Adam Mniszek, herbu Poraj, znany również jako Bużenin (urodzony 15 stycznia 1889 w Bużeninie koło Sambora, zmarł 16 listopada 1957 w Londynie) był pułkownikiem dyplomowanym kawalerii Wojska Polskiego.
Życiorys
Adam Mniszek pochodził z Bużenina, gdzie przyszedł na świat 15 stycznia 1889. Był synem Mieczysława (urodzonego 16 maja 1844 w Przemyślu, zmarłego 29 kwietnia 1923 w Krakowie), wojskowego, ziemianina oraz posła do austriackiej Rady Państwa VII kadencji (od 18 października 1887 do 20 grudnia 1888), wybranego w kurii I – większej własności ziemskiej, w okręgu wyborczym nr 11 (Żółkiew-Rawa-Sokal) oraz Marii z Antoniewiczów. Z pierwszego małżeństwa ojca miał brata przyrodniego Zygmunta Artura (ur. 1874), a z małżeństwa rodziców – jedną siostrę.
Był jednym z założycieli oraz członkiem rzeczywistym Towarzystwa Akademickiego Polskiego Jagiellonia.
W trakcie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich, gdzie pełnił funkcję oficera 2 pułku ułanów. 30 kwietnia 1915 roku awansował na chorążego, a 1 listopada 1916 na podporucznika.
W latach 1919–1920, podczas wojny z bolszewikami, został przydzielony do Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, gdzie pełnił obowiązki szefa Sekcji 12 Personalnej Oddziału IV – Głównego Kwatermistrzostwa (od sierpnia 1919) oraz szefa Sekcji „E” Oddziału V (od 1 stycznia 1920). 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony w stopniu majora z datą 1 kwietnia 1920 „w kawalerii, w grupie byłych Legionów Polskich”.
14 lutego 1920 roku poślubił Irenę Pomorską, urodzoną 27 czerwca 1898, córkę Józefa i Ireny Koryckiej, w Poznaniu, w kościele św. Marcina.
1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w Biurze Ścisłej Rady Wojennej, pozostając na ewidencji 2 pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora, z datą starszeństwa 1 czerwca 1919, zajmując 69. lokatę w korpusie oficerów jazdy. W 1923 roku służył w Oddziale IV Sztabu Generalnego w Warszawie jako kierownik referatu, zachowując ewidencję w 2 pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w Bielsku. 31 października 1923 roku został przydzielony do Rezerwy Oficerów Sztabowych DOK I. Od 1 lutego 1924 roku był w stanie nieczynnym przez sześć miesięcy, zamieszkując w Warszawie przy ulicy Kapucyńskiej 5 m. 1. 1 sierpnia powrócił do służby czynnej, z równoczesnym oddelegowaniem do Oddziału I Sztabu Generalnego do 1 listopada. Od 3 listopada 1924 do 15 października 1925 roku był słuchaczem IV Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu oficera Sztabu Generalnego, ponownie trafił do Oddziału IV Sztabu Generalnego. W 1924 roku wrócił do macierzystego pułku. W marcu 1926 roku był wojskowym komisarzem drogowym w Oddziale IV SG. W 1928 roku ponownie pełnił służbę w 2 pułku Szwoleżerów Rokitniańskich, obejmując stanowisko dowódcy szwadronu. 23 stycznia 1929 roku awansował na podpułkownika, z datą starszeństwa 1 stycznia 1929, zajmując 1. lokatę w korpusie oficerów kawalerii. W lipcu tego samego roku został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 4 pułku strzelców konnych w Płocku. W czerwcu 1930 roku przeniesiono go na stanowisko oficera sztabowego do zleceń szefa Sztabu Głównego, generała dyw. Tadeusza Piskora i kierownika Referatu Personalnego Oficerów Dyplomowanych. W styczniu 1932 roku, po objęciu stanowiska szefa Sztabu Głównego przez generała bryg. Janusza Gąsiorowskiego, został przeniesiony do Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Warszawie jako delegat Sztabu Głównego. Od 1 września 1932 do 1 września 1939 roku był pomocnikiem generała dyw. Tadeusza Kutrzeby, komendanta Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie.
Jesienią 1937 roku, szef Sztabu Głównego, generał bryg. Wacław Stachiewicz, zlecił mu przygotowanie mobilizacji Kwatery Głównej Naczelnego Wodza. W marcu 1939 roku generał Stachiewicz powołał go na stanowisko komendanta Kwatery Głównej Naczelnego Wodza. W trakcie kampanii wrześniowej (od 1 do 18 września 1939) był komendantem Kwatery Głównej Naczelnego Wodza w Warszawie, a następnie w Brześciu (od 6 września), Włodzimierzu Wołyńskim (od 11 września), Młynowie (14 września) oraz Kołomyi. 18 września 1939 roku w Kutach przekroczył granicę z Rumunią, a następnie przeszedł do Storożyńca i Watry Dornej. 24 września 1939 roku, z polecenia generała bryg. Tadeusza Malinowskiego, rozpoczął przegrupowanie Kwatery Głównej Naczelnego Wodza do rejonu Tulczy i Babadag. 25 września 1939 roku w Ploeszti przekazał zadanie likwidacji Kwatery Głównej Naczelnego Wodza swojemu zastępcy, majorowi Zygmuntowi Cierpickiemu, sam udając się do Bukaresztu, do którego dotarł następnego dnia. Od 28 września do 23 grudnia 1939 roku w Ambasadzie RP w Bukareszcie, na polecenie attaché wojskowego, ppłk. dypl. Tadeusza Zakrzewskiego, zajmował się ewakuacją do Francji polskich lekarzy, weterynarzy, aptekarzy, sióstr PCK, oficerów audytorów, geografów, juzistek oraz inżynierów, techników i rzemieślników.
W maju 1940 roku Naczelny Wódz i Minister Spraw Wojskowych, generał dyw. Władysław Sikorski, powołał go na stanowisko kierownika Referatu Wyższych Dowództw i Oficerów Dyplomowanych w Sztabie Naczelnego Wodza, jednak nie objął on tej funkcji, gdyż został odwołany i przeniesiony do Stacji Zbornej Oficerów w obozie Carpiagne (franc. Camp de Carpiagne). Odwołanie związane było z zarzutami, które zostały wysunięte przeciwko niemu przez Biuro Rejestracyjne Ministerstwa Spraw Wojskowych, kierowane przez płk dypl. Fryderyka Mally. Zainteresowany uważał, że zarzuty dotyczyły „prześladowania i sekowania oficerów dyplomowanych” oraz jego działań jako komendanta Kwatery Głównej Naczelnego Wodza podczas kampanii wrześniowej.
W sierpniu 1945 roku, w stopniu pułkownika, pełnił obowiązki w Szefostwie Służby Opieki nad Żołnierzem Sztabu Naczelnego Wodza, kierując Wydziałem Dobrobytu Żołnierza. Zmarł 16 listopada 1957 roku w Londynie.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)
Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)
Srebrny Krzyż Zasługi (2 marca 1925)
Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 1933)
Przypisy
Bibliografia
Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Przegląd Kawaleryjski, 1930.
Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku). Warszawa: Sztab Główny, 1931.
Adam Mniszek, Meldunek do II Wiceministra Spraw Wojskowych sporządzony 4 stycznia 1940 r. w Paryżu, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.4b.
Adam Mniszek, Meldunek do Naczelnego Wodza i Ministra Spraw Wojskowych sporządzony 27 maja 1940 r. w Paryżu, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.4b.
Adam Mniszek. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2019-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-02)].
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Linki zewnętrzne
K! Jagiellonia, Archiwum i Muzeum Polskich Korporacji Akademickich