Adam Sudoł (ur. 7 kwietnia 1920 w Lipnicy, zm. 14 listopada 2012 w Sanoku) był polskim duchownym rzymskokatolickim, prałatem oraz długoletnim proboszczem i dziekanem w Sanoku.
Życiorys
Był synem Jana Sudoła, posła na Sejm Ustawodawczy II Rzeczypospolitej, oraz Teresy z domu Straub, która pochodziła z spolonizowanej rodziny niemieckiej. Miał siedmioro rodzeństwa.
Szkołę powszechną ukończył w Lipnicy, a następnie uczęszczał do I Państwowego Gimnazjum im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie (1931–1936) oraz II Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Morawskiego w Przemyślu (1936–1939), gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1939 roku, równocześnie kończąc Małe Seminarium Duchowne. Ukończył Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu, gdzie w czasie wojny zajęcia odbywały się w letniej rezydencji w Brzozowie-Zdroju, znanej również jako Las Brzozowski. Otrzymał tytuł magistra teologii i 30 grudnia 1944 roku przyjął święcenia kapłańskie w bazylice Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Starej Wsi. Służył w parafiach: Miechocin-Tarnobrzeg (kościół św. Marii Magdaleny, 1945–1947), Majdan Królewski (parafia św. Bartłomieja Apostoła, 1947–1949), Rzeszów (Parafia św. Wojciecha i Stanisława, 1949–1951), Krosno (Parafia Trójcy Przenajświętszej, 1951), Hyżne (1951–1953), Niewodna (Parafia Świętej Anny, 1953–1957), Stalowa Wola (Parafia św. Floriana, 1957–1962, u boku ks. Józefa Skoczyńskiego), Przeworsk (1962, jako katecheta) oraz Munina (1964–1967, jako proboszcz). Od 1967 do 1995 roku pełnił funkcję proboszcza parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Sanoku (zaczynając jako wikary ekonom od 30 maja 1967 roku, a od 14 czerwca jako proboszcz). Od 13 marca 1971 do 1995 roku był dziekanem dekanatu Sanok-Zachód, a do 1978 archiprezbiterem, od 12 grudnia 1978 roku posiadał tytuł prałata scholastyka Brzozowskiej Kapituły Katedralnej. Otrzymał godności E.C. (Expositorium Canonicale) w 1967 roku oraz R.M. (Rochettum et Mantolettum) 13 grudnia 1971 roku. W dniu 31 lipca 1995 roku, po 28 latach pracy jako proboszcz i osiągnięciu 75. roku życia, przeszedł na emeryturę, a jego obowiązki przejął ks. Marian Burczyk 8 sierpnia 1995 roku. Osiedlił się w kamienicy przy ul. Jana III Sobieskiego. Przy sanockiej farze zapoczątkował działalność Klubu Inteligencji Katolickiej. W latach 1996–1998 współpracował z Radiem Via.
W 1976 roku był sygnatariuszem petycji w sprawie uwięzionych robotników z Ursusa i Radomia. Od 1978 roku organizował msze św. oraz uroczystości patriotyczne w Sanoku z okazji 11 Listopada. Od 1980 roku był nieformalnym kapelanem sanockiej „Solidarności” i współorganizował uroczystości patriotyczne, w tym pierwszą od czasów przedwojennych mszę św. 3 maja 1981 roku na rynku w Sanoku, w której uczestniczyło około 7 tys. osób. W okresie stanu wojennego w Polsce organizował pomoc materialną i prawną dla rodzin osób internowanych. Osobiście zaangażował się w organizację ucieczki Antoniego Kołodzieja z internowania oraz współtworzył plan ucieczki internowanego Antoniego Macierewicza ze szpitala w Sanoku w 1982 roku. Na plebanii w Sanoku spotykali się działacze podziemia. W 1989 roku wspierał Komitet Obywatelski „Solidarność” w Sanoku przed wyborami parlamentarnymi 4 czerwca.
Był kapelanem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Sanoku oraz Związku Sybiraków na województwo krośnieńskie.
W książce pt. Agresor – Ks. prałat Adam Sudoł w dokumentach Służby Bezpieczeństwa i Urzędu do Spraw Wyznań w latach 1957-1989, autorstwa dwóch sanockich historyków, Krzysztofa Kaczmarskiego i Andrzeja Romaniaka, przedstawiono obszerne fragmenty dotyczące współpracy miejscowego biskupa prawosławnego Aleksandra Dubeca z SB oraz jego roli w atakowaniu ks. Sudoła.
Zmarł 14 listopada 2012 roku w Sanoku na skutek choroby nowotworowej i został pochowany 16 listopada 2012 roku na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
Publikacje
- Polska moja Ojczyzna Moja, t. 1 i 2 (1999)
- Kazania i przemówienia, t. 1 i 2 (2000)
- Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967-1995) (2001)
- Ewangeliczna Maria i Marta (2002, opracowanie zbioru wspomnień o Marii Kędzierskiej)
- Moja droga do kapłaństwa (2004)
- Tam był mój dom… Dzieciństwo w rodzinnej Lipnicy. Gimnazjum w Rzeszowie 1931-1936 (2005)
Odznaczenia i wyróżnienia
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – leg. nr 41-93 (postanowieniem Prezydenta RP Lecha Wałęsy z 2 marca 1993 na wniosek prezes RM Hanny Suchockiej za wybitne zasługi w pracy duszpasterskiej oraz w walce o nową i niepodległą Polskę; udekorowany przez wojewodę krośnieńskiego Zygmunta Błaża 3 maja 1993 w Sanoku).
- Honorowy Obywatel Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka (decyzją Rady Miasta Sanoka z 26 lipca 1994 w uznaniu zasług oddanych dla Miasta poprzez długoletnią pracę duszpasterską i wychowawczą na rzecz mieszkańców Sanoka, a w szczególności za tworzenie zrębów demokracji na szczeblu samorządu lokalnego w III Rzeczypospolitej Polskiej; uroczystość odbyła się 10 listopada 1994).
- Honorowy Członek NSZZ „Solidarność” – Solidarni z Solidarnością (decyzją VII Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” z 10 czerwca 1995, dekoracja odbyła się 30 sierpnia 1995 w Gdańsku).
- Złota odznaka honorowa Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów (9 maja 1990)
- Tytuł członka honorowego oddziału Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Sanoku
- Odznaka „Zasłużony dla Sanoka” (28 czerwca 1990).
- Legitymacja członkowska Towarzystwa Miłośników Lwowa, oddział w Sanoku – nr 25 (28 września 1990).
- Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża IV stopnia – leg. nr 117794 (8 października 1991).
- Odznaka „Przyjaciel Dziecka” – leg. nr 27/276/91 (29 listopada 1991, przyznana przez Towarzystwo Przyjaciół Dzieci).
- Odznaka pamiątkowa 6 Brygady Desantowo-Szturmowej im. St. Sosabowskiego – leg. nr 578 (6 września 1994).
- Tytuł honorowy „Indywidualność Województwa Krośnieńskiego w 1994 roku” (przyznany przez dziennikarzy tygodnika „Kurier Podkarpacki” i sejmik samorządowy województwa krośnieńskiego).
- Tytuł „Zasłużony dla Towarzystwa” – leg. nr 494/95 (przyznany przez Zarząd Główny Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta 16 sierpnia 1995).
- Tytuł członka honorowego Związku Sybiraków – leg. nr 6888/96 (przyznany przez Zarząd Główny Związku Sybiraków 17 marca 1996) oraz Odznaka Honorowa za Zasługi dla Związku Sybiraków (oba wyróżnienia wręczone w Sanoku 19 czerwca 1996).
- Odznaka 85-lecia Harcerstwa Sanockiego (1996).
- Nagroda Zarządu Województwa Podkarpackiego w dziedzinie kultury i sztuki (1999).
- Tytuł honorowego członka koła PCK przy zarządzie oddziału PZERiI w Sanoku (2000)
- Medal Grzegorza z Sanoka (2003).
- Medal „Zasłużony dla NSZZ Solidarność” (2007).
- W okresie PRL ks. Adam Sudoł odmówił przyjęcia Złotego Krzyża Zasługi.
Upamiętnienie
30 lipca 2013 roku Rada Miasta Sanoka nadała imię ks. Prałata Adama Sudoła odcinkowi ulicy w dzielnicy Śródmieście, prowadzącej przy plebanii Parafii Przemienienia Pańskiego do zbiegu z ulicą Grzegorza z Sanoka.
W 2004 roku ukazała się publikacja pt. Sługa Najwyższego Kapłana: na 60-lecie posługi kapłańskiej Księdza Prałata Adama Sudoła, autorstwa ks. dr. Andrzeja Skiby.
3 maja 2021 roku, na ścianie obok wejścia do kamienicy przy ul. Jana III Sobieskiego 10 w Sanoku, odsłonięto tablicę upamiętniającą ks. Adama Sudoła, ufundowaną przez środowisko „Solidarności”.
Przypisy
Bibliografia
- Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999. Brak numerów stron w książce.
- Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Poczet proboszczów Fary Sanockiej. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 48 (160) z 2 grudnia 1995.
- Andrzej Romaniak, Adam Sudoł. Kapłan wielkiej odwagi, redakcja: Andrzej Romaniak, Halina Więcek, Sanok 2004 r. ISBN 83-919305-6-4
- Krzysztof Kaczmarski, Andrzej Romaniak, Kryptonim „Agresor”. Ks. prałat Adam Sudoł w dokumentach Służby Bezpieczeństwa i Urzędu do Spraw Wyznań w latach 1957-1989, opracowanie: Krzysztof Kaczmarski i Andrzej Romaniak, Sanok 2006 r. ISBN 83-60380-07-4
- Mateusz Wyrwich. „Kapelani Solidarności 1980 – 1989” 2010. t. 3
- Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 91-95. ISBN 83-909787-8-4.
- Edward Zając: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1997, s. 52-92. ISBN 83-905046-4-2.
- Nie marnuję czasu na emeryturze. Wywiad z ks. Adamem Sudołem. W: Halina Więcek: Zwyczajni – niezwyczajni. Wywiady I. Sanok: 2007, s. 77-80. ISBN 987-83-906746-7-6.
- Adam Sudoł – profil w Encyklopedii Solidarności. encyklopedia-solidarnosci.pl. [dostęp 2014-10-09].
- Adam Sudoł – dane osoby z katalogu osób rozpracowywanych w Biuletynie Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2018-01-08].