roku, został przydzielony do 44 pułku piechoty jako dowódca III batalionu. W 1924 roku zajmował 91. lokatę wśród majorów piechoty i dowodził III batalionem 44 pułku piechoty, który był detaszowany we Włodzimierzu Wołyńskim. W tym samym roku pełnił również rolę prezesa klubu sportowego WKS Hallerczyk.

16 lutego 1926 roku ogłoszono przydzielenie majora SG Adama Werschnera z 44 pułku piechoty do 13 Dywizji Piechoty na stanowisko szefa sztabu (które już wcześniej zajmował). W czerwcu 1927 roku został przeniesiony na stanowisko szefa Oddziału Ogólnego Sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. W 1928 roku zajmował 80. lokatę wśród majorów korpusu piechoty i nadal pełnił służbę w D.O.K. Nr VI we Lwowie jako oficer 44 pp. W kwietniu 1929 roku przeniesiono go do Oddziału III Sztabu Głównego, gdzie w 1930 roku zajmował 49. lokatę łączną wśród majorów piechoty (36. lokatę w starszeństwie). W tym samym roku był członkiem nowo wybranego Zarządu Ligi PZPN z ramienia Czarnych Lwów. Na dzień 15 kwietnia 1931 roku był nadal oficerem Oddziału III SG Wojska Polskiego.

Na podstawie zarządzenia z dnia 14 grudnia 1931 roku, wydanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, awansował do rangi podpułkownika z datą starszeństwa 1 stycznia 1932 roku oraz 5. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W 1932 roku kontynuował służbę w Sztabie Głównym Wojska Polskiego, zajmując wciąż 5. lokatę wśród podpułkowników piechoty. Na podstawie zarządzenia Prezydenta RP z dnia 19 marca 1933 roku, ppłk. dypl. Adam Werschner otrzymał zezwolenie na przyjęcie i noszenie Krzyża Komandorskiego Orderu Korony Rumunii. Od 19 czerwca 1933 roku pełnił funkcję zastępcy szefa Oddziału III Sztabu Głównego. Na dzień 1 lipca 1933 roku zajmował 230. lokatę łączną wśród podpułkowników korpusu piechoty (4. lokatę w swoim starszeństwie), a na dzień 5 czerwca 1935 roku 193. lokatę wśród wszystkich podpułkowników piechoty (zachowując 4. lokatę w starszeństwie). W tym czasie nadal pełnił służbę w Sztabie Głównym Wojska Polskiego. Na początku czerwca 1935 roku został wybrany członkiem zarządu Towarzystwa Wiedzy Wojskowej na rok 1935/36.

Od października 1935 roku do 20 lipca 1937 roku był zastępcą dowódcy 14 pułku piechoty z Włocławka. Z dniem 30 lipca 1937 roku objął dowództwo 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Kowlu, który wchodził w skład 27 Dywizji Piechoty. Na dzień 23 marca 1939 roku zajmował 3. lokatę wśród podpułkowników piechoty w swoim starszeństwie i nadal dowodził 50 pułkiem piechoty.

Dowodząc 50 pułkiem piechoty, brał udział w II wojnie światowej, w szczególności podczas kampanii wrześniowej. W dniach 19-21 sierpnia 1939 roku pododdziały pułku zostały przetransportowane do rejonu koncentracji w pobliżu Inowrocławia. 26 sierpnia pułk wyruszył transportem kolejowym w okolice Starogardu (z wyładunkiem na stacjach kolejowych Ocypel i Osieczna). 1 września 1939 roku, po otrzymaniu rozkazu wymarszu w kierunku Fordonu, pułk rozpoczął przemieszczanie. Następnego dnia stoczył zaciekłą walkę w okolicach Świekatowa, ponosząc dotkliwe straty (poległo dwóch dowódców batalionów oraz wszyscy dowódcy kompanii strzeleckich I batalionu). Po rozbiciu pułk wycofał się do lasów Nadleśnictwa Wierzchlas, gdzie ppłk Werschner osobiście uporządkował swoje pododdziały. Po reorganizacji zajęto pozycje obronne na linii Trutnowo – Jezioro Zaleskie – Jezioro Szewnieńskie. W godzinach wieczornych 2 września stoczono zacięte walki w obronie przesmyków jeziornych. W nocy ppłk Werschner udał się do sztabu Grupy Operacyjnej „Czersk”, gdzie dowódca (gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki) podporządkował pozostałości 50 pp dowódcy 9 Dywizji Piechoty – płk. Józefowi Werobejowi. 3 września po północy 50 pułk piechoty otrzymał rozkaz przejścia w rejon miejscowości Franciszkowo. Wejście resztek pułku na szosę Świecie – Tuchola, wobec panującego na niej chaosu i zatoru, doprowadziło do przemieszania i rozbicia poszczególnych kompanii, co zakończyło istnienie 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych jako zwartej jednostki.

Po wybuchu II wojny światowej, 4 września 1939 roku, dostał się do niewoli niemieckiej. Był przetrzymywany w oflagach: X A Itzehoe, X C Lübeck oraz II D Gross-Born (numer jeniecki: 410). Podczas pobytu w oflagu X A w Itzehoe (1939–1941) pełnił okresowo funkcję polskiego zastępcy komendanta obozu, a następnie komendanta obozu.

Po wojnie osiedlił się na emigracji w Stanach Zjednoczonych, zamieszkując w stanie Illinois, w mieście Steger (hrabstwo Cook). Zmarł 18 kwietnia 1976 roku w Chicago Heights. Ceremonia pogrzebowa odbyła się 24 kwietnia tego samego roku, a jego szczątki spoczęły na cmentarzu w Steger.

Jego żoną była Stanisława (córka Franciszka i Ewy z Gromadzkich), urodzona w okolicach Łomży 28 maja 1894 roku, zmarła 29 grudnia 1957 roku w Steger i spoczęła w tym samym grobie co mąż.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4558
• Krzyż Walecznych dwukrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi – 19 marca 1935 „za zasługi w służbie wojskowej”
• Srebrny Krzyż Zasługi – 16 marca 1928 „za zasługi na polu organizacji wojska i rozwoju sportu”
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii – 19 marca 1933
• Order Krzyża Orła III klasy (Estonia)
• Krzyż Zasługi Wojskowej 3 klasy z dekoracją wojenną (1916) i z mieczami (Austro-Węgry, przed 1918)
• Srebrny Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej – przed 1916 i z mieczami (przed 1918), po raz drugi (przed 1918)
• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej – przed 1916 i z mieczami (przed 1918)
• Krzyż Wojskowy Karola – 1917

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Werschner Adam. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.55-4624 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-31].
• Zbiory Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Obsada personalna – piechota – część 2A sygnatura 701/1/116 str. 31 poz. 215. [dostęp 2018-12-13].
• Dziennik Rozkazów Wojskowych. [dostęp 2018-12-13].
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2019-12-12].
• Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-12-13].
• Wojskowy Rocznik Sportowy na rok 1924. Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy. Warszawa, 1924. [dostęp 2018-12-13].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921: dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z dnia 24 września 1921 r.. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie – spis zamieszczony na stronie Małopolskiego Towarzystwa Genealogicznego, 1921. [dostęp 2018-12-13].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2018-12-13].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 7, lipiec 1930 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2018-12-13].
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.). Sztab Główny Wojska Polskiego. Warszawa, 1931. [dostęp 2018-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-14)].
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2018-12-13].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwca 1935 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2018-12-13].
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
• Przemysław Dymek: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 27 Dywizja Piechoty. T. 27. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2018. ISBN 978-83-7945-619-2.
• Łambinowicki Rocznik Muzealny. Jeńcy wojenni w latach II wojny światowej. Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach – Opolu. Opole, 2016. [dostęp 2018-12-13].
• Warszawski Dziennik Narodowy. Oficerskie kursy języków obcych. Obrady delegatów T-wa wiedzy wojskowej. [dostęp 2018-12-13].

Linki zewnętrzne

• Zjazd absolwentów Wyższej Szkoły Wojennej z rocznika 1923–1924 w Warszawie (17 listopada 1934 r.). Podpułkownik Adam Werschner stoi trzeci od prawej w górnym rzędzie. Zbiory NAC on-line, 1934-11-17. [dostęp 2018-12-12].
• Fotografia por. Adama Werschnera z okresu służby w armii Austro-Węgier (rok 1916). Imageframe image sharing, 1916. [dostęp 2018-12-13].