Adam Ratyniec

Adam Ratyniec pseud. Lampart

Adam Ratyniec znany jako Lampart (1926 – 11 maja 1952 w Sokólu) był żołnierzem Armii Krajowej, podoficerem Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, a także starszym sierżantem 6 Partyzanckiej Brygady Wileńskiej, gdzie pełnił funkcję dowódcy patrolu. Uznawany jest za żołnierza wyklętego.

Życiorys

W czasie niemieckiej okupacji Adam Ratyniec służył w szeregach Armii Krajowej oraz Batalionów Chłopskich, a po ich scaleniu stał się częścią Obwodu AK Biała Podlaska. Na początku był członkiem tzw. siatki terenowej, a pod koniec wojny dołączył do znanego oddziału partyzanckiego 34 pułku piechoty AK, który był częścią 9 Podlaskiej Dywizji Piechoty AK i dowodzony przez porucznika Stefana Wyrzykowskiego „Zenona”. Po rozbrojeniu polskich oddziałów przez Armię Czerwoną oraz rozpoczęciu aresztowań przez NKWD i UB, Adam Ratyniec przeszedł do ukrycia. Przystąpił jako szeregowy do jednej z grup, które podejmowały działania samoobronne. Został ciężko ranny podczas akcji na posterunek sowiecki w Hruszniewie 29 czerwca 1945 roku, a po aresztowaniu w szpitalu udało mu się uciec dzięki pomocy pielęgniarki. Powrócił do służby w oddziale WiN pod dowództwem Konstantego Zacharczuka „Jacka”. Uczestniczył w licznych akcjach bojowych i nie ujawnił się po amnestii ogłoszonej przez komunistów w lutym 1947 roku.

Wkrótce wstąpił do 6 Brygady Wileńskiej, dowodzonej przez kpt. Władysława Łukasiuka „Młota”. W latach 1947–1948 służył w szwadronie tej Brygady pod dowództwem porucznika Waleriana Nowackiego „Bartosza”. Po rozbiciu części Brygady latem 1948 roku, Ratyniec przeszedł do oddziału kadrowego „Młota”. Po tragicznym zgonie „Młota” dowodzenie przejął Kazimierz Kamieński „Huzar”, który przydzielił „Lamparta” do oddziału porucznika Józefa Małczuka „Brzaska”. Uczestniczył w ostatniej walce tego dowódcy 7 kwietnia 1950 roku pod Toczyskami Podbornymi, gdzie zdołał wyprowadzić część oddziału z okrążenia. Po likwidacji kolejnego patrolu 6 Brygady Wileńskiej 30 września 1950 roku, Adam Ratyniec otrzymał dowództwo nad odtworzonym patrolem Brygady w październiku 1950 roku. Operował głównie w powiatach: siedleckim, sokołowskim i bialskim. W styczniu 1951 roku, pod dowództwem kpt. „Huzara”, skutecznie odparł atak komunistycznej obławy w Twarogach Lackich.

Początkowo patrol „Lamparta” składał się z 4 żołnierzy: sierżanta Kazimierza Parzonko „Zygmunt”, kaprala Wacława Zalewskiego „Zbyszek” oraz kaprala Witolda Białowąsa „Litwin”. Wkrótce liczba ta wzrosła do 7, a na przełomie 1951–1952 w skład zespołu weszło 9 żołnierzy, w tym: kapral Witold Białowąs „Litwin”, Kazimierz Jakubiak „Tygrys”, porucznik Konstanty Maksymow „Kostek”, „Ryszard”, „Porucznik”, Wiesław Filczuk „Amerykanin”, „Romek”, Andrzej Jakubiak „Ryś”, Marian Olejniuk „Sokół”, Władysław Kapłon „Krakowiak” oraz Henryk Ostapski „Poleszuk”, „Panek”.

Do kluczowych akcji przeprowadzonych przez oddział „Lamparta” w okresie od października 1950 roku do maja 1952 roku zaliczały się: likwidacja dwóch członków PZPR organizujących placówkę ORMO w Zajęcznikach w nocy z 30 kwietnia na 1 maja 1951 roku, rozbicie placówki ORMO w Moszczonej Pańskiej 1 października 1951 roku (gdzie zginęło trzech członków PZPR) oraz likwidacja współpracującego z UB ormowca z Łysowa 6 stycznia 1952 roku.

Na skutek donosu sołtysa w Chłopkowie, 10 maja 1952 roku aresztowano kilka osób, które po brutalnych przesłuchaniach wskazały miejsce stacjonowania patrolu „Lamparta” w lesie Sokóle. Doprowadziło to 11 maja 1952 roku do dużej operacji przeciwpartyzanckiej, w której uczestniczyły: 2 batalion 8 pułku KBW, pododdziały 1 batalionu 284 2 pułku KBW, 1 batalion 3 Brygady KBW oraz kompania 4 i 10 pułku KBW. Las Sokole został całkowicie otoczony przez setki żołnierzy KBW i funkcjonariuszy UB, co umożliwiło zastosowanie podwójnego pierścienia okrążenia.

W trakcie walki tego dnia polegli: st. sierż. Adam Ratyniec „Lampart”, por. Konstanty Maksymow „Ryszard”, Andrzej Jakubiak „Ryś” oraz Wiesław Filczuk „Amerykanin”, „Romek”. W ręce UB wpadł również ciężko ranny Witold Białowąs „Litwin”, który nie miał siły, by się obronić. Z okrążenia udało się wydostać jedynie Marianowi Olejniukowi „Sokołowi”, który jednak niedługo później zginął.

W ciągu kilku dni grupy operacyjne UB, na podstawie zeznań dwóch aresztowanych, schwytały około 150 członków siatki terenowej patrolu „Lamparta”. W jednym z dokumentów szef PUBP w Siedlcach stwierdził: „W czasie operacji wojskowej pododdział pod dowództwem «Lamparta» został zlikwidowany, a poza tym w znacznej części zlikwidowana została siatka i melin bandy, które wskazane zostały przez ujętych bandytów.”

Był to ostatni bojowy oddział na lewobrzeżu Podlasia, który odwoływał się do tradycji 6 Brygady Wileńskiej.

Awanse

• kapral – przed 1948 rokiem
• sierżant – przed czerwcem 1949 roku
• starszy sierżant – przed październikiem 1950 roku

Upamiętnienie

W Wysokiem Mazowieckiem odsłonięto pomnik upamiętniający Kazimierza Kamieńskiego, oficerów oraz żołnierzy 6 Wileńskiej Brygady. Wśród poległych wymieniony jest także Adam Ratyniec.

Fundacja „Pamiętamy” zrealizowała pomnik poświęcony pamięci patrolu st. sierż. Adama Ratyńca „Lamparta”, który został odsłonięty 23 lipca 2006 roku w Mielniku nad Bugiem. Napis na płycie głosi:

„Nie dajmy zginąć poległym” – Zbigniew Herbert

PAMIĘCI BOHATERSKICH ŻOŁNIERZY 6 WILEŃSKIEJ BRYGADY ARMII KRAJOWEJ

ST. SIERŻ. ADAMA RATYŃCA „LAMPARTA”

POR. ANTONIEGO MAKSYMOWA „RYSZARDA”

KPR. KAZIMIERZA JAKUBIAKA „TYGRYSA”

STRZEL. ANDRZEJA JAKUBIAKA „RYSIA”

STRZEL. WIESŁAWA FILCZUKA „ROMKA”

POLEGŁYCH 10 i 11 V 1952 r.

W LESIE SOKÓLE POD MIELNIKIEM

ORAZ POD CHŁOPKOWEM

W WALCE Z KOMUNISTAMI

ZA NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI

WIARĘ KATOLICKĄ I WOLNOŚĆ CZŁOWIEKA

Na podstawie decyzji prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 9 listopada 2007 roku, Adam Ratyniec otrzymał pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Ceremonia wręczenia orderu rodzinie miała miejsce 11 listopada tego samego roku w trakcie obchodów Narodowego Święta Niepodległości.

Przypisy

Bibliografia

• Dawid Golik i in.: Żołnierze wyklęci – Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Wolumen”, 2013. ISBN 978-83-7233-077-2.
• Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski: Kazimierz Kamieński „Huzar” ostatni podlaski komendant 6 Brygady Wileńskiej AK i jego żołnierze 1939–1952. Wysokie Mazowieckie: Fundacja „Pamiętamy”, listopad 2007. [dostęp 2014-07-11].
• Adam Ratyniec „Lampart”. W: Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski: Ostatni komendanci – Ostatni żołnierze 1951–1963. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 2013, s. 272–285. ISBN 978-83-935994-4-8.