Adam Mohuczy – „Pirat”
Adam Mohuczy, znany jako „Pirat”, urodził się 23 lutego lub 7 marca 1891 roku w Witebsku, a zmarł 7 maja 1953 roku w Sztumie. Był polskim kontradmirałem oraz oficerem marynarki. W latach 1912-1918 służył w Imperatorskiej Marynarce Wojennej Rosji, a następnie w odrodzonej polskiej Marynarce Wojennej. Dowodził wieloma jednostkami, w tym dywizjonem torpedowców oraz dywizjonem ćwiczebnym. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej oraz kampanii wrześniowej 1939. W 1931 roku został zwolniony z zawodowej służby wojskowej, a w 1939 roku powołano go do pełnienia roli prokuratora Morskiego Sądu Wojskowego. W czasie II wojny światowej przebywał w obozie jenieckim w Woldenbergu. Po wojnie piastował stanowisko szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej oraz pełniącego obowiązki Dowódcy Marynarki Wojennej. Następnie został represjonowany i w 1950 roku skazany na 13 lat pozbawienia wolności. Zmarł 7 maja 1953 roku w więzieniu w Sztumie, a jego ciało spoczęło na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 31E-3-4/5). W 1957 roku został zrehabilitowany postanowieniem Naczelnego Sądu Wojskowego. 29 czerwca 2018 roku jego szczątki oraz innych ofiar terroru komunistycznego zostały przeniesione do Kwatery Pamięci na Cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni. Postanowieniem Prezydenta RP z 11 marca 2019 roku został pośmiertnie mianowany wiceadmirałem.
Służba wojskowa
Adam Mohuczy pochodził z rodziny Adama Jana i Stanisławy z d. Sokołowicz. Był stryjecznym bratem komandora Aleksandra Mohuczego oraz komandora ppor. Borysa Mohuczego. Edukację średnią zdobył w gimnazjum w Wilnie. Ukończył Korpus Morski w Petersburgu (1911), oficerską szkołę łodzi podwodnych (1915) oraz Ecole de Guerre Navale w Paryżu (1926).
Po uzyskaniu stopnia oficerskiego, służył w rosyjskiej flocie wojennej. W latach 1912-1917 pływał w Flocie Bałtyckiej na okręcie szkolnym „Giercog Edinburgskij”, krążowniku pancernym „Rossija”, pancerniku „Cesarewicz” oraz na okrętach podwodnych „Akuła”, „Bars” i „S-12”. Pełnił funkcje dowódcy I i IV dywizjonu łodzi podwodnych, za co został 4-krotnie odznaczony. Następnie pracował jako wykładowca i kierownik szkolenia w Akademii Morskiej w Mikołajowie.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1919 roku, dołączył do Marynarki Wojennej, gdzie został referentem w Sekcji Organizacyjnej Departamentu dla Spraw Morskich w Warszawie. Później objął dowództwo Kadry Marynarki Wojennej w Toruniu. W 1920 roku, w czasie wojny polsko-radzieckiej, brał udział w walkach pod Grodnem jako dowódca II batalionu morskiego i p.o. dowódcy pułku morskiego. W latach 1921-1924 pełnił funkcję komendanta Tymczasowych Instruktorskich Kursów dla Oficerów oraz był pierwszym dowódcą kanonierki ORP „Generał Haller”. 1 października 1924 roku został komendantem Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu. Od października 1924 roku dowodził dywizjonem torpedowców oraz ORP „Kujawiak”. W latach 1924-1926 był słuchaczem Morskiej Szkoły Wojennej w Paryżu. 20 września 1926 roku objął stanowisko komendanta Portu Wojennego w Gdyni, gdzie opracował plan obrony Gdyni i Helu. W maju 1927 roku Minister Spraw Wojskowych nadał mu tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego. W 1928 roku krótko pełnił obowiązki komendanta Szkoły Specjalistów Morskich oraz dowódcy ORP „Bałtyk”, a następnie został dowódcą dywizjonu ćwiczebnego. Po powrocie z rejsu szkolnego w 1929 roku, w trakcie którego dowodził ORP „Wilia”, został urlopowany. 31 października 1929 roku przeszedł w stan nieczynny na rok w celu pracy w instytucji zajmującej się rozwojem polskiej floty wojennej lub handlowej, obejmując stanowisko dyrektora Szkoły Morskiej w Tczewie, a później w Gdyni. 28 lutego 1931 roku został przeniesiony w stan spoczynku z powodu utraty zdolności fizycznej do pełnienia zawodowej służby wojskowej. Na stanowisku dyrektora Szkoły Morskiej w Gdyni pozostawał do 31 lipca 1936 roku. W 1937 roku objął kierownictwo Działu Zaopatrzenia i Zakupów w cywilnym przedsiębiorstwie Żegluga Polska.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej został zmobilizowany jako prokurator Morskiego Sądu Wojskowego. W trakcie kampanii wrześniowej uczestniczył w obronie Helu, a w nocy z 1 na 2 października podjął nieudaną próbę ucieczki do Szwecji na kutrze rybackim Hel-117. W latach 1939-1945 przebywał w niemieckiej niewoli w oflagach XVIII A Lienz i II C Woldenberg. Po wojnie został naczelnikiem Wydziału Żeglugi i Portów w Izbie Przemysłu i Handlu. W 1945 roku powrócił do czynnej służby jako dyrektor nauk Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej oraz p.o. zastępcy szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. Później pełnił rolę zastępcy szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. Z dniem 1 stycznia 1946 roku objął dowództwo garnizonu Gdynia oraz p.o. dowódcy Marynarki Wojennej. Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 1 marca 1946 roku został mianowany kontradmirałem. W 1947 roku objął stanowisko prezesa Rady Głównej Ligi Morskiej, a w 1948 roku przeszedł w stan spoczynku.
Na koniec 1949 roku został aresztowany i umieszczony w budynkach Informacji Wojskowej w Gdyni, gdzie był torturowany. W 1950 roku skazano go na 13 lat więzienia na podstawie fałszywych oskarżeń o sabotaż, wraz z innymi osobami, w tym z szefem Służby Technicznej Marynarki Wojennej, komandorem Konstantym Siemaszką, zastępcą dowódcy Portu Głównego w Gdyni, komandorem Władysławem Sakowiczem oraz komandorem rezerwy Hilarym Sipowiczem. Zmarł w więzieniu w Sztumie.
W 1922 roku przełożył z języka rosyjskiego i wydał w Toruniu własnym nakładem dzieło „Nauticae res. Krótki zarys morskiej polityki” autorstwa Saint Pierre’a de Bollatiego. W 1935 roku w Gdyni opublikował książkę „XV lat polskiej pracy na morzu”. Był autorem wielu publikacji w języku polskim i francuskim.
Życie prywatne
Adam Mohuczy był żonaty od 1917 roku z Janiną Emilią Skrabek-Stefanowską, z którą miał córkę Halinę Marię. Od 1947 roku był ponownie żonaty z Gerardą Makarowską z domu Wysocką, która zmarła w 1988 roku.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1990 (1921)
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy (16 lipca 1946)
- Srebrny Krzyż Zasługi (2 marca 1925)
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Zobacz też
Polscy absolwenci francuskich wyższych szkół wojskowych
Przypisy
Bibliografia
- Babnis Maria, Czerwińska Małgorzata, Czerwiński Julian, Jankowski Alfons, Sawicki Jan, Kadry Morskie Rzeczypospolitej, tom II, Polska Marynarka Wojenna, część I, Korpus oficerów 1918-1947, Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1996, ISBN 83-86703-50-4.
- Drzewiecki Andrzej, Adam, Aleksander i Borys Mohuczowie w służbie Polskiej Marynarki Wojennej, Wydawnictwo Marszałek, Toruń 2005, ISBN 83-7441-027-2.