Adam Suprun (urodzony 24 października 1928 roku w Połtawie na Ukrainie, zmarł 18 sierpnia 1999 roku w Mińsku) był językoznawcą, slawistą, doktorem habilitowanym nauk filologicznych (1966) oraz doktorem habilitowanym nauk pedagogicznych (1981). Pełnił funkcję profesora i kierownika Katedry Językoznawstwa Teoretycznego i Słowiańskiego na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym. W 1990 roku został uhonorowany tytułem Zasłużonego Pracownika Nauki Republiki Białorusi.
Życiorys
Adam Suprun rozpoczął swoje studia na Uniwersytecie Kirgiskim, który ukończył w 1952 roku. W 1955 roku obronił pracę doktorską na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym im. M.W. Łomonosowa na temat „Wyrazy z rdzeniem liczebnikowym we współczesnym rosyjskim języku literackim”.
W 1961 roku opublikował monografię pt. Старославянские числительные (Liczebniki starosłowiańskie). W 1966 roku, obronił rozprawę habilitacyjną na Uniwersytecie Leningradzkim, zatytułowaną Славянские числительные: Становление числительных как особой части речи (Liczebniki słowiańskie. Kształtowanie się liczebników jako osobnej części mowy).
W tym samym roku, na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym, Adam Suprun założył Katedrę Językoznawstwa Teoretycznego i Słowiańskiego, którą kierował przez ponad 30 lat. Był inicjatorem rozwoju slawistyki uniwersyteckiej w Białorusi, wprowadzając wykłady z wszystkich języków słowiańskich na Wydziale Filologicznym. Od 1993 roku otworzył kierunek filologia słowiańska, rekrutując studentów na filologię polską.
W 1981 roku Adam Suprun obronił drugą rozprawę habilitacyjną na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym w Mińsku, dotyczącą glottodydaktycznych zagadnień nauczania języka rosyjskiego w szkole białoruskiej, uzyskując tym samym stopień doktora habilitowanego nauk pedagogicznych.
Był często zapraszany do wygłaszania wykładów i referatów na uniwersytetach oraz w instytucjach naukowych w Austrii, Bułgarii, Węgier, Danii, Hiszpanii, Luksemburgu, Polsce, Słowacji, Słowenii, USA, Finlandii, Chorwacji, Czechach i wielu innych krajach. Od 1958 roku uczestniczył we wszystkich Międzynarodowych Kongresach Slawistów oraz był członkiem Białoruskiego Komitetu Slawistów.
Zainteresowania naukowe
Adam Suprun był uznawany za autorytet w slawistyce, zwłaszcza w obszarze etymologii, badań nad językiem połabskim, leksykologii, typologii języków słowiańskich, psycholingwistyki, glottodydaktyki oraz lingwistyki tekstu. Napisał ponad 600 publikacji, z czego więcej niż 60 to książki i broszury.
Jednym z kluczowych obszarów jego badań było analizowanie języków słowiańskich z perspektywy leksykalnej i gramatycznej zarówno w diachronii, jak i synchronii. Jego systemowo-diachroniczne badania liczebników oraz kategorii ilości w językach słowiańskich są unikalne i nie mają sobie równych.
Adam Suprun miał duży wpływ na rozwój i zastosowanie metod statystycznych w badaniach języków. Pod jego kierownictwem stworzono pięć słowników frekwencyjnych dla różnych stylów funkcjonalnych języka białoruskiego.
Jednym z jego priorytetowych zainteresowań była leksyka. Pełnił rolę redaktora naczelnego słowników frekwencyjnych i asocjacyjnych. Inicjował zastosowanie metod matematycznych i statystycznych w leksykologii, a jego zespół badawczy stał się pionierem w tej dziedzinie. Publikacja pod redakcją Supruna, Методы изучения лексики [Metody badań nad słownictwem], jest wciąż aktualna i rekomendowana dla studentów i doktorantów.
Adam Suprun badał języki słowiańskie według kilku parametrów, takich jak:
- objętość zasobu leksykalnego;
- udział wyrazów najczęściej występujących w tekście;
- podział słownika na części mowy;
- struktura morfemowa słownictwa oraz metody tworzenia wyrazów;
- stopień podobieństwa semantycznego leksemów o największej frekwencji;
- charakter i treść różnych grup semantycznych;
- specyfika relacji hiponim–hiperonim w organizacji grup leksykalnych;
- stratyfikacja stylistyczna słownictwa;
- dane dotyczące skojarzeniowych połączeń wyrazowych;
- zgodność leksykalna.
Suprun napisał wiele prac dotyczących połabistyki, a jego dorobek naukowy obejmuje także badania nad językoznawstwem białoruskim, w tym prace dotyczące historii i współczesności języka białoruskiego oraz dwujęzyczności białorusko-rosyjskiej. Napisał także podręczniki do nauki języka rosyjskiego w białoruskich szkołach, które były wielokrotnie wznawiane.
W 1968 roku Suprun zainteresował się psycholingwistyką, co zaowocowało współautorstwem monografii Основы теории речевой деятельности [Podstawy teorii posługiwania się mową]. Te badania znalazły swoje odbicie w jego książce Лекции по теории речевой деятельности [Wykłady z teorii posługiwania się mową]. Kontynuował też badania skojarzeniowe, a jego uczniowie opracowali słowniki asocjacyjne dla języka białoruskiego, łotewskiego, kirgiskiego oraz tureckiego.
Innym obszarem jego badań była lingwistyka tekstu.
Adam Suprun był także stałym współautorem Słownika etymologicznego języka białoruskiego (Этымалагічны слоўнік беларускай мовы, 1978–2017).
Podręczniki
W dorobku Adama Supruna znajdują się m.in. trzy skrypty wykładów z językoznawstwa, w tym pierwszy w ZSRR Введение в славянскую филологию [Wprowadzenie do filologii słowiańskiej], który został ponownie wydany w 2019 roku.
Rozdział z podręcznika pt. Жизнь древних славян по данным их языка [Życie starożytnych Słowian utrwalone w ich języku] (str. 155–264) został wydany jako osobna pozycja po śmierci profesora.
Szkoła naukowa
Adam Suprun był wybitnym pedagogiem, pod którego kierunkiem obroniono ponad 60 prac doktorskich, a także był konsultantem 10 habilitacji. Jego uczniowie oraz uczniowie ich uczniów wykładają na wszystkich uniwersytetach Białorusi oraz w wielu uczelniach w Rosji, Polsce, Niemczech, Austrii, na Węgrzech, Ukrainie, Litwie, Indiach, Turcji, Czechach oraz w krajach arabskich i afrykańskich.
Profesor Adam Suprun zmarł 18 sierpnia 1999 roku w Mińsku. Od tego czasu pracownicy Katedry Językoznawstwa Teoretycznego i Słowiańskiego Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego – jego uczniowie oraz uczniowie jego uczniów – kontynuowali publikacje i wznawianie jego dzieł. W 2003 roku w serii Memoria et Gloria opublikowano książkę Память и слава: К 75-летию со дня рождения профессора А. Е. Супруна [Pamięć i chwała: w 75. rocznicę urodzin profesora A. Supruna], zawierającą pełną bibliografię jego publikacji oraz 3 artykuły o języku połabskim, które są rzadkością bibliograficzną. Dziesięć lat później, w serii Językoznawcy Białorusi, ukazał się wybór prac naukowca Выбраныя працы [Dzieła wybrane], w którym znalazły się opracowania dotyczące Języka prasłowiańskiego, Języka starosłowiańskiego i Języka cerkiewnosłowiańskiego.
Przypisy