Adam Podgórecki (16 grudnia 1925 w Krakowie – 18 sierpnia 1998 w Ottawie) był polskim socjologiem prawa oraz profesorem doktorem habilitowanym.
Życiorys
Dzieciństwo
Był synem Franciszka oraz Olgi z domu Godwug, wychowany w rodzinie inteligenckiej o szlacheckich korzeniach. Jego ojciec, Franciszek, pełnił służbę jako oficer w przedwojennym Wojsku Polskim.
Przed 1939 rokiem mieszkał i kształcił się w Katowicach. W czasie II wojny światowej, razem z matką, przebywał w Charzowicach (aktualnie w woj. świętokrzyskim), gdzie pomagał w majątku Ponińskich. Jego ojciec, powołany do wojska w 1939 roku, przez cały czas wojny przebywał poza granicami Polski. W trakcie okupacji, Podgórecki ukończył dwie klasy gimnazjum oraz dwie liceum w tajnych kompletach. Uczęszczał również na prywatne seminarium prowadzone przez prof. Pawłowskiego w Kazimierzy Wielkiej.
Angażował się w działalność Armii Krajowej, pełniąc funkcję łącznika oraz kolportując ulotki i prasę podziemną.
W 1945 roku zdał maturę w II Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, choć inne źródła wskazują, że matura odbyła się w Kazimierzy Wielkiej.
Studia i działalność naukowa
Studia prawnicze odbył w latach 1945–1948 na Uniwersytecie Jagiellońskim. W trakcie nauki uczestniczył w spotkaniach młodzieży akademickiej w kościele św. Floriana w Krakowie, gdzie poznał ks. Karola Wojtyłę. Był również członkiem Towarzystwa Logofagów, które działało przy YMCA w Krakowie w latach 1947-49.
W 1951 roku obronił doktorat z zakresu prawa na UJ, opierając się na rozprawie „Związki zawodowe w rozwoju społeczeństwa angielskiego XIX w.”. W 1952 roku uzyskał magisterium z socjologii za pracę „Socjologia zakładu naukowego”. Habilitację uzyskał w 1963 roku, przedstawiając pracę „Charakterystyka nauk praktycznych” w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
W 1956 roku, po kilku latach pracy jako radca prawny, został przyjęty na aspiranturę do Katedry Logiki w Instytucie Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanej przez prof. Tadeusza Kotarbińskiego. Od 1958 roku pracował jako adiunkt w Zakładzie Historii i Teorii Moralności, prowadzonym przez prof. Marię Ossowską w Instytucie Socjologii UW.
W latach 1965–1967 pełnił rolę prodziekana Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1968 roku kierował Zespołem Badań Norm Społecznych oraz Patologii Społecznej w Instytucie Socjologii UW.
W 1972 roku został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego i przeniósł się do nowo powstałego, interdyscyplinarnego Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji (IPSiR), którego był pomysłodawcą i współorganizatorem. W IPSiR prowadził Zakład Socjologii Norm i Patologii Społecznej. Po trzech latach, w wyniku zarzutów o „prowadzenie działalności antypaństwowej”, jego zakład został zamknięty, a prof. Adama Podgóreckiego przeniesiono do Instytutu Filozoficznego UW.
W 1977 roku, po usunięciu z uczelni z powodu zarzutów o „antypaństwową działalność naukową”, wyjechał z Polski. Przez wiele lat był profesorem Uniwersytetu Carleton w Ottawie, a także gościnnie wykładał na uczelniach w Chicago, Filadelfii, Oxfordzie, Stanford University oraz innych instytucjach. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie od 1983 roku.
Wśród jego uczniów na UW znajdują się m.in. Andrzej Celiński (działacz „Solidarności”, późniejszy polityk Unii Demokratycznej, Unii Wolności, SLD oraz SdPl), Andrzej Kojder (profesor UW, były podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Wałęsy, były przewodniczący Polskiego Towarzystwa Socjologicznego), profesorowie Kazimierz Frieske, Jacek Kurczewski, Jerzy Kwaśniewski (nazywany „spadkobiercą” katedry) oraz Andrzej Koraszewski (publicysta, współpracownik paryskiej „Kultury”, długoletni dziennikarz BBC).
Uznawany jest za kontynuatora badań naukowych Leona Petrażyckiego oraz Marii Ossowskiej.
Był autorem ponad 20 książek oraz setek publikacji naukowych. Jego zainteresowania obejmowały teorię socjologii, metodologię socjotechniki, socjologię prawa i moralności, dewiację społeczną oraz wiedzę o państwie. Dodatkowo, wydał około 50 tomów przypowieści fikcyjnego chińskiego mędrca Si-tiena.
Upamiętnienia
W Pałacu Zamoyskich, należącym do Uniwersytetu Warszawskiego, znajduje się Sala im. prof. Adama Podgóreckiego.
Nagroda im. Podgóreckiego
Aby uhonorować znaczący wkład Adama Podgóreckiego w rozwój socjologii prawa oraz jego przyczynienie się do powstania Komitetu Badawczego Stowarzyszenia Socjologii Prawa ISA, ustanowiono w 2004 roku doroczną Nagrodę im. Adama Podgóreckiego. Nagroda ta jest przyznawana za wybitne osiągnięcia w zakresie badań społeczno-prawnych.
Przypisy