Adam Treszka
Adam Treszka (28 grudnia 1911 w Kutach Starych – 30 grudnia 1984 w Londynie) był polskim prawnikiem, adwokatem, politykiem obozu narodowego, oficerem, publicystą, a także działaczem niepodległościowym i społecznym na emigracji. Pełnił funkcję prezesa Koła Lwowian w Londynie.
Życiorys
Urodził się 28 grudnia 1911 roku w Kutach Starych na Pokuciu, jako syn lokalnego leśniczego. Razem z rodziną mieszkał w domu położonym nad rzeką Czeremosz, u podnóża góry Czarnohory. W młodym wieku stracił rodziców i został wychowany przez krewnych. Uczęszczał do szkoły podstawowej w Kutach, a następnie do Państwowego Gimnazjum im. Franciszka Karpińskiego w Śniatynie, które ukończył w 1930 roku. Jako młodzieniec był członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i uczestniczył w zlotach tej organizacji wraz z ojcem. Pełnił także rolę kierownika hufca Przysposobienia Wojskowego oraz Wychowania Fizycznego, a jego osiągnięcia sportowe obejmowały nagrody w zawodach strzeleckich.
W latach 1930-1934 studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, zdobywając tytuł magistra praw. Był aktywny w studenckich organizacjach, pełniąc funkcje prezesa Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska” oraz przewodniczącego Akademickiego Stowarzyszenia Bratniej Pomocy Studentów UJK. W marcu 1935 roku został wiceprezesem Czytelni Akademickiej we Lwowie.
Po zakończeniu studiów zaangażował się w działalność Stronnictwa Narodowego w Dzielnicy Lwowskiej, pełniąc rolę delegata zarządu okręgowego. Po ukończeniu studiów, odbył służbę wojskową w Wojsku Polskim w Szkole Podchorążych Piechoty w Tarnopolu, gdzie ukończył kurs z pierwszą lokatą. Odbywał aplikację adwokacką u mecenasów Stankiewicza i Jana Pierackiego oraz występował jako obrońca w procesach politycznych przed 1939 rokiem.
W sierpniu 1939 roku został powołany na ćwiczenia wojskowe, a po wybuchu II wojny światowej, podczas kampanii wrześniowej, odniósł rany pod Sandomierzem. W przebraniu dotarł do Lwowa, gdzie był członkiem rady przybocznej prezydenta Stanisława Ostrowskiego. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku, został aresztowany przez sowietów w magistracie 22 września i przewieziony do więzienia przy Łąckiego. Inna wersja zdarzeń sugeruje, że uciekł ze Lwowa przed aresztowaniem przez żydowsko-ukraińską milicję sowiecką. W rodzinnym mieście, na granicy z Rumunią, został rozpoznany i aresztowany przez znajomego z czasów szkolnych. Osadzono go w więzieniu w Kutach, a później w innych miejscach w ZSRR. Następnie został wywieziony do sowieckiego łagru na Syberii.
Odzyskał wolność w wyniku amnestii na mocy układu Sikorski-Majski w 1941 roku. Po dotarciu do Buchary, gdzie działały Polskie Władze Cywilne, zajął się organizowaniem pomocy dla Polaków przybywających z łagrów i więzień, odpowiadając za prowadzenie statystyki deportowanych. Wraz z Dominikiem Maciejką kierował placówką opieki nad polskimi rodzinami i dziećmi na stacji kolejowej w Kogonie, zdobywając jednocześnie żywność i lekarstwa od sowietów. Założył sierociniec dla polskich dzieci. Później został przeniesiony z Buchary do ambasady RP w Kujbyszewie, gdzie organizował opiekę nad Polakami przebywającymi po obu stronach Uralu i na ziemi kazachskiej. Chorował na tyfus. Po zerwaniu stosunków ZSRR z Polską, wyjechał do Teheranu z Armią Polską. Tam, jako jeden z liderów Stronnictwa Narodowego, angażował się w ewakuację polskich uchodźców z ZSRR do Iranu, organizując transport ponad 2 tysięcy polskich dzieci do różnych krajów, gdzie mogły spokojnie przetrwać wojnę. W 1943 roku został wiceprezesem Koła Lwowian w Teheranie. Po powołaniu do służby w Armii Polskiej na Wschodzie, objął stanowisko komendanta więzienia na Górze Syjon. Wspólnie z innymi przedwojennymi członkami SN założył w Jerozolimie pismo „Myśl Polska na Bliskim Wschodzie”. Służył jako oficer 2 Korpusu Polskiego zarówno na Bliskim Wschodzie, jak i we Włoszech, osiągając stopień porucznika. W 1944 roku został odwołany do Londynu, gdzie zajął się działalnością Polskiego Czerwonego Krzyża, organizując opiekę dla tzw. dipisów, zwłaszcza w Niemczech.
Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii i osiedlił się w Londynie. Był aktywnym uczestnikiem organizacji politycznych, niepodległościowych, społecznych i charytatywnych. Angażował się w emigracyjne Stronnictwo Narodowe, będąc członkiem władz naczelnych SN w wolnym świecie. Po przekształceniu PCK w Towarzystwo Pomocy Polakom w Londynie, pełnił tę funkcję aż do końca życia. Był również członkiem założycielem i wiceprezesem Instytutu Romana Dmowskiego w Londynie, a także członkiem zarządu Ogniska Polskiego i przewodniczącym Rady Zjednoczenia Polskiego w Wielkiej Brytanii. Pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Stowarzyszenia Byłych Sowieckich Więźniów Politycznych i zasiadał w Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Polskich Kombatantów. Jako redaktor i publicysta współpracował z „Myślą Polską” oraz „Tygodniem Polskim”, pisząc o deportowanych w ZSRR, sytuacji w centralnej Azji, repatriacjach, losach Polaków pozostałych w ZSRR oraz o Katyniu. Wygłaszał liczne wykłady i angażował się w różnorodne inicjatywy, w tym w polonijną akcję na rzecz obrony Cmentarza Orląt, a także w zbiórkę funduszy na budowę rotundy pod ponowne wystawienie Panoramy Racławickiej we Wrocławiu. Wszedł w skład Komitetu Budowy Pomnika Katyńskiego na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie.
Od początku istnienia Koła Lwowian w Londynie, założonego w 1960 roku, był aktywnym działaczem tej organizacji oraz członkiem zarządu. Po śmierci gen. bryg. Stanisława Kuniczaka 30 maja 1974 roku, został wybrany na prezesa Koła, a ponownie wybrany 3 marca 1976 roku. Pod jego przewodnictwem Koło Lwowian ożywiło swoją działalność, zwiększając liczbę członków oraz intensyfikując działalność wydawniczą. Redagował „Biuletyn” Koła Lwowian i corocznie współorganizował obchody rocznicy polskiej obrony Lwowa w ramach wojny polsko-ukraińskiej z listopada 1918 roku. Pozostawał w wojskowym stopniu porucznika rezerwy i był wielkim admiratorem swojej rodzinnej ziemi, Pokucia oraz Czarnohory. Na emigracji nie ustawał w staraniach na rzecz przywrócenia Polsce Lwowa i Ziem Wschodnich II Rzeczypospolitej.
Dzień po swoich 83. urodzinach, na mocy zarządzenia prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego z 29 grudnia 1984 roku, został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za całość swojej wieloletniej działalności niepodległościowej, społecznej i charytatywnej. Otrzymał również inne odznaczenia, zarówno polskie, jak i angielskie oraz jugosłowiańskie, w tym cywilne i wojskowe.
Zmarł 30 grudnia 1984 roku w szpitalu Hammersmith w Londynie po krótkiej chorobie. Po mszy świętej w Brompton Oratory został pochowany na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie, w pobliżu Pomnika Katyńskiego, którego ustanowienie wcześniej wspierał. Przed 1939 rokiem ożenił się z Jadwigą Bednarek, znajomą ze studiów, z którą miał dwie córki. Od czasów uniwersyteckich, przez okres służby wojskowej w trakcie wojny, aż do lat emigracyjnych, utrzymywał przyjaźń z Marianem Brzezickim, który zastąpił go w kierownictwie Koła Lwowian w Londynie.