Adam Opalski (26 listopada 1897, Olkusz – 3 listopada 1963, Warszawa) był polskim lekarzem specjalizującym się w neurologii. Jego nazwisko jest kojarzone z tzw. komórkami Opalskiego, które opisał w kontekście choroby Wilsona.
Życiorys
Urodził się w 1897 roku w Olkuszu jako syn Józefa Kaspra Opalskiego (1864–1926), lekarza w Szpitalu Św. Błażeja, który był również radnym miejskim oraz prezesem Banku Spółdzielczego. Miał brata Wiesława. Kształcił się na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, a podczas studiów trzykrotnie otrzymywał stypendium Fundacji Rockefellera. Odbył praktyki w Zakładzie Anatomii Patologicznej przy Niemieckim Instytucie Badawczym Psychiatrii w Monachium pod kierunkiem Walthera Spielmeyera oraz w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. W 1935 roku uzyskał tytuł docenta w dziedzinie chorób nerwowych na Uniwersytecie Warszawskim. Po II wojnie światowej, od 1946 do 1950 roku, był profesorem na UW oraz Akademii Medycznej w Warszawie (1950–1958). Od 1946 roku był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a od 1948 roku członkiem korespondentem PAU, oraz członkiem korespondentem PAN od 1952 roku. W 1955 roku otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.
Wśród uczniów neuropatologii Opalskiego znaleźli się m.in. Mirosław Mossakowski oraz Irena Hausmanowa-Petrusewicz.
Był żonaty z Heleną Kowalewską (1903–1971), a ich małżeństwo nie doczekało się potomstwa. Zmarł 3 listopada 1963 roku w Warszawie po długotrwałej chorobie. Jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 30, rząd 3, miejsce 37/38). Wspomnienia o nim zamieścili Eufemiusz Herman, Mossakowski, Jakimowicz, Kistelska-Nielubowicz oraz Ludo van Bogaert. W swojej autobiografii wspominał go także Karl Stern.
Dorobek naukowy
Adam Opalski był autorem 31 publikacji naukowych. W trakcie pobytu w Monachium opisał przerośnięte komórki glejowe, które uznał za charakterystyczne dla zwyrodnienia soczewkowo-wątrobowego (choroby Wilsona). Jego koncepcja zdobyła uznanie, a eponimiczna nazwa komórek Opalskiego została powszechnie zaakceptowana. Opracował również monografię poświęconą patomorfologii zwoju Gassera oraz inne prace dotyczące cytoarchitektoniki wyściółki układu komorowego, wągrzycy mózgu oraz pochodzenia komórek Alzheimera typu II. W 1946 roku opisał zespół tętnicy rdzeniowej tylnej, znany również jako zespół Opalskiego.
Wybrane prace
G. Bodechtel, A. Opalski. Gefäßbedingte Herde bei der tuberkulösen Meningitis. „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”. 125 (1), s. 401–422, 1930. DOI: 10.1007/BF02880283.
Über eine besondere Art von Gliazellen bei der Wilson-Pseudosklerosegruppe. „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”. 124 (1), s. 420–425, 1930. DOI: 10.1007/BF02865108.
Zur normalen und pathologischen Anatomie des Ganglion Gasseri. „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”. 124 (1), s. 383–419, 1930. DOI: 10.1007/BF02865107.
Über lokale Unterschiede im Bau der Ventrikelwände beim Menschen. „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”. 149 (1), s. 221–254, 1934. DOI: 10.1007/BF02870512.
Studien zur allgemeinen Histopathologie der Ventrikelwände, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 150 (1), 1934, s. 42–74, DOI: 10.1007/BF02890897.
Morfologja i patogeneza zapaleń wyściółki i gleju podwyściółkowego. Neurologia Polska, 1933
Nauka o lokalizacji w ośrodkowym układzie nerwowym w świetle najnowszych poglądów. Medycyna 9, 13, ss. 437-440, 1935
Podział i charakterystyka zapaleń mózgu, występujących u dzieci. Pediatria Polska 15, 6, ss. 373-384, 1935
Objawy neurologiczne w przebiegu niedocukrzenia insulinowego u chorych psychicznie. Rocznik Psychiatryczny 31, ss. 112-156, 1938
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Zakrzewski: „Opalski, Adam” [w:] Polski Słownik Biograficzny ss. 110-111
Honorata Ołdakowska. Wybraniec nauki. Forum Akademickie 9/2001
Jerzy Kulczycki. Profesor Adam Opalski (1897–1963) – neurolog i neuropatolog. Neurologia i Neurochirurgia Polska 43, 4, ss. 396–399 (2009)