Adam Stanisław Słodowy
Adam Stanisław Słodowy (3 grudnia 1923, Czarnków – 10 grudnia 2019, Warszawa) był polskim popularyzatorem majsterkowania, autorem oraz prowadzącym program telewizyjny Zrób to sam (1959–1983), a także pisarzem i majorem Ludowego Wojska Polskiego.
Życiorys
Słodowy był synem Antoniego i Zofii. Urodził się w Czarnkowie, w Wielkopolsce, gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej w latach 1930–1937. W trakcie niemieckiej okupacji (1939–1944) pracował w fabryce maszyn w Baczkach, oddalonych o 60 km od Warszawy. W 1944 roku zgłosił się jako ochotnik do wojska i wojnę zakończył jako oficer artylerii w Szczecinie. Od 1950 do 1958 roku uczył w Oficerskiej Szkole Artylerii Przeciwlotniczej w Koszalinie, a później w Wojskowej Akademii Technicznej. Odszedł ze służby w stopniu majora.
Po zakończeniu kariery wojskowej rozpoczął działalność na rzecz popularyzacji majsterkowania. W 1958 roku podczas wystawy motoryzacyjnej zorganizowanej przez Wydawnictwa Komunikacyjne na Placu Konstytucji w Warszawie, zaprezentował samodzielnie zbudowany samochód. Od 1959 roku pracował w TVP, gdzie początkowo zajmował się konstruowaniem urządzeń sceno-technicznych. Dla Teatru Telewizji zaprojektował obrotową scenę, a w ciągu swojej kariery stworzył ponad 60 urządzeń usprawniających pracę. W latach 1961–1978 był redaktorem Naczelnej Redakcji Programów Oświatowych i Dziecięcych TVP, gdzie zdobył popularność jako prezenter programu Zrób to sam, który był częścią czwartkowego Ekranu z bratkiem, a później niedzielnego Teleranka. W programie pokazywał, jak z łatwo dostępnych materiałów (np. zużytych opakowań) można wykonać zabawki i praktyczne przedmioty. Program był emitowany przez 24 lata, od 1959 do 1983 roku, a łączna liczba odcinków wyniosła 505. Prowadził także program Adam Słodowy w domowym warsztacie (Program II, 1979). Na emeryturę przeszedł w 1983 roku.
Napisał ponad 10 książek dotyczących majsterkowania, które były wielokrotnie wznawiane. Wśród nich wyróżnia się Lubię majsterkować, przeznaczona dla starszych odbiorców, zawierająca niektóre informacje wcześniej prezentowane w telewizji oraz nowe projekty zabawek i urządzeń. Książka ta została przetłumaczona na inne języki, a jej nakład przekroczył 560 000 egzemplarzy. Oprócz tego, napisał książki o samochodach, głównie dotyczące obsługi i napraw pojazdów marki Škoda. Łączny nakład publikacji Słodowego poświęconych majsterkowaniu szacuje się na 2,5 miliona egzemplarzy.
Artykuły na temat majsterkowania publikował także w prasie, m.in. w miesięczniku Horyzonty Techniki dla dzieci, podpisując je jako inżynier Adam Słodowy.
Był także autorem projektu witraży dla starostwa powiatowego w swoim rodzinnym mieście.
Słodowy, razem z Romanem Huszczo, napisał scenariusz do serii dwudziestu filmów animowanych dla dzieci Pomysłowy Dobromir (1973–1975) oraz Pomysłowy wnuczek (1984–1988), a także do filmu Śrubokręt i spółka (1976). Zagrał epizodyczną rolę w filmie Seksmisja, przebrany za kobietę, prowadząc program telewizyjny o robieniu na drutach.
W późniejszych latach wystąpił w kampanii reklamowej dla firmy zajmującej się artykułami budowlanymi. W 2004 roku był gościem honorowym otwarcia supermarketu budowlanego w Zielonej Górze, a w 2006 roku w Skierniewicach. Pełnił również rolę konsultanta przy publikacji książek. Współuczestniczył w budowie samolotu w USA.
Na wniosek dzieci, 21 marca 1974 roku został odznaczony tytułem Kawalera Orderu Uśmiechu. Ceremonia wręczenia odbyła się dwa lata później, 13 marca 1976 roku w Pałacu Młodzieży w Warszawie, gdzie otrzymał legitymację z numerem 107. Otrzymał także nagrodę od premiera „za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży oraz za działalność popularyzatorską w dziedzinie politechnizacji”. W 1983 roku przyznano mu nagrodę literacką Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich jako autor najpopularniejszych książek w bibliotekach publicznych. Jego twórczość była pozytywnie oceniana także przez osoby spoza branży księgarskiej.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, profesor Piotr Gliński, skomentował śmierć Słodowego słowami: „…Zamyka się pewien rozdział historii TV”.
W kulturze
Działalność popularyzatorska Słodowego została uwieczniona w poezji satyryka Ludwika Jerzego Kerna, opublikowanej w tygodniku Przekrój. Tygodnik Radio i Telewizja zamieścił parodię jego telewizyjnego programu. Postać Adama Słodowego pojawiała się także w politycznych dowcipach.
10 września 2021 roku w Szkole Podstawowej nr 1 w Czarnkowie, której był uczniem, otwarto klasę – Pracownię Techniki im. Adama Słodowego, w której zgromadzono narzędzia i pamiątki po jego działalności.
Życie prywatne
Pradziadek Adama był stelmachem, budującym powozy konne. Jego ojciec, Antoni, był urzędnikiem skarbowym oraz autorem książki o historii okolicy Czarnkowa: Krótki zarys dziejów powiatu czarnkowskiego i miasta Czarnkowa, wydanej w 1926 roku. Adam miał siostrę, a w 1928 roku rodzina przeprowadziła się do nowo wybudowanego domu.
Pierwszą żoną Słodowego była Jadwiga (1925–1968), z którą miał dwóch synów, pochodzących z Czarnkowa, którzy osiedlili się poza Polską: starszy – Piotr, matematyk i fizyk, mieszka w Melbourne w Australii, a młodszy – Wojciech, lekarz, mieszka w Chicago w USA. Drugą żoną była Bożenna Kwiatkowska-Słodowy. Małżeństwo mieszkało w Warszawie w mieszkaniu M3 i unikało medialnego rozgłosu.
W 2015 roku Słodowy przeszedł udar. W lipcu 2019 roku media podały nieprawdziwą informację o jego śmierci.
Adam Słodowy zmarł 10 grudnia 2019 roku w wieku 96 lat. Po kremacji został pochowany na cmentarzu Powązkowskim 17 stycznia 2020 roku (kwatera 76-1-25).
Twórczość
Książki
na temat majsterkowania i motoryzacji
- Budowa samochodu amatorskiego – 1958, Wydawnictwa Komunikacyjne
- Podręcznik kierowcy amatora – 1959, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966
- To wcale nie jest trudne – 1963, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
- Umiem majstrować – 1964, Nasza Księgarnia
- Budujemy przyczepki campingowe – 1965, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
- Samochód bez tajemnic – 1966, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
- Usprawniam własny samochód – 1971, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
- Lubię majsterkować – 1973
- Jeżdżę samochodem Skoda S-100 i 1000 MB: technika jazdy, obsługa i usprawnienia – 1973, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
- Majsterkowanie dla każdego – 1976, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
- Majsterkuję narzędziami EMA-COMBI – 1980, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
- Sam obsługuję samochód – 1969, 1972, 1978
proza
- Diabły drzemią na ścianach – 1993, Dom Wydawniczy Rebis (zbiór opowiadań)
Scenariusze
- Serial Śrubokręt i spółka – 1976
- Serial Pomysłowy Dobromir – 1973–1975
- Serial Pomysłowy wnuczek – 1984–1988