Adam Stanisław Skąpski (ur. 21 maja 1902 w Krakowie, zm. 24 sierpnia 1968 w Lagos, Nigeria) był polskim chemikiem-metalurgiem oraz założycielem szkoły technicznej w Aiyetoro w Nigerii.
Życiorys
Urodził się jako syn Stanisława i Heleny z Gostwickich. Po zakończeniu nauki w gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego przez rok przygotowywał się do egzaminu dojrzałości, który zdał eksternistycznie w 1919 roku w II Państwowej Szkole Realnej. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Chemicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednak już w 1920 roku przerwał naukę, aby ochotniczo wstąpić do Wojska Polskiego i brać udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
Po powrocie na uczelnię w jesieni 1920 roku kontynuował studia. W 1923 roku został elewem w Katedrze Chemii Fizycznej, którą kierował prof. Bohdan Szyszkowski, a rok później ukończył naukę i objął stanowisko młodszego asystenta. Równocześnie uczył fizyki i chemii w Państwowej Szkole Przemysłowej oraz w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim im. Emilii Plater. W październiku 1928 roku na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego obronił pracę doktorską pt. „Zastosowanie metody współczynników rozdziału do wyznaczania współczynników aktywności słabych elektrolitów w roztworach soli” i objął stanowisko starszego asystenta, prowadząc wykłady z chemii fizycznej dla studentów farmacji oraz nauk przyrodniczych. Podczas choroby prof. Szyszkowskiego zastępował go w wykładach zarówno na Uniwersytecie Jagiellońskim, jak i na Akademii Górniczej.
Po śmierci prof. Szyszkowskiego, Skąpski stał się faktycznym kierownikiem Zakładu Chemii Fizycznej Wydziału Hutniczego Akademii Górniczej. 2 grudnia 1932 roku przedstawił pracę habilitacyjną pt. „Studia nad adsorpcją buforów octanowych na Carbo Medicinalis E. Merck”. Po obronie powierzono mu kierownictwo Katedry Chemii Fizycznej i Elektrochemii Akademii Górniczej, gdzie pełnił funkcję zastępcy profesora, a od 1934 roku był profesorem nadzwyczajnym chemii fizycznej. Następnie spędził rok w Szwecji, gdzie w Metallografitska Institutet w Sztokholmie, jako stypendysta Fundacji Rockefellera, kontynuował naukę z zakresu chemii fizycznej stosowanej w metalurgii. Po powrocie prowadził badania nad różnymi aspektami obecności wtrąceń w stali, a także był doradcą naukowym w Państwowej Wytwórni Uzbrojenia oraz w Katowickiej Spółce Akcyjnej Górnictwa i Hutnictwa, będąc członkiem Polskiego Związku Badaczy Materiałów Metalowych.
W 1938 roku został wybrany na prezesa Związku Chemików Polskich, pełniąc tę funkcję przez dwie kadencje. W kolejnym roku został powołany na członka Akademii Nauk Technicznych oraz członka komitetu redakcyjnego uznanego czasopisma francuskiego „Metaux et Corrosion”. Po wybuchu II wojny światowej z rodziną udał się do Kowla, a następnie do Lwowa, gdzie został aresztowany podczas próby przekroczenia granicy węgierskiej i zesłany do Republiki Komi. Po uwolnieniu w 1942 roku przez Kujbyszew dotarł na Bliski Wschód, a stamtąd do Wielkiej Brytanii, gdzie od listopada 1943 do 1945 roku był sekretarzem generalnym Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Londynie, członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie oraz członkiem Rady Akademickiej Studiów Technicznych. W lipcu 1945 roku udał się do Sztokholmu, ale po otrzymaniu oferty objęcia stanowiska profesora w Institute Metals University of Chicago wyjechał do Stanów Zjednoczonych w styczniu 1946 roku. W 1948 roku przeszedł do University of Nebraska–Lincoln, gdzie wykładał do 1953 roku, a następnie przez trzy lata był związany z University of Vermont.
W 1958 roku, jako konsultant Biura Nauk Ścisłych i Technicznych Fundacji (Foundation’s Office of Science and Engineering), rozpoczął współpracę z Fundacją Forda, wspierając rozwój edukacji w afrykańskich krajach zyskujących wówczas niezależność polityczną. W grudniu tego samego roku został konsultantem Dywizji Krajów Zamorskich Fundacji w zakresie edukacji technicznej w Nigerii. W 1960 roku przeniósł się do Lagos, gdzie pełnił rolę organizatora i profesora na tamtejszym Uniwersytecie oraz założył szkołę techniczną Aiyetoro. Tragicznie zginął w wypadku samochodowym i został pochowany na terenie kampusu szkolnego w Aiyetoro.
Przypisy