Adam Strzałkowski
Adam Strzałkowski (urodzony 26 listopada 1923 w Tenczynku, zmarły 25 lipca 2020) był polskim fizykiem jądrowym, ekspertem w dziedzinie badań nad reakcjami i oddziaływaniami jądrowymi. Był jednym z pierwszych polskich naukowców, którzy zajmowali się obserwacją obiektów astronomicznych przy pomocy fal radiowych i radioteleskopów. Ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie później pełnił funkcję profesora oraz był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.
Życiorys
Urodził się 26 listopada 1923 roku w Tenczynku. W 1948 roku zakończył studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, jednak już od 1945 roku był związany z tą uczelnią, pracując w Zakładzie Fizyki Jądra Atomowego, gdzie stał się kluczowym współpracownikiem profesora Henryka Niewodniczańskiego. W 1960 roku obronił doktorat nauk fizycznych, który uzyskał dzięki badaniom nad rozpraszaniem deuteronów, realizowanym podczas stażu w Laboratorium Fizyki Jądrowej w Liverpoolu. Po powrocie do kraju uczestniczył w zakładaniu Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie. Jego prace dotyczące pomiarów elastycznego rozpraszania deuteronów na jądrach atomowych przyniosły mu międzynarodowe uznanie i stały się podstawą do uzyskania habilitacji w 1963 roku, a tytuł profesora otrzymał w 1971 roku.
Na początku swojej kariery zawodowej był związany z Obserwatorium Astronomicznym na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie wspólnie z Olegiem Czyżewskim i Jerzym de Mezerem zbudował pierwszy w Polsce radioteleskop do obserwacji Słońca. Ponadto, razem z Janem Wesołowskim i Jerzym Janikiem, wznowił pomiary promieniowania kosmicznego w kopalni soli w Wieliczce, które przed wojną prowadził Mieczysław Jeżewski. Pod koniec lat 40. XX wieku rozpoczął pracę w Zakładzie Fizyki Jądra Atomowego, a także zajmował się budową cyklotronu oraz akceleratora elektrostatycznego w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1963 roku zorganizował Studium Fizyki w Katowicach, które później przekształciło się w Filię Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach (obecnie Uniwersytet Śląski). Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego oraz pełnił funkcje dyrektora Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, wicedyrektora Instytutu Fizyki Jądrowej oraz prorektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiego Towarzystwa Fizycznego, Europejskiego Towarzystwa Fizycznego, a także komitetu Physics Letters. Opublikował ponad 160 prac naukowych i był promotorem 17 doktoratów z fizyki jądrowej.
Zmarł 25 lipca 2020 roku, a jego pogrzeb odbył się 31 lipca na cmentarzu Bronowickim w Krakowie.
Publikacje
Adam Strzałkowski był autorem książek popularnonaukowych i podręczników, w tym:
- Z najnowszych osiągnięć fizyki: Od symetrii w fizyce do unifikacji sił przyrody,
- Wstęp do fizyki jądra atomowego,
- O siłach rządzących światem: rzecz o podstawowych oddziaływaniach – grawitacyjnych, elektromagnetycznych, silnych i słabych,
- Z najnowszych osiągnięć fizyki.
Odznaczenia
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2000)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
- Medal Zasłużonego Nauczyciela
- Krzyż Zasługi I klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- Nagroda Państwowej Rady ds. Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej
- Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki
- Nagroda Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
- Odznaka Zasłużony dla Województwa Katowickiego
- Medal Uniwersytetu Śląskiego (1995)
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Pionier polskiej radioastronomii – Urania TV #36 – wywiad w serwisie YouTube
- Pamięć Uniwersytetu: Wygrany los na loterii, rzecz o profesorze Adamie Strzałkowskim – reportaż w serwisie YouTube
- Prof. dr hab. Adam Strzałkowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-05-28]
- Adam Strzałkowski – publikacje w bibliotece Polona