Adam Gracjan Łysakowski
Adam Gracjan Łysakowski (ur. 18 grudnia 1895 w Stanisławowie, zm. 30 września 1952 w Warszawie) był polskim bibliologiem, bibliografem, bibliotekarzem oraz bibliotekoznawcą. Był twórcą zasad katalogu przedmiotowego w Polsce, wykładowcą na uniwersytetach, dyrektorem bibliotek naukowych, a także pełnił funkcję dyrektora Państwowego Instytutu Książki oraz Instytutu Bibliograficznego.
Życiorys
Łysakowski ukończył klasyczne gimnazjum w Kołomyi oraz klasę skrzypiec w średniej szkole muzycznej. W 1913 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie studiował filozofię, polonistykę oraz germanistykę.
W 1915 roku został powołany do armii austriackiej, gdzie odniósł rany na froncie włoskim, w nogę i rękę. W latach 1918–1925 służył w Wojsku Polskim, gdzie pełnił funkcję kierownika oddziału bibliotecznego i zastępcy szefa w Zarządzie Archiwalnym Dowództwa Okręgu Generalnego Lwowskiego oraz kierownika Biblioteki Wojskowej Dowództwa Okręgu Korpusu nr VI w Lwowie. W 1919 roku awansował na stopień kapitana.
W latach 1919–1921 kontynuował swoje studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza, a w 1926 obronił pracę doktorską pt. Uczucie jako podstawa oceny wartości (promotor: prof. Kazimierz Twardowski).
1 lipca 1925 roku został bibliotekarzem w Uniwersyteckiej Bibliotece Publicznej w Wilnie, a następnie objął stanowisko kierownika Działu Książek. W latach 1930–1939 był dyrektorem Biblioteki Uniwersyteckiej w Wilnie, a w 1928 opublikował pracę Katalog przedmiotowy. Teoria.
W latach 1926–1939 pełnił funkcję sekretarza Związku Bibliotekarzy Polskich, a w latach 1930–1939 był prezesem Koła Wileńskiego Związku. W okresie 1939–1949 zasiadał na czołowych stanowiskach w Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich.
W okresie międzywojennym był kuratorem Synodu Ewangelicko-Reformowanego w Wilnie i kierownikiem jego biblioteki.
Od grudnia 1940 do maja 1941 pracował w Bibliotece Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie. W 1943 roku był więziony jako zakładnik. Od stycznia 1944 roku przebywał w Warszawie, gdzie pracował w bibliotekach Narodowej i Uniwersyteckiej, angażując się w ratowanie warszawskich zbiorów bibliotecznych po powstaniu warszawskim.
W 1945 roku był zatrudniony w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, a następnie, do lipca 1946 roku, kierował referatem bibliotek w Ministerstwie Oświaty. W 1946 roku opublikował pracę Katalog przedmiotowy. Podręcznik, która była instrukcją katalogowania przedmiotowego i przez pół wieku stanowiła podstawę dla opracowywanych w kraju katalogów przedmiotowych.
W latach 1946–1949 był organizatorem i dyrektorem Państwowego Instytutu Książki w Łodzi, a także kierował Biblioteką Uniwersytetu Łódzkiego. W roku akademickim 1945/46 prowadził wykłady z bibliotekarstwa na Uniwersytecie Łódzkim. W 1948 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego w zakresie bibliologii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Łódzkiego na podstawie prac: Katalog przedmiotowy. Teoria z 1928 oraz Katalog przedmiotowy. Podręcznik z 1946.
W 1949 roku przeszedł na stanowisko dyrektora Instytutu Bibliograficznego Biblioteki Narodowej w Warszawie, gdzie brał udział w organizacji Komisji Bibliograficznej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. W roku akademickim 1951/52 prowadził wykłady z bibliografii na Uniwersytecie Warszawskim. Był redaktorem „Biuletynu Instytutu Bibliograficznego” oraz „Biuletynu Państwowego Instytutu Książki”.
Łysakowski był autorem ponad 140 publikacji naukowych. W swojej pracy naukowej koncentrował się na organizacji i normach pracy bibliotekarskiej, opracowaniu treściowym dokumentów, informacją naukową, bibliografią, normalizacją i terminologią bibliograficzną, czytelnictwem, społeczną rolą książki, nauką o książce oraz kształceniem bibliotekarzy.
Dwukrotnie żonaty: z Anną Enlicher miał córkę Janinę, która została zamordowana przez gestapo we Lwowie; natomiast od 1930 roku był żonaty z Heleną z Matejków (1896–1969), bibliotekarką, literatką i publicystką.
Zmarł 30 września 1952 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie przy ul. Żytniej 4 października 1952 roku (kwatera P-2-2).
Od 1983 roku Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich przyznaje Nagrodę Naukową SBP im. Adama Łysakowskiego dla autorów prac badawczych znaczących dla rozwoju teorii i praktyki bibliotekarstwa oraz informacji naukowej.
Najważniejsze prace
- Określenie bibliografii: przedmiot, metody i zadania na tle nauki o książce. „Biuletyn Instytutu Bibliograficznego” 1950, t. 3, nr 2, s. 15–43. (wznowienie Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1995).
- Zagadnienie treści i wartości książki w bibliografii. „Biuletyn Instytutu Bibliograficznego” 1953, t. 3, nr 9, s. 197–233.
- Katalog przedmiotowy. Cz. 1, Teoria. Wilno: Tow. Przyjaciół Uniw. Biblioteki Publ., 1928 (wyd. 2 Warszawa: SBP, 2002 ISBN 83-87629-93-6).
- Katalog przedmiotowy: podręcznik. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1946.
- Mój pamiętnik 1911–1919: fragmenty. Warszawa: SBP, 2002. ISBN 978-83-87629-95-3.
Odznaczenia
Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)
Przypisy
Bibliografia
- H. Hleb-Koszańska, Adam Łysakowski. Życie i działalność. „Przegląd Biblioteczny” 1971, nr 1–4, s. 5–51.
- M. Ambros, Bibliografia prac Adama Łysakowskiego i piśmiennictwa o nim. „Przegląd Biblioteczny” 1971 nr 1–4, s. 60–70.
- M. Ambros, Łysakowski Adam Gracjan. W: Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa- Łódź: PWN, 1972, s. 546–547.
- M. Ambros, Łysakowski Adam W: Polski słownik biograficzny tom XVIII, Wrocław, 1973, s. 598.
- H. Hleb-Koszańska, Integralny bibliotekarz – Adam Łysakowski. W: Twórcy nowoczesnego bibliotekarstwa polskiego. Red. H. Więckowska. Wrocław: Ossolineum, 1974, s. 216–234.
- Adam Łysakowski – bibliotekarz, bibliograf, bibliolog: materiały z sesji jubileuszowej. Warszawa 10 września 2002, Lidia L. Paluszkiewicz-Horubała (red.), Warszawa: BN, 2003, ISBN 83-7009-465-1, OCLC 830518754. Brak numerów stron w książce.
- A. Uljasz, Adam Łysakowski (1895–1952). Bibliotekarz, bibliolog i działacz ewangelicki. „Jednota” 2009 nr 5/6 wersja elektroniczna.
- A.A. Ostanek, Zanim został wielkim bibliotekoznawcą… Kpt. Adam Łysakowski – organizator i pierwszy kierownik Okręgowej Biblioteki Wojskowej DOK nr VI we Lwowie (1919–1925). „Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego” 2018, nr 1, s. 33–47.