Adam Mikołaj Sieniawski
Adam Mikołaj Sieniawski, herbu Leliwa (urodzony około 1666, zmarł 18 lutego 1726 we Lwowie) – pełnił funkcje hetmana polnego koronnego w latach 1702–1706, a następnie hetmana wielkiego koronnego od 1706 do 1726. Był wojewodą bełskim w latach 1692–1710, kasztelanem krakowskim w 1710 roku oraz starostą generalnym ruskim od 1684 do 1726, a także starostą rohatyńskim, lubaczowskim, stryjski i starostą piaseczyńskim w 1723 roku.
Życiorys
Był synem hetmana polnego koronnego Mikołaja Hieronima oraz Cecylii Marii z Radziwiłłów. Jako dziecko, przez pewien czas zmagał się z poważną chorobą, a jego ojciec ofiarował w 1668 roku złoty łańcuch dla dominikanów w Podkamieniu. W wieku 17 lat uczestniczył w bitwie pod Wiedniem w 1683 roku, dowodząc chorągwią jazdy pancernej, którą wystawił jego ojciec. Doświadczył nie tylko wielkiego zwycięstwa militarnego Rzeczypospolitej, ale również stracił swojego ukochanego ojca na skutek zarazy, która szerzyła się w obozie. Po tej osobistej tragedii przeszedł pod opiekę hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego i walczył pod jego dowództwem (od 1685 roku jako rotmistrz chorągwi husarskiej) w kampaniach przeciwko Tatarom i Turkowi w latach 1691 (mołdawska wyprawa Sobieskiego) oraz 1698.
W latach 1684–1686 odbył zagraniczną podróż edukacyjną.
Był posłem na sejm w latach 1688/1689 z ziemi halickiej.
W czasie elekcji w latach 1696–1697 wspierał księcia Contiego. Pełnił funkcję marszałka sejmików województwa ruskiego w latach 1682 i 1694.
Po śmierci Jana III Sobieskiego sprzeciwiał się wyborowi elektora saskiego Augusta Wettyna na króla. Po zerwaniu sejmu konwokacyjnego w 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej. 5 lipca 1697 roku podpisał w Warszawie obwieszczenie wspierające wolną elekcję, które zwoływało szlachtę na zjazd w obronie naruszonych praw Rzeczypospolitej. Brał udział w rokoszu łowickim w 1697 roku, jednak w 1698 roku pogodził się z królem i przeszedł na jego stronę, walcząc w bitwie pod Kliszowem. W roku 1702 król August II powierzył mu buławę polną. Już rok później stłumił powstanie na Ukrainie pod wodzą Semena Paleja, współpracując z późniejszym przeciwnikiem, Józefem Potockim. Następnie dowodził częścią wojsk polsko-litewsko-saskich podczas bitwy warszawskiej w 1705 roku. Po śmierci hetmana wielkiego Hieronima Augustyna Lubomirskiego, objął jego urząd i dowodził wojskiem polskim w kampanii 1706, a także lewym skrzydłem armii polsko-rosyjsko-saskiej podczas bitwy kaliskiej.
Po abdykacji Augusta II stał się de facto liderem konfederacji przeciwko Szwedom oraz Stanisławowi Leszczyńskiemu. W latach 1707–1709 na jego koszt w Rosji przebywał Józef Tausz z misją dyplomatyczną. W 1710 roku Sieniawski został kasztelanem krakowskim, co czyniło go pierwszym senatorem Rzeczypospolitej. Od tego momentu związał się z Rosją. Uczestniczył w Walnej Radzie Warszawskiej w 1710 roku. W okresie konfederacji tarnogrodzkiej był uwięziony przez konfederatów.
Po podpisaniu pokoju w Altranstädt myślał o zdobyciu korony dla siebie przy wsparciu Piotra Wielkiego, stając się zwolennikiem Rosji. W czasie jego hetmaństwa zmniejszono armię polską, ograniczając liczebność wojsk oraz uszczuplając władzę hetmańską (sejm niemy w 1717 roku). Dzięki żonie Elżbiecie z Lubomirskich, która była wpływową polityczką, sympatyzował z dworem francuskim. W 1717 roku został mianowany senatorem rezydentem. Na mocy jego testamentu w latach 1733–1734 zbudowano dzwonnicę przy kościele św. Andrzeja oraz klasztorze Bernardynów we Lwowie.
Adam Mikołaj Sieniawski pozostawił córkę, Marię Zofię, która była chrześnicą cara Piotra Wielkiego, a następnie wyszła za mąż za Stanisława Ernesta Denhoffa, a potem za księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego.
Odznaczony Orderem Orła Białego.
Portrety
Zobacz też
Pałac w Sieniawie
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Link-Lenczowski: Sieniawski Adam Mikołaj h. Leliwa (1666–1726). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVII/1, zeszyt 152. Warszawa — Kraków: Polska Akademia Nauk, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1996, s. 105–115.
Opis historyczny parafii i miasta Staszów do 1918 r. Staszów: Parafia Rzymsko-Katolicka, 1990. Brak numerów stron w książce.