Adam Mahrburg

Adam Mahrburg (ur. 6 sierpnia 1855 w Czykach, zm. 13 listopada 1913 w Warszawie) był polskim filozofem, psychologiem, teoretykiem nauki, pisarzem oraz działaczem pedagogicznym.

Życiorys

Był synem Konstantego i Emilii z Jabłószewskich. Uczył się w Mińsku, gdzie ukończył szkołę średnią w 1875 roku z wyróżnieniem. Następnie, w latach 1875-1881, studiował na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu w Sankt Petersburgu, zdobywając złoty medal za pracę o Arystotelesie już na drugim roku studiów. Po zakończeniu nauki pozostał w Sankt Petersburgu, gdzie jednak nie mógł kontynuować kariery naukowej z powodu konfliktu z jednym z profesorów. Utrzymywał się, dając korepetycje oraz wykonując różne prace naukowe i publicystyczne. W 1883 roku związał się z redakcją tygodnika „Kraj”. W 1886 roku uzyskał stypendium z Kasy im. Józefa Mianowskiego, co umożliwiło mu w 1887 roku rozpoczęcie pracy nad rozprawą doktorską pod kierunkiem Wilhelma Wundta na tamtejszym uniwersytecie. Po obronie doktoratu i habilitacji planował objąć katedrę psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak konflikty z przedstawicielami środowiska Stańczyków oraz nieukończenie pracy doktorskiej uniemożliwiły mu realizację tych zamierzeń.

Od 1890 roku mieszkał w Warszawie, gdzie początkowo prowadził prywatne wykłady, a następnie związał się z Uniwersytetem Latającym. W tym okresie tłumaczył również zagraniczne dzieła na język polski oraz publikował artykuły, polemiki i recenzje w wielu czasopismach. W wyniku denuncjacji przez Michała Radziwiłła, 23 grudnia 1899 roku został aresztowany wraz z innymi osobami związanymi z czytelnią Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności i osadzony w Cytadeli Warszawskiej, gdzie przebywał przez trzy miesiące. Od 1905 roku był wykładowcą na Uniwersytecie dla Wszystkich oraz nauczycielem w Gimnazjum Chrzanowskiego. W latach 1906-1910 wykładał psychologię na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie.

Po 1907 roku trudne warunki życia oraz przepracowanie przyczyniły się do pogorszenia jego stanu psychicznego. Zmarł w 1913 roku w Warszawie.

Z małżeństwa zawartego w 1898 roku z śpiewaczką Janiną z Wróblewskich (1875-1966) urodzili się syn Adam (1904-1981) oraz córki: Jadwiga (1902-1943), Janina Chodorowska (1899-1964) i Wanda (1901-1971).

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w grobie rodzinnym (kwatera 58-2-10).

Dorobek naukowy

Mahrburg zajmował się publicystyką popularnonaukową, a jego podejście do filozofii koncentrowało się na teorii poznania naukowego. Uważał, że pojęcia stworzone przez naukę są narzędziami myślenia, które pozwalają na przewidywanie, porządkowanie zjawisk oraz efektywne działanie. Termin, który wprowadził, to empiryzm relatywistyczny.

Wybrane prace

Spirytyzm jako fakt i doktryna. „Świat”, 1889
Teoryja celowości ze stanowiska naukowego: studyjum filozoficzne, Kraków 1888. Brak numerów stron w książce
Genjusz i obłąkanie: uwagi nad dziełem C. Lombroso, Kraków 1888. Brak numerów stron w książce
Psychologija współczesna i stanowisko jej w systemie wiedzy, Kraków 1891. Brak numerów stron w książce
Co to jest nauka?, Warszawa: Nakładem słuchaczek i słuchaczów autora, 1907. Brak numerów stron w książce

Przypisy

Bibliografia

Ryszard Ergetowski: Polski Słownik Biograficzny. T. XIX: (Machowski Wawrzyniec – Maria Kazimiera). Warszawa – Kraków: Polska Akademia Umiejętności; Polska Akademia Nauk, 1974. ISBN 978-83-86301-01-0.

Elwira Kosnarewicz: Adam Mahrburg. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 139–141.