Adam Macedoński

Adam Jan Macedoński

Adam Jan Macedoński (ur. 29 stycznia 1931 we Lwowie) to polski artysta plastyk, poeta oraz działacz opozycji demokratycznej w czasach PRL. Posiada tytuł Kawalera Orderu Orła Białego.

Życiorys

Urodził się w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych. Jego ojciec był funkcjonariuszem Policji Państwowej oraz żołnierzem Armii Krajowej. Jego stryj, Józef Macedoński, porucznik 52. pułku piechoty w Tarnopolu, został zamordowany przez Sowietów w Charkowie w 1940 roku.

W kwietniu 1940 roku Adam Macedoński opuścił wraz z rodziną Lwów, który był pod okupacją sowiecką, i osiedlił się w Krakowie. W 1945 roku, będąc uczniem Liceum im. Witkowskiego w Krakowie, zaangażował się w organizację Ruchu Oporu Armii Krajowej. Brał udział w krakowskiej demonstracji z okazji obchodów 3 Maja w 1946 roku oraz w strajku uczniowskim. W 1950 roku zdał maturę w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie. Następnie studiował na Akademii Sztuk Pięknych (1950–1951) oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zajmował się historią kultury materialnej (1951–1952). Został jednak represjonowany przez UB, co zmusiło go do przerwania studiów i podjęcia pracy w hucie szkła.

W 1956 roku uczestniczył w działaniach Studenckiego Komitetu Rewolucyjnego Politechniki Krakowskiej oraz organizował pomoc dla powstańców w Węgrzech. W 1960 roku brał udział w obronie krzyża w Nowej Hucie i był pomysłodawcą oraz wydawcą pisma „Krzyż Nowohucki”. Od 1976 roku współpracował z KOR, a w 1977 roku włączył się w działalność ROPCiO. W 1978 roku założył Instytut Katyński, który już w tym samym roku zaczął wydawać „Biuletyn Katyński”. W 1979 roku był jednym z współzałożycieli Chrześcijańskiej Wspólnoty Ludzi Pracy (1979–1985) oraz sygnatariuszem deklaracji założycielskiej KPN. W kwietniu 1980 roku, z okazji 20. rocznicy obrony krzyża, współorganizował pierwszą niezależną manifestację w Nowej Hucie. W sierpniu 1980 roku wziął udział w głodówce wspierającej strajkujących stoczniowców w Gdańsku, która odbyła się w nowohuckim kościele „Arka Pana”. Od 1980 roku był członkiem NSZZ „Solidarność” i działał w krakowskim Komitecie Obrony Więzionych za Przekonania. Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany 13 grudnia 1981 roku i zwolniony w lipcu 1982 roku. Przez pewien czas przebywał w zakładach karnych w Nowym Wiśniczu i Załężu. W 1984 roku współtworzył w Krakowie Inicjatywę Obywatelską w Obronie Praw Człowieka „Przeciw przemocy”. W 1986 roku założył w Krakowie Rodzinę Katyńską, a w 1989 roku był jednym z współzałożycieli Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej. Został również członkiem Kapituły Medalu „Niezłomnym w słowie”.

Adam Macedoński jest bohaterem filmu dokumentalnego „W imię prawdy”, który był zrealizowany w 2020 roku przez Jarosława Mańkę. Ponadto, wszedł w skład komitetu wspierającego kandydaturę Karola Nawrockiego na prezydenta RP w wyborach w 2025 roku.

Twórczość

Od 1953 roku aktywnie działał artystycznie, publikując rysunki satyryczne w polskich mediach (takich jak Dziennik Polski, Przekrój, Szpilki, Panorama Północy, Magazyn Polski, Tygodnik Powszechny) oraz w prasie zagranicznej (m.in. Paese Sera, Dikobraz, Izwiestia, Eulensspiegel). Od 1967 roku publikował wiersze oraz krótkie utwory prozatorskie na łamach Tygodnika Powszechnego i Przekroju. W latach 1969–1979 był twórcą i realizatorem Międzynarodowego Studia Folksongu. Jest autorem wielu wystaw plastycznych zarówno w kraju, jak i za granicą. W 2013 roku opublikowano jego książkę „Pod czerwoną okupacją”. Obecnie mieszka i tworzy w Krakowie.

Odznaczenia

Otrzymał Order Orła Białego (2 listopada 2021 roku, na mocy postanowienia prezydenta RP Andrzeja Dudy, w uznaniu jego zasług dla kultury polskiej oraz za niezłomną postawę w obronie godności i praw człowieka w PRL, a także działalność na rzecz upowszechniania prawdy historycznej).

Przyznano mu również Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 marca 2007 roku, na mocy postanowienia prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, za wybitne zasługi w działalności na rzecz demokratycznych przemian w Polsce).

Otrzymał Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej (8 kwietnia 2008 roku, przyznany przez Radę Polskiej Fundacji Katyńskiej).

W 2011 roku uhonorowano go Nagrodą Kustosza Pamięci Narodowej.

Przypisy

Bibliografia

Biogram w Internetowej Encyklopedii Solidarności
Who is Who w Polsce
Dane z katalogu osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa PRL, prowadzonego przez IPN
Mirosław Lewandowski, Maciej Gawlikowski: Prześladowani, wyszydzani, zapomniani… Niepokonani. Tom I. ROPCiO i KPN w Krakowie 1977–1981. Kraków: DAR-POINT Leszek Jaranowski, 2009, s. 264. ISBN 978-83-927061-1-3