Adam Aleksander Miłaszewski (herb Leszczyc, pseudonimy: „Leszczyc”, „Bróg”, urodził się 11 grudnia 1827 roku w Bursztynie w Galicji, a zmarł 25 września 1893 roku w Krakowie) był polskim aktorem teatralnym oraz dyrektorem teatrów prowincjonalnych w Galicji.
Życiorys
Był synem Piotra i Marii z Kropelnickich, a także bratem znanego śpiewaka operowego Leopolda Miłaszewskiego oraz mężem aktorki Joanny Miłaszewskiej (z domu Kotowskiej).
Rozpoczął swoją karierę w handlu na prowincji, między innymi w Brzeżanach. W 1848 roku przeniósł się do Lwowa, gdzie objął stanowisko sekretarza u galicyjskiego polityka, księcia Karola Jabłonowskiego.
Jego debiut teatralny miał miejsce 19 lipca 1850 roku w lwowskim teatrze, gdzie zagrał rolę Leona w sztuce „Dożywocie”. W Lwowie występował do 7 kwietnia 1854 roku. Następnie, od 27 kwietnia 1854 do początku października tego samego roku, grał i reżyserował w teatrze krakowskim, biorąc udział w występach w Poznaniu oraz innych miastach Galicji. 27 października 1854 roku zadebiutował w Warszawskich Teatrach Rządowych, wcielając się w postać Gustawa w „Ślubach panieńskich”. Po tym udanym debiucie występował w Warszawie do 1 grudnia 1855 roku. Od 8 kwietnia 1855 do końca czerwca 1856 roku ponownie był członkiem zespołu teatru krakowskiego i brał udział w tournée do Wiednia, gdzie, jak twierdzi się, Heinrich Laube proponował mu przeniesienie się na tamtejszą scenę. 3 maja 1856 roku ożenił się z aktorką Joanną Kotowską.
Teatry prowincjonalne
W 1856 roku (prawdopodobnie od 1 sierpnia) objął kierownictwo teatru w Żytomierzu, prowadząc go do 1860 roku (w latach 1857-1859 honorowym dyrektorem tej sceny był Józef Ignacy Kraszewski). Po opuszczeniu Żytomierza, Miłaszewski występował gościnnie w takich miastach jak Mohylew, Witebsk czy Mińsk. Następnie udał się do Poznania, gdzie próbował zorganizować polski teatr. Od czerwca 1862 roku występował z zespołem m.in. w Przemyślu (czerwiec-lipiec 1862), Jarosławiu (lipiec), Stryju (lipiec-sierpień), Stanisławowie (wrzesień 1862-luty 1863), Samborze (od 15 marca) i Sanoku (od 8 maja 1863). Dbał o jakość artystyczną, choreografię oraz kostiumy teatralne, starając się angażować znanych aktorów, takich jak Wincenty Rapacki czy Helena Modrzejewska.
Od 1 października 1863 roku Miłaszewski objął dyrekcję teatru krakowskiego, którą sprawował do września 1865 roku. Dzięki wsparciu ks. Karola Jabłonowskiego, objął także dyrekcję teatru lwowskiego.
Latem 1864 roku jego lwowski zespół występował w Czerniowcach, a w kwietniu 1865 roku w Kętach. W latach 1865 oraz 1867 gościł w Lublinie. Prowadził teatr lwowski do 1872 roku (w okresie od 10 kwietnia 1871 do 24 marca 1872 był również dyrektorem lwowskiego teatru niemieckiego).
Był energicznym antreprenerem (administratorem) z dużym doświadczeniem, potrafił dbać o sprawy finansowe teatru. W obawie przed wpływami zwalczał jednak szkołę dramatyczną założoną przez Towarzystwo Przyjaciół Sceny Polskiej we Lwowie. Gdy kończył się jego sześcioletni kontrakt, Miłaszewski stał się obiektem silnej krytyki (m.in. ze strony Jana Lama i Jana Dobrzańskiego z lwowskiej „Gazety Narodowej”). Pomimo trudności, dzięki ponownemu wsparciu księcia Jabłonowskiego, udało mu się uzyskać nową dzierżawę na sześć lat.
W 1872 roku, po niepowodzeniach we Lwowie, przeniósł się do Warszawy, gdzie ponownie podjął starania o otwarcie prywatnego teatru polskiego. Na początku 1873 roku udał się do Petersburga w tej sprawie, lecz nie uzyskał zgody władz rosyjskich. Następnie osiedlił się w Krakowie, gdzie pracował w Miejskiej Kasie Zaliczkowej.
W 1881 roku ponownie objął dyrekcję teatru lwowskiego, uzyskując kontrakt na sześć lat. Jednak okres jego drugiej dyrekcji we Lwowie zakończył się już po dwóch sezonach artystycznych – 17 marca 1883 roku.
Pomimo dobrego repertuaru oraz gościnnych występów takich artystów jak Romana Popiel, Wincenty Rapacki, Jan Królikowski, Bolesław Ładnowski czy Józef Rychter, a nawet Sarah Bernhardt (18 i 19 listopada 1881 roku), zainteresowanie lwowskiej publiczności było niewielkie. W związku z tym ostatecznie zrezygnował z prowadzenia lwowskiej sceny teatralnej. Choć jeszcze próbował w 1886 roku, nie odniósł sukcesu.
Jako aktor, korzystając z korzystnych okoliczności, w młodości grał głównie role amantów i bohaterów, a później także dramatyczne, takie jak Karol (w „Zbójcach”), Hetman (w „Horsztyńskim”), Antoś Rewizorczuk (w „Karpackich góralach”) oraz Bardos (w „Krakowiakach i Góralach”).
W 1886 roku osiedlił się w Krakowie, gdzie pracował jako urzędnik Kasy Oszczędności. Aktywnie uczestniczył w działalności kilku krakowskich stowarzyszeń, w tym Towarzystwie Strzeleckim „Sokół” oraz Bractwie Kurkowym. Przez pewien czas był również członkiem krakowskiej Rady Miejskiej. Zmarł w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera QW).
Przypisy
Bibliografia
Józef Ignacy Kraszewski, Listy do Adama i Joanny Miłaszewskich, Wrocław 1966.
Karol Estreicher, Teatra w Polsce, t. 1-3, wyd. Fotoofsetowe, PIW Warszawa 1953.
Stanisław Schnür-Pepłowski, Teatr Polski we Lwowie: (1881–1890), Lwów 1891.
Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965 (red. Zbigniew Raszewski), PWN Warszawa 1973.
Adam Miłaszewski, „Sprawozdanie Dyrekcji Teatru Polskiego za lata 1864–1869”, Lwów 1869.