Adam Stebelski

Adam Stebelski (urodzony 10 lipca 1894 w Kutnie, zmarły 6 lipca 1969 w Łodzi) był polskim archiwistą, historykiem oraz wydawcą źródeł.

Życiorys

Urodził się jako syn Kazimierza i Marii Julii z Skowrońskich. Maturę zdał w 1914 roku w Sierpuchowie koło Moskwy. W 1922 roku ukończył studia na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego maszynopis pracy doktorskiej pt. O władzy wielkoksiążęcej na Litwie do Unii Lubelskiej, przygotowanej pod kierunkiem Józefa Siemieńskiego, spłonął w czasie powstania warszawskiego. Tytuł doktora uzyskał w 1949 roku na podstawie rozprawy pt. Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, a w 1954 roku został profesorem nadzwyczajnym.

Był między innymi działaczem Związku Młodzieży Polskiej „Zet” w latach 1911–1920, nauczycielem w szkołach powszechnych w latach 1917–1918 oraz uczestnikiem obrony Lwowa w 1918 roku. W 1923 roku rozpoczął pracę w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, gdzie początkowo był asystentem, a następnie archiwistą (1928) oraz kustoszem (1938).

W tym okresie opracowywał liczne pomoce archiwalne dotyczące zespołów aktowych, w tym akt pruskich, wojskowych oraz nuncjatury. 20 stycznia 1938 roku został wybrany członkiem rady głównej Towarzystwa Pracy Społeczno-Gospodarczej.

W czasie II wojny światowej kontynuował pracę w AGAD, zabezpieczając zasoby archiwalne, ewidencjonując akta wywożone przez okupanta oraz opracowując dokumenty dla cywilnych władz podziemnych w zakresie przyszłych żądań rewindykacyjnych i odszkodowawczych. W 1943 roku został aresztowany i przez pięć tygodni przetrzymywany na Pawiaku. W trakcie powstania warszawskiego organizował ochronę budynków oraz zasobów archiwalnych przed pożarami i zniszczeniem.

Ponownie objął swoje stanowisko w styczniu 1945 roku. W 1947 i 1949 roku brał udział w misjach rewindykacyjnych polskich archiwaliów w Niemczech. Angażował się w działalność dydaktyczną, wykładając archiwoznawstwo i historię ustroju na Uniwersytecie Łódzkim oraz Uniwersytecie Warszawskim. Był autorem licznych artykułów dotyczących teorii i metodyki archiwalnej, które publikował w Archeionie, oraz opracowań na temat strat archiwów polskich w czasie wojny.

W 1946 roku wszedł w skład Zarządu Towarzystwa Bibliotekarzy i Archiwistów, a w 1947 roku do Zarządu Towarzystwa Miłośników Historii. 29 maja 1952 roku został wybrany prezesem Towarzystwa Miłośników Historii, pełniąc tę funkcję do 30 października 1956 roku. Od 1951 roku pracował na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie uzyskał stopień doktora w 1949 roku na podstawie rozprawy pt. Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego. W 1954 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego.

W 1953 roku opuścił AGAD i objął stanowisko kierownika Zakładu Archiwoznawstwa w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie zainicjował szerokie badania nad kancelariami działającymi w XIX wieku na ziemiach polskich. Po likwidacji Zakładu Archiwoznawstwa w 1959 roku, Stebelski został kierownikiem Pracowni Edytorskiej Źródeł Nowożytnych PAN. W 1964 roku przeszedł na emeryturę.

W Instytucie Historii PAN rozpoczął pracę w 1953 roku, obejmując stanowisko kierownika Działu Archiwoznawstwa, a następnie Pracowni Edytorskiej Źródeł Nowożytnych. Zainicjował badania nad kancelariami funkcjonującymi w XIX wieku na ziemiach polskich. Wszedł do Rady Naukowej IH PAN. Współpracował z komisją wydawnictw źródłowych, przyczyniając się do opracowania programu i metod edytorskich publikacji źródeł nowożytnych. Pod jego redakcją ukazało się sześć tomów lustracji w latach 1961–1968. Był także redaktorem „Tek Archiwalnych”, publikujących teksty źródłowe dotyczące dziejów nowożytnych (tom 1, 2, 3, 5, 7, 8), które ukazywały się od 1953 roku.

Od 1953 roku był członkiem i sekretarzem Prezydium Rady Archiwalnej, a od 1958 roku przewodniczącym Centralnej Komisji Metodycznej przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Współpracował z takimi czasopismami jak „Przegląd Historyczny”, „Kwartalnik Historyczny”, „Studia Źródłoznawcze”, „Archeion”, „Nauka Polska” oraz Polski Słownik Biograficzny. Do jego największych osiągnięć publikacyjnych należy książka, która ukazała się w języku polskim i angielskim, pt. Losy archiwów polskich w latach drugiej wojny światowej.

Działał w towarzystwach naukowych i został odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych (1921), Krzyżem Niepodległości (1933), Krzyżem Oficerskim (1958) oraz Krzyżem Kawalerskim (1946) Orderu Odrodzenia Polski.

Był żonaty najpierw z Hanną Paprocką (od 1925 roku), z którą miał syna Kazimierza, który zginął w czasie powstania warszawskiego. W 1953 roku ożenił się z Halina Laskowską.

Zmarł 6 lipca 1969 roku w Warszawie, a jego miejsce pochówku znajduje się w części rzymskokatolickiej Starego Cmentarza w Łodzi.