Adam Przybylski, znany jako „Konrad Starski” (urodzony 22 czerwca 1896 w Janowie Lubelskim, zmarł 5 stycznia 1945 w Peebles) był podpułkownikiem dyplomowanym piechoty Wojska Polskiego, działaczem niepodległościowym, kawalerem Orderu Virtuti Militari oraz historykiem wojskowości.
Życiorys
Adam Przybylski przyszedł na świat 22 czerwca 1896 roku w Janowie Lubelskim, w rodzinie Zygmunta i Zofii Leonii z Pac-Pomarnackich h. Gozdawa (ur. 1867). Miał siostrę, Marię Magdalenę, która wyszła za mąż za pedagoga Mariana Bronisława Godeckiego (1888–1939).
W sierpniu 1915 roku dołączył do Batalionu Warszawskiego Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), a następnie wkrótce został wcielony do Legionów Polskich. Do stycznia 1916 roku uczestniczył w walkach na froncie w 1 pułku piechoty. Od czerwca 1916 roku zaangażował się w konspiracyjną działalność w POW, gdzie pełnił funkcję komendanta Obwodu Łowicz, a później komendanta Grupy Obwodu oraz zastępcy komendanta Okręgu Warszawa-prowincja.
Podczas wojny z bolszewikami walczył w 6 pułku piechoty Legionów, dowodząc plutonem oraz kompanią. Szczególnie wyróżnił się 21 sierpnia 1920 roku w ataku na wieś Dołubowo, za co, na podstawie rozkazu nr 1517/I Dowództwa 2 Armii z 1 października 1920 roku, został odznaczony Orderem Virtuti Militari.
1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w Centrum Wyszkolenia w Wołkowysku, a jego oddziałem macierzystym pozostawał 6 pułk piechoty Legionów. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany jako porucznik ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 roku, zajmując 484. lokatę w korpusie oficerów piechoty. W tym samym roku rozpoczął naukę w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie na Kursie Normalnym 1922–1924. Po ukończeniu kursu 1 października 1924 roku, otrzymał dyplom oficera Sztabu Generalnego i został przydzielony do Oddziału V Sztabu Generalnego w Warszawie. 1 grudnia 1924 roku awansował na kapitana, z datą starszeństwa 15 sierpnia 1924 roku oraz 125. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 23 czerwca 1926 roku przeszedł do Biura Historycznego Sztabu Generalnego, a 2 stycznia 1929 roku został przeniesiony do 75 pułku piechoty w Królewskiej Hucie. 31 marca 1930 roku wrócił do Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie, gdzie 17 grudnia 1931 roku uzyskał awans na majora ze starszeństwem od 1 stycznia 1932 roku, zajmując 32. lokatę w korpusie oficerów piechoty. 9 grudnia 1932 roku przeniesiono go do Oddziału II Sztabu Głównego, gdzie zajmował się sprawami sowieckimi. Od 1 stycznia 1935 roku pełnił funkcję attaché wojskowego przy Ambasadzie RP w Tokio, a 31 października 1938 roku został odwołany z tej pozycji. W marcu 1939 roku został mianowany podpułkownikiem z datą starszeństwa 19 marca 1939 roku oraz 58. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Od jesieni 1938 roku odbywał staż liniowy w 6 pułku piechoty Legionów jako dowódca III batalionu.
Po ogłoszeniu mobilizacji alarmowej 24 sierpnia 1939 roku, zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym, wyjechał do Warszawy i zgłosił się w Wyższej Szkole Wojennej, gdzie otrzymał przydział do sztabu generała dywizji Mieczysława Norwid-Neugebauera na stanowisko szefa Oddziału II. Po wyjeździe generała z Warszawy, pozostawał w dyspozycji szefa Sztabu Naczelnego Wodza. 5 września stawił się w Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza i otrzymał zadanie udania się do Grupy Operacyjnej generała brygady Stanisława Skwarczyńskiego jako oficer łącznikowy. Dowództwo Grupy odnalazł 6 września rano pod Radomiem. Po powrocie do Warszawy, został oddany do dyspozycji szefa Oddziału III, pomagając podpułkownikowi Leopoldowi Okulickiemu w prowadzeniu ogólnej mapy sytuacyjnej. Tego samego dnia wyjechał ze Sztabem Naczelnego Wodza do Brześcia, następnie do Włodzimierza Wołyńskiego, a w nocy z 13 na 14 września do rejonu Dubna. 15 września dotarł do Kołomyi. Po agresji ZSRR na Polskę, 18 września przekroczył granicę z Rumunią w Kutach o godzinie 4:00, razem z Sztabem Naczelnego Wodza. Po internowaniu, udał się do Francji, gdzie w marcu 1940 roku przebywał w Obozie Wyszkolenia Oficerów w Vichy.
12 września 1941 roku dotarł z 8 Brygady Kadrowej Strzelców do Stacji Zbornej Oficerów Rothesay, otrzymując urlop do 25 września 1941 roku. W 1944 roku był wykładowcą w Wyższej Szkole Wojennej w Peebles w Szkocji. Zmarł 5 stycznia 1945 roku w Peebles, a 8 stycznia 1945 roku został pochowany na cmentarzu Corstorphine Hill w Edynburgu.
Publikacje naukowe
Adam Przybylski był autorem wielu istotnych prac dotyczących historii operacji wojennych w latach 1918–1921, opartych na archiwaliach i oficjalnych dokumentach Ministerstwa Spraw Wojskowych. Pisał o działaniach wojennych na Ukrainie w 1920 roku (Bellona t. 13–14, Warszawa 1924), o działaniach wstępnych w wojnie polsko-bolszewickiej (Bellona t. 29/1928), o ofensywie na Wilno w kwietniu 1919 roku (Bellona t. 32/1928) oraz obronie Wilna w kwietniu i maju 1919 roku (Bellona t. 32/1928). W dziele zbiorowym „Dziesięciolecie odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928” (Warszawa 1928) opracował studium „Wojna Polski Odrodzonej 1918–1921”, które obejmowało również powstanie wielkopolskie i wojnę o Śląsk Cieszyński. Pozycja ta, przeglądnięta i poszerzona, ale ograniczona do działań na froncie polsko-sowieckim, ukazała się po francusku jako „La Pologne en lutte pour ses frontières 1918–1920” (Paryż 1929). W 1930 roku wydał książkę „Wojna polska 1918–1921”, która obejmowała także historię powstań śląskich, krótko omawiając zbrojny konflikt polsko-czeski o Śląsk Cieszyński. Temu ostatniemu poświęcił osobną pracę: „Walka o Śląsk Cieszyński w styczniu 1919 roku” (Bellona t. 40/1932 oraz w formie książki wydanej w Warszawie w 1932 roku).
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 277
- Krzyż Niepodległości – 12 marca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie (czwarty raz za działalność w POW)
- Złoty Krzyż Zasługi
- Srebrny Krzyż Zasługi – 10 listopada 1928
Przypisy
Bibliografia
- Przybylski Adam. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.31-2380 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-24].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2017-08-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938. Warszawa: Stowarzyszenie „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”, 1938.
- Adam Przybylski: Wojna Polska 1918 ― 1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Jan Kazimierz Ciastoń, Adam Lisiewicz, Edward Skarbek, Edward Wojciechowski: Historia 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego. T. 1: Tradycja. Warszawa: Komenda Koła 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich i Dowództwo 6 Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego, 1939.
- Adam A. Przybylski, Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku, [w:] Oddział III (Operacyjny) Sztabu NW i kurierzy, sygn. B.I.7a, Paryż: IPMS, 5 listopada 1939 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-25].
- Nekrolog ś.p. ppłk. dypl. piech. Adama Przybylskiego. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”. 10, s. 4, 1945-01-11. Londyn.
- Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1946. Londyn: Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, 1952.
- Marek Getter, Alina Szklarska-Lohmannowa. Adam Przybylski. „Polski Słownik Biograficzny”. XXIX, 1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISBN 978-83-86301-01-0.
- Piotr Stawecki. Attaché wojskowi Drugiej Rzeczypospolitej. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (202), s. 107–138, 2004. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Adam Przybylski. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-19)].
Linki zewnętrzne
Publikacje Adama Przybylskiego w serwisie Polona.pl