Adam Nasielski

Adam Nasielski

Adam Nasielski, znany również jako Bill Tramp (urodzony 1 lipca 1911 w Warszawie, zmarł 23 stycznia 2009 w Melbourne) był polskim pisarzem, prawnikiem oraz kryminologiem, który napisał ponad 50 powieści kryminalnych, sensacyjnych, szpiegowskich i obyczajowych.

Życiorys

Ukończył studia prawnicze oraz seminarium doktorów kryminologii na Uniwersytecie im. Józefa Piłsudskiego.

W 1937 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych na zaproszenie Fundacji Kościuszkowskiej. Tam uzyskał doktorat, a następnie wrócił do Polski. W czasie wojny obronnej w 1939 służył w 15. warszawskim pułku piechoty. Po wojnie przedostał się do Aten i zgłosił się do RAF, ale jego aplikacja została odrzucona z powodu wady wzroku. Wstąpił do armii francuskiej, a w 1940 roku został wzięty do niewoli przez hitlerowców. Udało mu się jednak uciec do okupowanej Francji, gdzie pracował w FFI (Forces Françaises l’Intérieur). Oficjalnie był drwalem o imieniu Pierre Leclerre, a w rzeczywistości zajmował się gromadzeniem informacji od agentów z Niemiec i Holandii. Po zakończeniu II wojny światowej pracował w brytyjskiej armii okupacyjnej Renu oraz jako adwokat w sądach Brytyjskiej Komisji Kontroli w Hamburgu.

W 1949 roku osiedlił się w Australii, gdzie pracował jako urzędnik w państwowym przedsiębiorstwie zajmującym się budową tam (Snowy Mountains Hydro-Electric Scheme). Publikował 15 minipowieści w „Wiadomościach Polskich” oraz różnego rodzaju reportaże i polemiki w paryskiej „Kulturze”. Po przejściu na emeryturę zakończył pisanie powieści kryminalnych. Zmarł w Cooma w 2009 roku, a jego prochy spoczywają u stóp Góry Kościuszki.

Twórczość

Początkowo pracował jako recenzent operowy, publikując w dwóch warszawskich gazetach. W 1931 roku zadebiutował powieścią kryminalną pt. Strzał, co rozpoczęło jego udaną karierę w gatunku powieści kryminalnych i sensacyjnych. Jego mentorem był warszawski wydawca Stanisław Cukrowski, a także Marek Romański, który go wspierał. W 1933 roku jego artykuły, felietony i reportaże zaczęły ukazywać się w wielu warszawskich gazetach. Już w 1934 roku uznano go za jednego z najpłodniejszych oraz często najlepszych polskich autorów powieści kryminalnych i sensacyjnych. Wydawał kilka powieści rocznie, głównie w wydawnictwie Cukrowskiego, a jego książki szybko się sprzedawały.

Do 1939 roku napisał ponad 45 powieści kryminalnych, co uczyniło go najbardziej płodnym polskim pisarzem tego gatunku przed II wojną światową. Niektóre z zapowiadanych powieści nie zostały wydane lub zaginęły.

W 1951 roku wszystkie jego utwory zostały usunięte z polskich bibliotek i objęte cenzurą. Dopiero w 1991 roku wznowiono powieść Awantura w Chicago. Książki Nasielskiego zaczęły być wznawiane systematycznie od 2013 roku w serii Kryminały przedwojennej Warszawy.

Jego twórczość została przetłumaczona na języki: angielski, czeski, francuski, holenderski i niemiecki. Większość powieści Nasielski pisał w swojej willi w Zaleszczykach nad Dniestrem.

Stworzył postać Bernarda Żbika, inspektora urzędu śledczego w Warszawie, który wystąpił w dziewięciu powieściach z serii Wielkie gry Bernarda Żbika. Większość z tych powieści ma formę kryminałów zamkniętego kręgu, nawiązując do stylu Agathy Christie, a sama postać Żbika korzysta z metod śledczych podobnych do Herkulesa Poirota.

W pozostałych utworach Nasielskiego dominują powieści sensacyjne i sensacyjno-kryminalne, często inspirowane dziełami Edgara Wallace’a (o którym Nasielski często wspomina we wstępach do swoich książek). W dwóch z nich głównym bohaterem jest Adam Rawski, porucznik polskiego kontrwywiadu, który walczy z wywiadem radzieckim i niemieckim. Inna grupa utworów to najstarsze powieści szpiegowskie, głównie osadzone w Londynie, w których jako agent występuje Magnus von Bendorf, a honoru Wielkiej Brytanii broni grupa Secret Five. Powieści te są mocno inspirowane serią dzieł Edgara Wallace’a o Czterech Sprawiedliwych.

Niektóre powieści mają elementy humorystyczne, takie jak Minus trzy, Węgierska awantura, Znak kwadratu, Kapitan Irena oraz R.

Wielkie gry Bernarda Żbika

• Alibi (1933; wznowiona 2013. Audiobook 2020)
• Opera śmierci (1934; wznowiona 2014. Audiobook 2020)
• Człowiek z Kimberley (1934; wznowiona 2014. Audiobook 2020)
• Dom Tajemnic (1935; wznowiona 2015), wyd. także jako Tajemnica psychiatry w „Co Tydzień Powieść”. (Wyd. jako audiobook Dom tajemnic w Wilanowie, 2020)
• Grobowiec Ozyrysa (1936; wznowiona 2015. Audiobook 2020), wersja skrócona wydana także jako Tajemniczy Zet w „Co Tydzień Powieść” 1937
• Skok w otchłań (1936; publikowana w odcinkach jako Eksperyment Inspektora Żbika, a także jako Mord w Soho w „Co Tydzień Powieść”, pod ps. Bill Tramp; wznowiona 2015). Wyd. jako audiobook 2020.
• Puama E. (1936; wznowiona 2016. Audiobook 2020), wersja skrócona wydana także jako Mord w sanatorium w „Dzienniku porannym” 1937 oraz jako Tajemniczy X w „Co Tydzień Powieść” 1938
• As Pik (1938; wznowiona 2017. Audiobook 2020)
• Koralowy Sztylet (1937; „Co Tydzień Powieść”; wznowiona 2017. Audiobook 2021)

Powieści sensacyjne z porucznikiem Adamem Rawskim

• Fort Grozy (1932; wznowiona 2016), wersja skrócona wydana także jako Bastion W3 w „Co Tydzień Powieść” 1937
• Gra ze śmiercią (1936; wznowiona 2020), wersja nieznacznie skrócona wydana także jako Śmiertelna gra w „Co Tydzień Powieść”, marzec 1936

Powieści sensacyjne z Magnusem von Bendorfem i Secret Five (szpiegowskie)

• Strzał (1931; wznowiona 2016)
• Koncern B (1932, wznowiona 2021)
• R. (1935, wznowiona 2021)

Pozostałe powieści kryminalno-sensacyjne

• Hydra (1933)
• Biały jacht (1934, wznowiona 2019), wersja nieznacznie skrócona wydana także jako Jacht zgrozy w „Co Tydzień Powieść” 1934
• Mamba (1934, wznowiona 2015)
• Gra o życie (wypad) (1934)
• Zielony lont (1934), wyd. także jako Kapitan James w „Co Tydzień Powieść”, 1934
• Centrala!!! (1935), wyd. także jako Człowiek w cieniu w „Co Tydzień Powieść”, 1935 pod ps. Bill Tramp
• Pociąg w nieznane (1935, wznowiona 2017), wyd. także jako Wąwóz trwogi w „Co Tydzień Powieść”, 1935 pod ps. Bill Tramp
• Skarb z Fernando Poo (1935), wyd. także jako Tajemnica pirata w „Co Tydzień Powieść” oraz jako Wyspa piratów w „Polska Zachodnia” 1935
• Znak kwadratu (1935, wznowiona 2020), pierwotnie zapowiadana pod tytułem Kakadu
• Kapitan Irena (1936, wznowiona 2022)
• Tajny raport (1936)
• Dyktator zwariował (1937)
• Awantura w Chicago (1937, 1991)
• Minus trzy (1937, wznowiona 2019), wersja nieznacznie skrócona wydana także jako Przygoda Urszuli w „Co Tydzień Powieść”, październik 1936
• Eksperyment Doktora Visconta (1937, wznowiona 2022), pierwotnie zapowiadana jako Niesamowity testament
• Piąty temat (1937)
• Narzeczona z kontrwywiadu („Co Tydzień Powieść”, czerwiec 1937, wznowiona 2020)
• Miłość szpiega („Co Tydzień Powieść”, kwiecień 1937)
• Mąż na gapę („Co Tydzień Powieść”, wrzesień 1937)
• Wielka nagroda („Co Tydzień Powieść”, wrzesień 1937)
• M32 („Co Tydzień Powieść”, listopad 1937)
• Złoto i krew („Co Tydzień Powieść”, styczeń 1938)
• Węgierska awantura („Co Tydzień Powieść”, marzec 1938, wznowiona 2020)
• Powiew śmierci („Co Tydzień Powieść”, maj 1938)
• Lista nr 2 („Co Tydzień Powieść”, czerwiec 1938)
• Diabeł z Manitoby („Co Tydzień Powieść”, październik 1938)
• Jedyny świadek („Co Tydzień Powieść”, maj 1939)
• Każdy medal ma dwie strony („Co Tydzień Powieść”, lipiec 1939)
• W pogoni za przygodą („Co Tydzień Powieść”, 1939)
• Mecz o kobietę (b.r., wznowiona 2018)
• Porwano kobietę (b.r.), wersja skrócona wydana także jako Zakładniczka w „Co Tydzień Powieść”, kwiecień 1937

Powieści powojenne drukowane w odcinkach w „Wiadomościach Polskich”, Sydney, Australia

• Maniuś, nie daj się (1954)
• Paszport dyplomatyczny (1954)
• Policja i S-ka (1957)
• Dwa dni strachu (1958)
• No. 15 Berd Street (1959)
• Zielony dach (1963–64)
• Gdzie jest Danka? (1966)
• Kowalski w tarapatach (1967)
• Wet za wet (1968)
• Wabik (1970)
• Detektyw mimo woli (1973)
• Dr Maxwell nie odpowiada (maszynopis 1974, I wydanie książkowe 2015)
• Centrala (1976; tytuł maszynopisu zmieniony w 1989 na Tajemnica złamanej zatoki)
• Pułapka (1976)
• Bywa i tak (1977)

Przypisy

Bibliografia

• Biblioteka narodowa
• Odszedł Adam Nasielski – autor powieści kryminalnych
• Adam Nasielski – twórca postaci „polskiego detektywa” Bernarda Żbika
• Zdzisław Knorowski, Adam Nasielski, [w:] Słownik literatury popularnej, Warszawa 1996
• Adam Nasielski, [w:] Adam Nasielski, Człowiek z Kimberley, „Kryminały przedwojennej Warszawy”, Warszawa 2014
• Adam Nasielski, [w:] Adam Nasielski, Dr Maxwell nie odpowiada, „Unikaty. Cykl szpiegowski”, Warszawa 2015
• Autor – Adam Nasielski