Adam Tarnowski (ur. 2 marca 1892 w Jakubowie, zm. 9 maja 1956 w Dartford) był polskim dyplomatą oraz ministrem spraw zagranicznych w rządzie Tomasza Arciszewskiego.
Życiorys
Był synem Ludwika Tarnowskiego i Heleny z Rudnickich. Ukończył studia magisterskie na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego oraz zdobył licencjat z nauk politycznych w Szkole Nauk Politycznych w Paryżu. W okresie od września 1914 do października 1915 brał udział w Legionach. W latach 1917/1918 pracował jako nauczyciel łaciny w warszawskim gimnazjum.
W MSZ w międzywojniu
Od 15 stycznia 1919 rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Do września 1919 pełnił funkcję referenta w Departamencie Litewsko-Białoruskim, a do czerwca 1923 w Departamencie Polityczno-Ekonomicznym. W tym czasie, od 6 sierpnia do 6 września 1920, był członkiem delegacji na konferencję państw bałtyckich w Bulduri koło Rygi. Od 6 sierpnia 1922 pracował jako sekretarz w Sekretariacie Ministra Spraw Zagranicznych Gabriela Narutowicza. 1 października 1922 został mianowany II sekretarzem z tytułem I sekretarza poselstwa, a 1 marca 1923 awansował na starszego referenta z tytułem I sekretarza legacyjnego w Departamencie Politycznym. Od 1 sierpnia 1923 był I sekretarzem legacyjnym w Poselstwie RP w Paryżu, a od 1 października 1923 w Departamencie Dyplomatycznym. Od 16 lutego do 31 października 1924 pełnił funkcję I sekretarza legacyjnego w Poselstwie RP w Moskwie, a od 26 października 1925 był radcą ministerstwa. Od 1 stycznia 1927 stał na czele Wydziału Organizacji Międzynarodowych w Departamencie Polityczno-Ekonomicznym, a od 1 czerwca 1930 do 2 marca 1941 był Posłem Nadzwyczajnym i Ministrem Pełnomocnym w Sofii. Był również członkiem Wielkiej Loży Narodowej „Kopernik”.
W MSZ na uchodźstwie
Do 2 marca 1941 sprawował funkcję posła w Sofii, a następnie, do 1 września 1941, był sekretarzem generalnym MSZ w Londynie. Był przeciwnikiem układu Sikorski-Majski. Od 1 października 1941 do 29 listopada 1944 reprezentował rząd Czechosłowacji jako poseł, a równocześnie, od wiosny 1942 do wiosny 1944, był delegatem MSZ w Komisji ds. Informacji Gospodarczej przy Ministerstwie Informacji i Dokumentacji. Na emigracji w Londynie zachorował na chorobę Parkinsona.
Szef dyplomacji
Pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych od 29 listopada 1944 do 10 lutego 1949 w rządzie Tomasza Arciszewskiego (do 2 lipca 1947), nie będąc członkiem żadnej partii. Już na początku swojej kadencji Tarnowski zauważył, że rząd Churchilla unikał z nim kontaktów, preferując rozmowy z ambasadorem Edwardem Raczyńskim. Przewidując napięcia pomiędzy Rządem RP na uchodźstwie, wspieranym przez aliantów, a Rządem Tymczasowym, który był wspierany przez ZSRR, dążył do nawiązania relacji dyplomatycznych z jak największą liczbą państw. Po konferencji jałtańskiej, 18 lutego 1945, minister Tarnowski wręczył ambasadorowi brytyjskiemu Owenowi O’Malleyowi obszerną notę protestacyjną, rozszerzającą treść oświadczenia premiera Arciszewskiego i przypominającą o zobowiązaniach brytyjskich wobec Polski, które zostały złamane w Jałcie. Rząd Churchilla nie był jednak skłonny do zmiany swojego stanowiska wobec Stalina. W lutym 1945 ustalono, że na konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco, która miała się odbyć od 25 kwietnia 1945, Polskę będzie reprezentować delegacja kierowana przez Tarnowskiego, z ministrem dokumentacji i informacji Adamem Pragierem oraz amb. Edwardem Raczyńskim jako członkami. ZSRR sprzeciwił się jednak temu, żądając, aby Polskę reprezentował kontrolowany przez Moskwę Rząd Tymczasowy, co nie spotkało się z akceptacją Wielkiej Brytanii i USA. W dniu 5 lipca 1945, po tym jak Stanisław Mikołajczyk został wicepremierem i ministrem rolnictwa w rządzie Edwarda Osóbki-Morawskiego (Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej), rząd brytyjski uznał ten rząd, co doprowadziło do powiadomienia ambasadora Edwarda Raczyńskiego o wycofaniu uznania dla Rządu RP w Londynie. W wyniku utraty międzynarodowego uznania przez Rząd RP na uchodźstwie, stanowisko Tarnowskiego straciło na znaczeniu. Po powołaniu rządu Tadeusza Komorowskiego, Tarnowski również objął stanowisko ministra spraw zagranicznych (od 2 lipca 1947 do 10 lutego 1949).
Schyłek życia i rodzina
Po zakończeniu pracy w rządzie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii i był jednym z założycieli Instytutu Badań Spraw Międzynarodowych w Londynie. Zmarł w Dartford w Anglii, a jego ciało spoczywa na cmentarzu Crystal Palace District Cemetery przy Elmers End Road w Londynie. Zostawił żonę z domu Günath oraz dwoje dzieci. Wbrew powszechnym przekonaniom, nie był synem Adama Tarnowskiego, posła Austro-Węgier w Sofii w latach 1911–1916.
Ordery i odznaczenia
Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 11 maja 1956)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1926)
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
Wielki Oficer Orderu Świętego Aleksandra (Bułgaria)
Wielki Oficer Orderu Korony Rumunii (Rumunia)
Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)
Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)
Komandor Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)
Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)
Krzyż Wielki Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)
Krzyż Wojenny za Zasługi Cywilne I klasy (Austro-Węgry)
Odznaka Honorowa Czerwonego Krzyża I klasy z dekoracją wojenną (Austro-Węgry)
Medal Jubileuszowy Pamiątkowy Cywilny (Austro-Węgry)
Krzyż Jubileuszowy Cywilny (Austro-Węgry)
Publikacje
Adam Tarnowski, Two Polish attempts to bring about a Central-East European. Wykład wygłoszony przez Adama Tarnowskiego w Polish Heart, Londyn, 19 października 1943.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Krzysztof Smolana (przygotowanie i opracowanie), Słownik biograficzny Polskiej Służby Zagranicznej 1918–1945 – A biographical dictionary of the Polish Foreign Service, Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Biuro Archiwum i Zarządzania Informacją, tom III, s. 125–127 (biogram w języku polskim), s. 127–128 (biogram w języku angielskim).
Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., Londyn, 1954, s. 18, 30, 32, 46, 47, 130.
Michał Sokolnicki, Dziennik Ankarski 1939–1943, Londyn, 1965, s. 96.
Stanisław Schimitzek, Na krawędzi Europy. Wspomnienia Portugalskie 1939–1946, Warszawa, 1970, s. 673.
Bronisław Wanke, Władze legalne R.P. na Uchodźstwie (1940–1970), [w:] Zeszyty Historyczne, 1979, zeszyt 47, s. 90.
Konferencja państw bałtyckich w Bulduri (Ryga) w roku 1920, Zeszyty Historyczne, 1983, zeszyt 63, s. 78.
Józef Łaptos, Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d’Orsay, Warszawa, 1993, s. 225, 281.
Zbigniew Błażyński (red.), Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej 1939–1945, Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie, Londyn, 1994, s. 202, 361, 367, 369, 271, 378, 382, 754, 762, 801, 809.
Jacek M. Majchrowski oraz Grzegorz Mazur i Kamil Stepan, Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, „BGW”, Warszawa, 1994, s. 114, biogram opracował Czesław Brzoza.
Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Leksykon historii Polski, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1995.
Magdalena Hułas, Goście czy intruzi? Rząd polski na uchodźstwie wrzesień 1939 – lipiec 1943, Warszawa, 1996, s. 171.
Waldemar Michowicz (red.), Andrzej Maciej Brzeziński (opracowanie), Historia dyplomacji polskiej, tom V, 1939–1945, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1999, s. 68.
Maria Pestkowska, Za kulisami Rządu Polskiego na emigracji, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa, 2000, s. 102, 273, 309.
Stanisław Stroński, Polityka Rządu Polskiego na uchodźstwie 1939–1942, opr. Jacek Piotrowski, Wyd. Goldruk, Nowy Sącz, 2007, tom II, s. 155–156, 250–251, 363; tom III, s. 520–521.
Dokumenty Rządu RP na obczyźnie, (opracowanie Wojciech Rojek i Andrzej Suchcitz), Oficyna Wydawniczo-Drukarska „Sesja”, Kraków, 2010, s. 158, 420, 616.