Adam Nidzgorski (urodzony 27 lutego 1933 w Cormeilles-en-Parisis, zmarł 16 lutego 2025 w Marsylii) był polskim malarzem, joginem, propagatorem sportu oraz wykładowcą. Od 1971 roku, obok polskiego, posiadał także obywatelstwo francuskie.
Jego dzieła zyskały uznanie w najważniejszych kolekcjach sztuki Art brut na świecie oraz znajdują się w licznych muzeach w Polsce i innych krajach. Wystawy jego prac są stałymi ekspozycjami w takich miejscach jak Muzeum Stadshoffe w Zwolle (Holandia), Muzeum Art Brut w Villeneuve d’Ascq – Dar Aracine’a, Muzeum de Navarre w Pampelunie (Hiszpania) oraz Centre de la Création-Franche w Bègles (Francja).
Młodość
Jego ojciec, Piotr Nidzgorski, przyszedł na świat 16 maja 1901 roku w Bonkowie (w okolicach Mławy), a matka, Józefa Słotwińska, urodziła się 27 marca 1906 roku w Krzywkach Bratkach, także w rejonie Mławy. Na przełomie lat 1929 i 1930 wyemigrowali do Francji, gdzie 27 lutego 1933 roku urodził się ich syn, Adam.
W latach 1946-1951 kształcił się w Polskim Liceum w Paryżu, które zostało założone przez polskiego dyplomatę Zygmunta Zalewskiego. W 1951 roku, dzięki stypendium przyznanemu przez ambasadora Polski w Paryżu, Jerzego Putramenta, wyjechał do Warszawy, gdzie do 1954 roku studiował w Akademii Wychowania Fizycznego.
Był aktywnym propagatorem dżudo, które wcześniej trenował pod okiem Mikonosoke Kawaishiego – japońskiego mistrza (7 Dan) judo i jujutsu, oraz Shozo Awazu (9 Dan), którzy przyczynili się do rozwoju judo we Francji. Nidzgorski organizował pierwsze zajęcia, pokazy i turnieje tego sportu wraz z kolegą z Francji, Henrykiem Gielcem, co zaowocowało przyznaniem mu złotej odznaki Polskiego Związku Judo (nr 1121, z 9.05.2019 roku) po wielu latach pracy.
Z relacji Adama Nidzgorskiego
W Polsce przebywał do 1956 roku. Od 1957 przez dekadę pracował jako profesor Wychowania Fizycznego w Ecole Superieure d’Education Physique w Tunisie, gdzie poznał Nicole Monaco – absolwentkę Ecole des Beaux-Arts, która zainspirowała go do samodzielnego malowania.
Malarstwo
Wypowiedź Jeana Dubuffeta o twórczości Nidzgorskiego:
Wystawy (wybór)
- 1965 – Galerie des Arts (Tunis, Tunezja) – wystawa wspólnie z Nicole Monaco oraz Marcelem Ottavy
- 1966 – Galerie Municijal de Tunis, Tunezja – Ogólnonarodowa Wystawa Malarzy Tunezyjskich
- 1967 – Galerie des Arts, Tunezja
- 1969 – Centrum Uniwersyteckie w Paryżu – Jean Sarailh, Francja
- 1969 – Avec le Groupe Concordance (w kilku miastach, Francja)
- 1970 – Centre Cultural, Neuilly-Sur-Marne, Francja – Pierwsza Wystawa Grupy „Concordence”
- 1971 – Centre Cultural Bobigny, Francja – wspólnie z Grupą „Concordence”
- 1972 – Centre Culturel Fontenay-Sur-Bois, Francja – wspólnie z Grupą „Concordence”
- 1974 – Galerie Daberkof (Frankfurt nad Menem, Niemcy)
- 1992 – Biennale Internationale Du Pastel (Saint-Quentin, Francja)
- 1992 – Musee de la Creation Franche (Bègles, Francja)
- 1993 – Galerie Aparte (Lozanna, Szwajcaria)
- 1993 – Galerie Hamer (Amsterdam, Holandia)
- 1995 – Stadhof Museum (Zwolle, Holandia)
- 1995 – Halle St Pierre (Paryż, Francja)
- 1998 – Outsider Art Fair (Nowy Jork, USA)
- 2002 – Theatre Athanor Scene Nationale (D’albi, Francja)
- 2003 – Musee Internationale D’art Naïf (Nicea, Francja)
- 2003 – Galerie Municipale de la Ville De Sfax (Tunezja)
- 2004 – Festival Art et Dechirure (Rouen, Francja)
- 2004 – Exposition Collective A Wladimir-Jaroslaw (Moskwa, Petersburg, Rosja)
- 2006 – Atelier Dessins Cave Du Logie Neuf (Allauch, Marsylia)
- 2006 – International Guidance System Visionary Art Tour USA (USA)
- 2014 – Musee de Laval (Francja)
- 2014 – Galerie Hedi Turki Sidi Bou Saïd (Tunezja)
- 2015 – Dans Ma Ville Natale A L’hôtel De Ville Cormeilles En Parisis (Francja)
- 2016 – Bibliotheque Panizi (Reggio Nell’emilia, Włochy)
- 2018 – Galerie Rizomi (Parma, Włochy)
- 2020 – Galerie Polysemie (Marsylia, Francja)
- 2023 – Galerie Alter Wiehrebahnhof (Freiburg, Niemcy)
Wystawy i prezentacje w Polsce
Pierwsza wystawa twórczości Nidzgorskiego w Polsce miała miejsce w 1973 roku, zorganizowana przez Klub Międzynarodowej Prasy i Książki Ruch – „Ściana Wschodnia”. Kolejna oficjalna prezentacja jego sztuki odbyła się dopiero w 2008 roku w Białostockim Teatrze Lalek, gdzie zaprezentowano kilkadziesiąt prac. W następnych latach jego dzieła były eksponowane w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, w płockiej galerii „Oto ja” (2009), poznańskiej galerii Tak (2010), Muzeum Śląskim w Katowicach (2012), Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie (2017), oraz Kujawsko-Pomorskim Centrum Kultury w Bydgoszczy (2019).
Życie prywatne
16 stycznia 1960 roku ożenił się z Catheriną Vincentelli, urodzoną w Tunezji. Małżeństwo nie miało dzieci, jednak opiekowało się dwojgiem chłopców oraz dziewczynką z Beninu. Żonie poświęcił książkę – dialog „Lettre à Catherine (Errances nostalgique)”, która została opublikowana po jej śmierci w kilku krajach.
Nagrody i wyróżnienia
1987 – otrzymał tytuł kawalera francuskiego Narodowego Orderu Zasługi
1994 – zdobył pierwszą nagrodę miasta Saint-Quentin za pracę w pastelu olejnym
Publikacje i materiały źródłowe
- „Adam Nidzgorski – zapatrzenie, regard fixe – publikacja Muzeum Śląskiego w Katowicach, ISBN 978-83-62593-23-1
- „Adam Nidzgorski – malarstwo – peinture – publikacja „Galerii Oto Ja” w Płocku
- „Adam Nidzgórski – publikacja „Galerii Tak” w Poznaniu
- Adam Nidzgorski – „Encre de Chine au Calame” – katalog 2016
- Adam Nidzgorski – „Encres” – katalog 2016
- Adam Nidzgorski – „Notes, pensées et aphorismes”, ISBN 2-915235-23-6
- Susret s nepripitomljenima: uz izložbu iz zbirki Muzeja iskrenog stvaralaštva w Bègles: Muzej Mimara, Zagreb, 30.06.-18.07. 2004
- „Konteksty” – „Antropologia i historia” – „Adam Nidzgorski – współczesny polski prymitywista?”, autor: Alain Bouillet, ISSN 1230-6142
- Adam Nidzgorski – „Lettre à Catherine (Errances nostalgique)”, 2009, ISBN 9973-44-027-7, ISBN 978-9973-44-027-3 (w 2016 roku wydane również w Polsce przez Stowarzyszenie Absolwentów AWF w Warszawie we współpracy z Płockim Ośrodkiem Kultury i Sztuki oraz Z. Chlewińskim i A. Ciecierską jako „List do Katarzyny”)
- Wywiad dla TVP w październiku 2008 w Warszawie
Linki zewnętrzne
- Strona Polskiego Stowarzyszenia Trenerów Judo: pstjudo.pl (zarchiwizowane z dnia 28.01.2020).
- Strona Nidzgorskiego w serwisie ARTSY: artsy.net (zarchiwizowane z dnia 28.01.2020).
- Strona Nidzgorskiego w serwisie ARTSPER
Przypisy