Adam Karol Rose, znany również jako Adam-Charles Rosé, Adros, A.R. oraz Ł. Małecki (ur. 10 sierpnia 1895 w Nałęczowie, zm. 9 listopada 1951 w Paryżu) był polskim ekonomistą i politykiem, pełnił funkcję wiceministra przemysłu i handlu.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Karola (1863–1940), pierwszego polskiego konsula generalnego RP w Berlinie, oraz Anny z Leów (1873–1945). Miał dwóch braci: Edwarda (1893–1969), doktora nauk ekonomicznych, oraz Jerzego (1898–1920), podporucznika Wojska Polskiego, który zginął w bitwie pod Hrubieszowem. W wieku ośmiu lat przeprowadził się z rodzicami i braćmi do Berlina. W 1906 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum Fryderyka Wilhelma w Poznaniu. W 1910 roku został członkiem tajnego Towarzystwa Tomasza Zana, którego prezesurę pełnił w latach 1913/14 w Poznaniu. Studiował ekonomię polityczną, a po ukończeniu berlińskiej Wyższej Szkoły Rolniczej podjął pracę jako asystent w SGGW w Warszawie. W czasie studiów był członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Brał udział w powstaniu wielkopolskim oraz wojnie polsko-bolszewickiej, a po uzyskaniu doktoratu do 1922 roku pracował w Międzynarodowym Biurze Pracy przy Lidze Narodów. Będąc docentem na Politechnice Lwowskiej, w 1929 roku uzyskał habilitację zarówno tam, jak i na SGGW, gdzie od 1930 roku prowadził wykłady z polityki agrarnej oraz polityki rolnej w Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Od 1 stycznia 1931 roku pełnił funkcję dyrektora w Departamencie Ekonomicznym Ministerstwa Rolnictwa. Opracowywał plany polityki antykryzysowej dla rządu, a w obliczu kryzysu na rynkach światowych był jednym z inicjatorów powstania Bloku Rolnego eksporterów żywności z Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej. Jako prezes Stałego Komitetu Studiów Ekonomicznych Państw Europy Środkowo-Wschodniej, członek czechosłowackiej Akademii Rolniczej oraz Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków, uczestniczył w wielu międzynarodowych konferencjach dotyczących koordynacji polityki eksportowej, współpracy w zakresie ograniczania konkurencji oraz optymalizacji warunków eksportu. Z powodu różnic zdań w kwestii polityki rolnej z ówczesnym ministrem J. Poniatowskim, odszedł z Ministerstwa Rolnictwa, a 20 sierpnia 1936 roku został mianowany wiceministrem w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. W tej roli rozpoczął prace nad wprowadzeniem zmian mających na celu przyspieszenie uprzemysłowienia kraju. Zainicjował powstanie Komisji Hutniczej oraz podejmował działania mające na celu aktywizację organizacji branżowych w przygotowaniach do obrony kraju przed wojennym zagrożeniem. Jako przedstawiciel rządu na konferencji Komisji Gospodarczej Ligi Narodów zaprezentował stanowisko dotyczące wolnego obrotu towarowego, kapitałowego oraz zasobami ludzkimi, a na zlecenie ministra Józefa Becka miał zająć się polskimi aspiracjami kolonialnymi, jednak ograniczył swoje wystąpienie do omówienia potrzeby udostępnienia terenów dla polskich Żydów. W dniu 9 października 1936 roku jego misja zakończyła się akceptacją rezolucji dotyczącej rozwoju wymiany międzynarodowej, a 7 marca następnego roku został powołany do Komitetu Surowcowego Ligi Narodów. Jako członek komitetu dążył do przyznania Polsce kolonii, a Rada Ligi powierzyła mu zadanie zbadania swobodnego dostępu do surowców, mianując go ekspertem.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej brał udział w negocjacjach mających na celu rozwój współpracy gospodarczej między Polską a Francją. W trakcie wojny, na zlecenie Rady Ministrów, miał zorganizować ewakuację zaplecza technicznego armii, a po opuszczeniu kraju wykładał w Paryżu na Uniwersytecie Polskim Zagranicą i był konsulem w Tuluzie. Jako sekretarz Polskiego Czerwonego Krzyża zajmował się pomocą dla uchodźców, a z powodu poszukiwań przez Gestapo był zmuszony do wyjazdu do Szwajcarii. W Genewie prowadził wykłady dla internowanych polskich wojskowych i współredagował trzytomową encyklopedię „La Pologne 1919–1939” (Neuchâtel 1946). W tym okresie (1942–1945) wydał pod pseudonimem prace: „W poszukiwaniu drogowskazów gospodarczych” (Winterthur 1943), „Na przełomie” (Winterthur 1944) oraz „Wytyczne polskiej polityki gospodarczej” (Londyn 1944). Po wojnie został doradcą Ludwika Grosfelda w resorcie żeglugi, reprezentował Polskę w międzynarodowych komisjach ONZ, a po zwolnieniu z powodów politycznych w 1949 roku zmuszony był do ponownej emigracji. Ostatnie lata spędził w Paryżu, zmagając się z problemami finansowymi oraz pogarszającym się stanem zdrowia. Jako członek Académie des sciences morales et politiques wygłaszał referaty i publikował artykuły dotyczące konieczności ekonomicznej integracji Europy.
Życie rodzinne założył, zawierając związek małżeński 26 listopada 1921 roku. Z żoną Lucie Martin mieli dwoje dzieci: Stefana (ur. 1922) oraz Marię Skuncke (1924–2007).
Ordery i odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)
Złoty Krzyż Zasługi (5 sierpnia 1947)
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Krzyża Orła (Estonia, 1934)
Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Komandorski Orderu Leopolda (Belgia)
Krzyż Komandorski Orderu św. Sawy (Jugosławia)
Książki
Kwestia robotników rolnych ze szczególnym uwzględnieniem stosunków wielkopolskich. (P-ń, 1919 r.)
Bilans handlowy ziemi byłej dzielnicy pruskiej. (W-wa, 1920 r.)
Międzynarodowa Organizacja Pracy. Jej cele, budowa i działalność. (W-wa, 1923 r.)
Reformy rolne w Europie Środkowej po wojnie światowej. (W-wa, 1925 r.)
Le probléme agraire en Pologne. (W-wa, 1926 r.)
Ochrona przemysłu cukrowniczego i ziemniaczanego w ustawie o wykonaniu reformy rolnej. (W-wa, 1928 r.)
Możliwość naprawy polskiego ustroju rolnego za pomocą ustawodawstwa agrarnego. (W-wa, 1929 r.)
La politique Polonaise entre les deux guerres. Un aspect du problème europpèen. (1945 r.)
Adam Rose publikował także artykuły w różnych czasopismach, w tym w miesięczniku „Rolnictwo”, który założył w 1928 roku, a od 1934 roku był jego naczelnym redaktorem. Ponadto współpracował z czasopismami „L’agriculture polonaise”, „Vierteljahrshefte der polnischen Landwirtschaft”, „Gazetą Polską”, „Przemysłem i Handle”, „Polską Gospodarczą”, „Przeglądem Gospodarczym”, „Polityką Narodów”, „L’Est Européen Agricole”, „La Revue de Politique Étrangère”, „Revue Internationale du Travail” oraz „Review of Polish Law and Economics”, a także z „Kulturą”.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Uzupełnienie do Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powszechnej wydawnictwa Gutenberg. T. 22. Warszawa: J. Przeworski, 1937, s. 140.
Zbigniew Landau, Rose Adam Karol (1895–1951), [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXII, s. 41–43.