Adam Michnik (urodzony 17 października 1946 w Warszawie) to polski publicysta, eseista, pisarz, historyk oraz polityk. W latach 1968–1989 był dysydentem i jednym z kluczowych działaczy opozycji demokratycznej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL). Od 1989 roku pełni funkcję redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej” oraz był posłem na Sejm kontraktowy (1989–1991). Otrzymał Order Orła Białego.
W czasach studenckich należał do grupy „komandosów”, która krytykowała ówczesne realia polityczne PRL. Od 1965 roku miał zakaz publikacji. Jego wydalenie z Uniwersytetu Warszawskiego przyczyniło się do wydarzeń marcowych w 1968 roku. W latach 70. zaangażował się w działalność Komitetu Obrony Robotników, a od 1980 roku działał w NSZZ „Solidarność”. Był więziony i represjonowany przez władze PRL. W czasie stanu wojennego został internowany i oskarżony o dążenie do obalenia ustroju socjalistycznego. W 1989 roku uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu po stronie „Solidarności”. Następnie Lech Wałęsa powierzył mu zadanie zorganizowania ogólnopolskiej gazety codziennej, która miała być organem Komitetu Obywatelskiego przed pierwszymi częściowo wolnymi wyborami parlamentarnymi. Gazeta, utworzona w wyniku uzgodnień okrągłostołowych, nosiła nazwę „Gazeta Wyborcza” i początkowo posługiwała się znakiem „Solidarności”. Po jej zorganizowaniu Adam Michnik został mianowany redaktorem naczelnym przez Lecha Wałęsę i zasiadał w Sejmie kontraktowym jako przedstawiciel Komitetu Obywatelskiego.
W 2002 roku na łamach „Gazety Wyborczej” ujawnił propozycję korupcyjną, którą złożył mu Lew Rywin, co skutkowało wybuchem tzw. afery Rywina. Publikował w prasie europejskiej i amerykańskiej, a jako autor, współautor lub redaktor wydał kilkadziesiąt książek, w tym znaną pracę „Kościół, lewica, dialog” (1977). Znalazł się na liście „50 Bohaterów wolności prasy” Międzynarodowego Instytutu Prasy oraz na liście „dwudziestu najbardziej wpływowych dziennikarzy świata” według „Financial Times” (2006).
== Życiorys ==
=== Rodzina ===
Adam Michnik urodził się w nieformalnym związku przedwojennych komunistycznych działaczy żydowskiego pochodzenia: Ozjasza Szechtera i Heleny Michnik. Jego przyrodnimi braćmi byli Stefan Michnik (zm. 2021) i Jerzy Michnik (zm. 2020). Duża część jego rodziny, jak sam to określił w wykładzie wygłoszonym w 1995 roku w Krakowie, zginęła w Holokauście. Adam Michnik ma troje dzieci, w tym syna Antoniego, który na życzenie ojca został ochrzczony w kościele św. Brygidy w Gdańsku, gdy proboszczem był ksiądz Henryk Jankowski. Jego stryjem był pisarz i historyk Szymon Szechter.
=== Okres do 1968 ===
Był aktywnym członkiem Hufca Walterowskiego, prowadzonego przez Jacka Kuronia. Uczył się w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Batorego w Warszawie i zdał maturę w VII Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego. Po likwidacji Hufca Walterowskiego w 1961 roku zaczął uczestniczyć w spotkaniach Klubu Krzywego Koła. Gdy został zamknięty w 1962 roku, razem z kolegami, za namową Jana Józefa Lipskiego oraz przy wsparciu Adama Schaffa, założył dyskusyjny Klub Poszukiwaczy Sprzeczności, gdzie młodzi ludzie debatowali o sposobach poprawy rzeczywistości PRL oraz analizowali klasyczne teksty lewicowych myślicieli.
W 1964 roku rozpoczął studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, wchodząc w krąg studenckich kontestatorów, zwanych „komandosami”. Należał do Związku Młodzieży Socjalistycznej, z którego został usunięty. W 1965 roku zawieszono go w prawach studenta z powodu rozpowszechniania listu otwartego do członków Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wzywającego do reform politycznych w Polsce. Po raz drugi został zawieszony w 1966 roku za zorganizowanie spotkania z Leszkiem Kołakowskim, który został wydalony z PZPR za krytykę władz.
Od 1965 roku miał zakaz publikacji swoich tekstów, pisząc pod pseudonimami do „Życia Gospodarczego”, „Więzi” oraz „Literatury”.
=== Lata 1968–1988 ===
4 marca 1968 roku, obok Henryka Szlajfera, został ostatecznie relegowany z uczelni za poinformowanie francuskiego reportera Bernarda Margueritte’a o demonstracji przeciwko cenzurze inscenizacji „Dziadów” Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym. Decyzja uczelni była niezgodna z ówczesnym prawem. W tym samym miesiącu Michnik został zatrzymany i tymczasowo aresztowany. W 1969 roku skazano go na 3 lata więzienia za tzw. wybryki chuligańskie.
Po zwolnieniu na mocy amnestii w 1969 roku otrzymał zakaz kontynuowania studiów (tzw. wilczy bilet). Przez dwa lata pracował jako spawacz w Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych i Rtęciowych im. Róży Luksemburg. Na początku lat 70. pozwolono mu wznowić studia, które ukończył eksternistycznie w 1975 roku na Wydziale Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego promotorem był Lech Trzeciakowski. W tym czasie, z rekomendacji Jacka Kuronia, został osobistym sekretarzem Antoniego Słonimskiego. Był sygnatariuszem Listu 59, protestu intelektualistów przeciwko zmianom w Konstytucji PRL, głównie przeciwko wpisaniu do niej kierowniczej roli PZPR oraz wieczystego sojuszu ze Związkiem Radzieckim.
W latach 1976–1977 przebywał w Paryżu, gdzie ukazała się jego książka „Kościół, lewica, dialog”. Po powrocie do Polski w kwietniu 1977 roku dołączył do Komitetu Obrony Robotników, jednej z najbardziej znanych organizacji opozycyjnych lat 70., stając się jednym z aktywnych działaczy. Od 1977 roku był jednym z kluczowych członków Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. W 1978 roku był jednym z pomysłodawców i sygnatariuszy deklaracji założycielskiej, a następnie wykładowcą Towarzystwa Kursów Naukowych. Według Andrzeja Paczkowskiego, w tym okresie komunistyczne służby specjalne planowały zamach na jego życie.
W latach 1977–1989 był redaktorem lub współpracownikiem niezależnych pism funkcjonujących w tzw. drugim obiegu, takich jak „Biuletyn Informacyjny”, „Zapis” i „Krytyka”. Był także członkiem kierownictwa największej podziemnej oficyny wydawniczej NOWa. Do końca lat 70. był około sto razy zatrzymywany, wielokrotnie również pobity. Ponownie aresztowano go w sierpniu 1980 roku, ale zwolniono na mocy porozumień sierpniowych. W latach 1980–1981 pełnił rolę doradcy w strukturach Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność” oraz Komisji Hutników „Solidarności”.
Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku został najpierw internowany, a następnie, po odmowie dobrowolnego opuszczenia kraju, aresztowany pod zarzutem tzw. próby obalenia ustroju socjalistycznego. Przebywał w areszcie bez wyroku do 1984 roku z powodu celowo przedłużanego procesu. W izolacji podjął wielotygodniową głodówkę protestacyjną, domagając się zakończenia lub umorzenia jego sprawy oraz uznania go za więźnia politycznego. Ostatecznie na mocy amnestii jego sprawa została umorzona, co spowodowało jego zwolnienie. Władze sugerowały mu możliwość emigracji, czemu Adam Michnik się sprzeciwiał, odpowiadając obraźliwie Czesławowi Kiszczakowi w liście.
W 1985 roku został ponownie aresztowany i skazany na 3 lata pozbawienia wolności za próbę zorganizowania strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, a zwolniono go na mocy amnestii po około siedemnastu miesiącach izolacji.
=== Lata 1988–1991 ===
W 1988 roku został doradcą nieformalnego komitetu koordynacyjnego Lecha Wałęsy, a następnie członkiem Komitetu Obywatelskiego. Od września 1988 roku uczestniczył w rozmowach w Magdalence, które dotyczyły współpracy władz PRL z przedstawicielami NSZZ „Solidarność”. Aktywnie brał udział w przygotowaniach i negocjacjach, a następnie w 1989 roku w obradach Okrągłego Stołu.
Po Okrągłym Stole Lech Wałęsa zlecił mu zorganizowanie dużej, ogólnopolskiej gazety codziennej, mającej być organem Komitetu Obywatelskiego przed nadchodzącymi wyborami parlamentarnymi. Gazeta ta, w ramach porozumień okrągłostołowych, została nazwana „Gazetą Wyborczą” i miała funkcjonować tylko do końca wyborów do Sejmu w 1989 roku. Po zorganizowaniu tego pisma, głównie na bazie zespołu dziennikarskiego czasopism drugiego obiegu, Adam Michnik został mianowany redaktorem naczelnym „Gazety Wyborczej”.
W wyniku wyborów do Sejmu kontraktowego z 4 czerwca 1989 roku, Adam Michnik uzyskał mandat posła z rekomendacji Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Kandydował z okręgu bytomskiego (mandat nr 139), zdobywając w pierwszej turze ponad 70% głosów i pokonując m.in. Kazimierza Świtonia. Zasiadał początkowo w Obywatelskim Klubie Parlamentarnym. Od lipca 1990 roku do maja 1991 roku był członkiem Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna, będąc jednym z liderów partii oraz członkiem jej rady naczelnej. Był przeciwnikiem integracji ROAD w ramach Unii Demokratycznej, jednak po zjednoczeniu wszedł w skład UD i zasiadł w klubie poselskim tej partii. Pracował w Komisji Kultury i Środków Przekazu, Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Konstytucyjnej. 3 lipca 1989 roku w „Gazecie Wyborczej” opublikował artykuł zatytułowany „Wasz prezydent, nasz premier”, w którym opowiedział się za wyborem prezydenta z rekomendacji PZPR, jednocześnie postulując, by misję utworzenia rządu powierzyć przedstawicielowi solidarnościowej opozycji, co miało na celu „sojusz demokratycznej opozycji z reformatorskim skrzydłem obozu władzy”. Tydzień później, 12 lipca 1989 roku, Adam Michnik prowadził rozmowy polityczno-organizacyjne z Jurijem Graczowem, szefem Wydziału Zagranicznego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w Moskwie.
Od 12 kwietnia do 27 czerwca 1990 roku, wraz z trzema innymi osobami (historykami Andrzejem Ajnenkielem i Jerzym Holzerem oraz dyrektorem Archiwum Akt Nowych Bogdanem Krollem) uzyskał dostęp do wybranej części archiwów MSW. Grupa ta, nazywana potocznie „Komisją Michnika”, została powołana z inicjatywy Henryka Samsonowicza. Wynikiem trzymiesięcznych prac był krótki raport stwierdzający niekompletność archiwów.
W 1990 roku wybuchł konflikt polityczny, znany jako tzw. wojna na górze, w której Adam Michnik był uznawany za głównego ideologa opozycyjnej strony w stosunku do Lecha Wałęsy, przewodniczącego NSZZ „Solidarność”. We wrześniu 1990 roku Komisja Krajowa „Solidarności” podjęła uchwałę o odebraniu „Gazecie Wyborczej” prawa do zamieszczania przy winiecie znaczka „Solidarności”, zarzucając jej redakcji tendencyjność artykułów mających na celu zdyskredytowanie oraz ośmieszenie przewodniczącego Lecha Wałęsy, stwierdzając, że „Gazeta nie jest organem informacyjnym „S”, lecz spółką prywatną”. Lech Wałęsa zażądał również dymisji Adama Michnika z pozycji redaktora naczelnego, co początkowo zaakceptował, lecz jego rezygnacja nie została przyjęta przez członków redakcji.
Zarówno jako poseł, jak i redaktor „Gazety Wyborczej”, wspierał rząd Tadeusza Mazowieckiego oraz jego kandydaturę w wyborach prezydenckich przeciw Lechowi Wałęsie w 1990 roku. W artykule z 27 października 1990 roku w „Gazecie Wyborczej” wyraził negatywny stosunek do Lecha Wałęsy, jednak w drugiej turze wyborów stanął po stronie lidera NSZZ „S” przeciwko kandydaturze Stanisława Tymińskiego, którego określił mianem „indiańskiego Mesjasza” oraz „hochsztaplera”. Zdecydowanie popierał również reformy gospodarcze wprowadzone przez Leszka Balcerowicza, co spotkało się z krytyką ze strony niektórych lewicowych intelektualistów, takich jak Andrzej Walicki i Adam Chmielewski.
=== Działalność od 1991 ===
W kolejnych wyborach parlamentarnych w 1991 roku nie ubiegał się o reelekcję, koncentrując się na działalności redaktorskiej i publicystycznej. Pod jego kierownictwem „Gazeta Wyborcza” stała się jedną z najbardziej poczytnych gazet codziennych w Polsce. Na bazie majątku tej gazety powstała spółka akcyjna Agora, która zyskała status jednego z największych koncernów medialnych w Polsce, dysponując m.in. kilkunastoma tytułami miesięczników, portalem internetowym gazeta.pl, agencją reklamy zewnętrznej AMS oraz udziałami w wielu stacjach radiowych. Adam Michnik nie objął żadnych funkcji zarządczych w tej spółce, poza stanowiskiem redaktora naczelnego, z którego zrezygnował w styczniu 1998 roku, a jego akcje w Agorze zostały umorzone.
Od momentu pojawienia się terminu „gruba linia” w exposé Tadeusza Mazowieckiego we wrześniu 1989 roku, Michnik stał się jego zwolennikiem i obrońcą. Na początku lat 90. zorganizował cykl wspólnych debat publicznych z Aleksandrem Kwaśniewskim, który wówczas aspirał do roli lidera partii postkomunistycznej. W „Gazecie Wyborczej” postulował szybkie zakończenie procesów karnych wytoczonych generałom Wojciechowi Jaruzelskiemu i Czesławowi Kiszczakowi. We wrześniu 1995 roku, przed wyborami prezydenckimi, opublikował razem z Włodzimierzem Cimoszewiczem tekst „O prawdę i pojednanie”. W lutym 2001 roku udzielił głośnego wywiadu „Pożegnanie z bronią”, w którym określił Czesława Kiszczaka i Wojciecha Jaruzelskiego jako „ludzi honoru”, dotrzymujących zobowiązań złożonych podczas Okrągłego Stołu. Wypowiedź ta spotkała się z krytyką m.in. ze strony arcybiskupa Józefa Życińskiego.
W rocznicę stanu wojennego w 2005 roku Adam Michnik wygłosił wykład na Uniwersytecie Warszawskim, w którym apelował do prezydenta Lecha Kaczyńskiego o ustawową abolicję dla osób odpowiedzialnych za wprowadzenie stanu wojennego. Apelował o abolicję również wcześniej, w wykładzie na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w 1991 roku, a także w artykule z 2001 roku zatytułowanym „20 lat później”. Jego poglądy i postawę krytykował Zbigniew Herbert oraz wiele innych osób w książkach takich jak „Michnikowszczyzna. Zapis choroby” Rafała Ziemkiewicza i „Długi cień PRL-u, czyli dekomunizacja której nie było” Bronisława Wildsteina.
Adam Michnik wielokrotnie wytaczał procesy cywilne o naruszenie dóbr osobistych, wygrywając sprawy z Wojciechem Wierzejskim, Andrzejem Zybertowiczem, Robertem Krasowskim, Jarosławem Markiem Rymkiewiczem, Instytutem Pamięci Narodowej oraz z Anną Jarucką. Wytoczył również pozew przeciwko Rafałowi Ziemkiewiczowi (sąd I instancji oddalił pozew), a także przeciw „Gazecie Polskiej”, Tomaszowi Sakiewiczowi i Jerzemu Targalskiemu (po pewnym czasie wycofał pozew przeciw ostatniemu z nich).
27 grudnia 2002 roku Adam Michnik oraz Paweł Smoleński ujawnili tzw. aferę Rywina, której szczegóły miała zbadać specjalnie powołana sejmowa komisja śledcza. Ujawnienie afery było wynikiem nagrania rozmów z Lwem Rywinem przez Michnika pół roku wcześniej. Krytyka skierowana w stronę redakcji „Gazety Wyborczej” dotyczyła zwłoki w ujawnieniu afery oraz wielokrotnych odmów udzielenia odpowiedzi na pytania komisji śledczej.
Adam Michnik jest autorem licznych artykułów publikowanych w „Gazecie Wyborczej”, „Der Spiegel”, „Le Monde”, „Libération”, „Lettre Internationale”, „The New York Review of Books”, „The Washington Post” oraz w wielu innych pismach.
== Działalność społeczna ==
Był członkiem m.in. Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W latach 2003–2004 zasiadał w międzynarodowym panelu doradczym przy Council on Foreign Relations.
W 2008 roku został europejskim ambasadorem Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego. W 2010 roku uczestniczył w spotkaniu z Władimirem Putinem zorganizowanym w ramach tzw. Klubu Wałdajskiego.
== Odznaczenia i wyróżnienia ==
=== Ordery i odznaczenia ===
Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1998)
Komandor Orderu Bernardo O’Higginsa (Chile, 1998)
Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa, 2000)
Komandor Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2001)
Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, 2003)
Order Tomáša Garrigue Masaryka III klasy (Czechy, 2003)
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)
Order Księcia Jarosława Mądrego III klasy (Ukraina, 2006)
Order Orła Białego (Polska, 2010)
Order Krzyża Ziemi Maryjnej III klasy (Estonia, 2014)
Order Podwójnego Białego Krzyża II klasy (Słowacja, 2024).
=== Nagrody i wyróżnienia ===
Prix de la Liberte francuskiego PEN Clubu (1982)
Nagroda im. Andrzeja Kijowskiego (1985)
Robert F. Kennedy Human Rights Award (1986)
Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1986) – za publikację „Z dziejów honoru w Polsce. Wypisy więzienne”
Europejczyk Roku (1989) – nagroda przyznana przez czasopismo „La Vie”
Nagroda Centralnej Synagogi w Nowym Jorku „Jew of the Year” (1991)
Shofar Award (1991) – nagroda przyznana przez National Jewish Committee on Scouting
Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Europejskich (1995)
Medal im. Imre Nagya (1995)
Nagroda Dziennikarstwa i Demokracji Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (1996)
Nagroda Erazma (Holandia, 2001)
Medal Świętego Jerzego (2003)
Nagroda Orła Jana Karskiego (2007)
Tytuły doktora honoris causa The New School for Social Research, Uniwersytetu Minnesoty, Connecticut College, Uniwersytetu Michigan, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (2009)
Miejsce na liście „50 Bohaterów wolności prasy” ogłoszonej w 2000 przez Międzynarodowy Instytut Prasy (IPI) oraz miejsce na liście „20 najbardziej wpływowych dziennikarzy świata” ogłoszonej w 2006 przez „Financial Times”
Medal Goethego (Niemcy, 2011)
Nagroda Kisiela (2013, w Kategorii Publicysta „za konsekwentne bycie Michnikiem”)
Nagroda Wolności przyznana przez Sejm Republiki Litewskiej (2014)
Nagroda za Odważne Myślenie im. Barbary Skargi przyznawana przez Konfederację Lewiatan i Fundację na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi (2015)
Medal Alumno Bene Merenti przyznawany przez Uniwersytet im. Adam Mickiewicza w Poznaniu (2016)
Nagroda im. José Ortegi y Gasseta przyznawana przez hiszpański dziennik „El País” (2016)
Nagroda im. bł. ks. Emiliana Kowcza (2016)
Nagroda im. Primo Leviego przyznawana przez Centro Culturale Primo Levi w Genui (2018)
Gilel Storch Award, przyznawana przez Judisk Kultur, szwedzką organizację promującą kulturę żydowską (2022)
Nagroda Księżnej Asturii w dziedzinie komunikacji i nauk humanistycznych (2022)
Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego za całokształt twórczości (2024)
Nagroda im. Kazimierza Kutza (2025)
== Publikacje ==
„Kościół, lewica, dialog”, Instytut Literacki, Paryż 1977.
„Cienie zapomnianych przodków”, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1978.
„Szkice”, Kos, Kraków 1981.
„La Chiesa e la sinistra in Polonia”, Editrice Queriniana, Brescia 1980.
„Listy z Białołęki”, Krąg, Warszawa 1982.
„Ugoda, praca organiczna, myśl zaprzeczna”, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1983.
„Takie czasy…”, Aneks, Londyn 1985.
„Z dziejów honoru w Polsce. Wypisy więzienne”, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1985.
„Czego chcemy i co możemy. „Solidarność” i historia”, Wyd. Komitetu Kultury Niezależnej, Warszawa 1985.
„Polskie pytania”, Zeszyty Literackie, Paryż 1987.
„Białe plamy”, Wiatr od Morza, Gdańsk 1988.
„La deuxième révolution”, La Decouverte, Paryż 1990.
„The Church and the left”, The University of Chicago Press, Chicago 1993.
„Diabeł naszego czasu. Publicystyka z lat 1985–1994”, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1995.
„Między Panem a Plebanem”, wspólnie z Józefem Tischnerem i Jackiem Żakowskim, Znak, Kraków 1995.
„Confessions of a converted dissident”, Stichting Praemium Erasmianum, Amsterdam 2001.
„Wściekłość i wstyd”, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2005.
„W poszukiwaniu utraconego sensu”, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2007.
„Wśród mądrych ludzi”, Agora, Warszawa 2009.
„Szanse polskiej demokracji. Artykuły i eseje”, Agora, Warszawa 2009.
„Kościół, lewica, dialog”, Agora, Warszawa 2009.
„Dwie dekady wolności”, Agora, Warszawa 2009.
„Przeciw antysemityzmowi 1936–2009” (tom 1–3), wstęp i redakcja, Universitas, Kraków 2010.
„Antyradziecki rusofil” (również w języku rosyjskim), Wydawnictwo „Letni Sad” i Fundacja Colegium Europy Wschodniej, Moskwa-Wrocław, 2011.
„Rozmowy w Awinionie”, wspólnie z Bernardem Kouchenerem i Jolantą Kurską, Agora, Warszawa 2014.
„Dialogi”, wspólnie z Alieksiejem Nawalnym, Agora, Warszawa, 2016.
„W cieniu totalitaryzmu”, Agora, Warszawa, 2019.
== Uwagi ==
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Antoni Dudek: „Historia polityczna Polski 1989–2012”. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2130-7.
Wojciech Roszkowski: „Najnowsza historia Polski 1945–1980”. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-992-2.
== Linki zewnętrzne ==
„Wasz prezydent, nasz premier”. wyborcza.pl, 3 lipca 1989. [dostęp 2011-05-27].
Cezary Michalski, Rafał Ziemkiewicz, Ewa Milewicz: „Czy Polska bez Adama Michnika byłaby lepsza”. dziennik.pl, 22 stycznia 2007. [dostęp 2011-05-27].