Adam Oppeln-Bronikowski
Adam Oppeln-Bronikowski herbu własnego (urodzony 5 maja 1714 w Dobrojewe, zmarły 12 października 1778 w Żychlinie) był polskim ziemianinem oraz politykiem, pełniącym funkcję generała wojsk elektorskich saskich i wyznawcą kalwinizmu.
Był synem Andrzeja, który był właścicielem Orzeszkowa, oraz Marianny z Kotkowskich, herbu Ostoja. W 1751 roku Adam Bronikowski nabył Żychlin, leżący w pobliżu Konina, gdzie dominowała ludność ewangelicko-reformowana, stając się patronem tamtejszego zboru ewangelickiego, który przetrwał do dzisiaj. W trakcie Wojny siedmioletniej zaciągnął się do armii króla Polski i elektora saskiego Augusta III, stając na czele pułku lekkiej kawalerii, prawdopodobnie finansowanego z własnych środków. Po bitwie pod Lowosicami został wzięty do niewoli przez Prusaków. W 1763 roku opuścił armię saską, uzyskując stopień generała.
W okresie bezkrólewia, po śmierci Augusta III, przyłączył się do tzw. partii saskiej. Blisko współpracował z hetmanem wielkim koronnym Janem Klemensem Branickim, wspierając jego odwrót na Węgry w 1764 roku, co oznaczało koniec aspiracji partii saskiej i triumf Familii. Jako realistycznie myślący polityk, Bronikowski dołączył do Familii i w Ziemi Kaliskiej popierał wybór Poniatowskiego na króla. W nowej rzeczywistości zainicjował razem z baronem J.W. Goltzem intensywne działania na rzecz równouprawnienia dysydentów. W 1767 roku przystąpił do Konfederacji toruńskiej, biorąc udział w delegacjach do króla i prymasa oraz będąc jednym z sygnatariuszy traktatu, który miał na celu zapewnienie większych praw dla dysydentów. W wyniku tych wydarzeń konfederaci radomscy i barscy zniszczyli jego majątek w Ziemi Kaliskiej. Po tych zawirowaniach Bronikowski oraz nowy przedstawiciel Goltza, Fryderyk von Unruh, musieli zaakceptować ustalenia konferencji zwołanej w 1771 roku przez rosyjskiego ambasadora Salderna, które ograniczyły wcześniej przyznane prawa innowiercom.
Po pierwszym rozbiorze Bronikowski, reprezentując kalwinistów, oraz Unruh, działając w imieniu luteran, kontynuowali dbałość o interesy polskich protestantów, wysyłając liczne petycje dotyczące ich spraw majątkowych do carycy Katarzyny. W 1775 roku Bronikowski został powołany do sądu zajmującego się sprawami międzywyznaniowymi.
Był żonaty od 1742 roku z Joanną Florentyną z Sienna Potworowskich, herbu Dębno (zm. 1801), ewangeliczką z tradycji kalwińskiej, z którą miał m.in. syna Adama Feliksa, znanego polityka z późnej ery stanisławowskiej oraz początków XIX wieku.
Bibliografia
- Heinrich Kneschke, Neues Allgemeines Deutsches Adals-Lexicon, tomy 1-9, Leipzig 1860
- Szymon Konarski, Szlachta kalwińska w Polsce, Warszawa 1936
- Polski Słownik Biograficzny, tom II, Kraków 1936 (autor biogramu: Władysław Konopczyński)