Adam (Aron) Muszka, znany jako „Peintre du shtetl” (ur. 4 marca 1914 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 3 stycznia 2005) był polskim malarzem realistą pochodzenia żydowskiego.
Życiorys
W swojej młodości uczęszczał do chederu w Piotrkowie, a następnie do szkoły podstawowej. Po przeprowadzce do Warszawy kształcił się w szkole handlowej, a równocześnie pracował jako sprzedawca w sklepie. Podjął także studia w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie.
W czasie II wojny światowej przebywał w Taszkencie. Do Polski wrócił w 1946 roku, przywożąc ze sobą swoje autorskie obrazy ukazujące krajobrazy Uzbekistanu. Po osiedleniu się w Łodzi zaangażował się w organizację żydowskiego środowiska artystycznego. Przez dwa lata pełnił funkcję Dyrektora Spółdzielni Artystów Plastyków „Sztuka” w Łodzi oraz był członkiem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce oraz stowarzyszenia artystów żydowskich „Grupa Ośmiu”, do którego należeli m.in. Mejer Apelbaum, Mojżesz Boruszek, Rafał Chwoles, Irena Molga, Bolesław Pacanowski, Józef Pasmanik i Karol Piasecki. Dodatkowo współpracował z Pracownią Sztuk Plastycznych w Łodzi, mieszczącą się przy ul. Piotrkowskiej.
W 1967 roku wyjechał do Francji, aby przygotować wystawę swojego malarstwa. Ostatecznie zdecydował się na stałe osiedlenie w Paryżu i sprowadzenie rodziny. Tam założył swoją pracownię przy 4 rue de l’Eure. W latach 1971–1972 mieszkał w Charenton, gdzie pracował nad grantem nowojorskiego Memorial Foundation for Jewish Culture, zatytułowanym „Pictures of Jewish Life in Poland before the Holocaust”, który opisywał życie Żydów w Piotrkowie. Efekty tej pracy zaprezentował na wystawie w Paryżu i w filmie o swoim życiu pt. „Couleur de memoire”, emitowanym w telewizji francuskiej (w latach 1972–1973), izraelskiej (1973, 1975), a także w Nowym Jorku i Montrealu (1974).
Życie prywatne
Był najmłodszym z dziewięciorga dzieci kantora synagogi w Piotrkowie Trybunalskim. Jego dziadkiem był Akiba Muszka-Apter, znany kantor i kompozytor.
Został pochowany w urnie na cmentarzu Père-Lachaise.
Nagrody
I nagroda w konkursie na plakat upamiętniający tragedię warszawskiego getta (1947)
Publikacje
Adam Muszka, Warszawa, Idisz Buch 1967.
Twórczość
Muszka tworzył w nurcie realizmu. Jego głównym medium były obrazy olejne, ale zajmował się również czarno-białymi litografiami i rzeźbą w glinie. Skupiał się na tematyce judaistycznej, a także tworzył nigdy nie wystawiane kompozycje abstrakcyjne, obejmujące gwasze i szkice. W swoich obrazach stosował stonowane kolory o ograniczonej ekspresji, przedstawiając codzienne życie Żydów. Niektóre z jego prac to: Kukiełki, Orkiestra podwórzowa, Podwórzowe zabawy (Dupniak), Powrót z chederu, Czulent na sobotę, Jom Kipur, Kapores, Będą pierze i puch, Przygotowanie na Pesach, Tragarz macy, Wieczerza sederowa. W jego twórczości można dostrzec odniesienia do żydowskich tradycji religijnych i ludowych, w tym legend, obrzędów i postaci literackich, co znalazło odzwierciedlenie w dziełach takich jak: Całe miasto na mojej głowie, Na czym stoi świat, Sen, Czulent, Modlitwa księżycowa, Pobożna kotka, Sąd Ostateczny, Zielona wiolonczela, Złoty paw. Wiele jego dzieł nawiązywało również do muzyki, w tym obrazy przedstawiające skrzypków, wiolonczelistów oraz orkiestry, w tym dzieło Rabi Elimelech.
Muszka był także autorem:
- fresków w siedzibie Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce.
- Pomnika Ofiar Łódzkiego Getta i Obozów Koncentracyjnych, upamiętniającego ofiary Holokaustu w Łodzi i okolicach, który znajduje się na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi (1959).
- projektów malowideł na plafonie zniszczonej synagogi w Piotrkowie Trybunalskim (1967).
Jego obrazy znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Warszawy, Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Muzeum Sztuki w Łodzi, Żydowskiego Instytutu Historycznego, Archiwum Emigracji w Toruniu oraz w zbiorach prywatnych w Europie, Izraelu i USA.
Wystawy
Prace Muszki były głównie prezentowane w Warszawie i Łodzi, w tym m.in. w Salonie Wystawowym Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie (1962), a także za granicą, w takich miejscach jak:
- Ben Uri Gallery w Londynie (1971)
- Centre Rachi w Paryżu (1972, 1975, 1980);
- Nowy Jork (1974);
- Buffalo (1974);
- Tel Awiw (1977).
Przypisy