Adam Ludwik Czartoryski

Adam Ludwik Czartoryski (urodzony 5 listopada 1872 w Paryżu, zmarły 26 czerwca 1937 w Warszawie) był polskim księciem, arystokratą oraz mecenasem sztuki. Był pierwszym Ordynatem na Sieniawie oraz drugim ordynatem na Gołuchowie. W 1909 roku był obywatelem ziemskim guberni siedleckiej, płockiej, kieleckiej i łomżyńskiej, a w 1922 roku dysponował majątkami ziemskimi o łącznej powierzchni 22 900 ha.

Życiorys

Adam Ludwik był synem Władysława Czartoryskiego oraz Małgorzaty Orleańskiej. Otrzymał staranne i wszechstronne wychowanie, uczęszczając do gimnazjum w Kalksburgu. Następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na Uniwersytecie we Fryburgu. Posiadał liczne umiejętności i talenty, był humanistą oraz miłośnikiem sztuki, a także znał wiele języków. Był osobą głęboko wierzącą, propagującą zasady życia chrześcijańskiego w sferze osobistej, społecznej i emigracyjnej.

W 1894 roku, po śmierci ojca, Władysława, objął po nim głowę rodu Czartoryskich. W 1897 roku został ordynatem sieniawskim, a wartość jego majątku szacowano na 4,5 miliona koron austriackich, nie wliczając w to rodzinnych zbiorów sztuki. W 1899 roku jego ciotka, Izabella Działyńska, pozostawiła w spadku jemu i jego bratu Witoldowi majątek w Gołuchowie. Adam Ludwik pełnił funkcję prezesa Biblioteki Polskiej w Paryżu, a także był prezesem Towarzystwa Literacko-Artystycznego oraz Komitetu Plebiscytowego na Warmii i Mazurach. Wspierał rodziny i środowiska emigracyjne w Francji, udzielając wsparcia finansowego wielu osobom i instytucjom.

Po śmierci brata Witolda w 1911 roku, Adam odziedziczył jego majątek. W 1914 roku rozpoczął służbę w armii austriackiej, a jego żona przejęła zarząd nad Muzeum Czartoryskich w Krakowie. W trakcie I wojny światowej udało jej się przetransportować najcenniejsze eksponaty do Drezna. Po wojnie napotkała pewne trudności w odzyskiwaniu zbiorów Czartoryskich z powodu niestabilnej sytuacji w Polsce. Po dwóch latach negocjacji oraz podpisaniu traktatu ryskiego w 1921 roku, który gwarantował zwrot kolekcji, część eksponatów powróciła do Krakowa, a proces odtwarzania zbiorów trwał przez kilka następnych lat.

Był członkiem dożywotnim Towarzystwa Szkoły Ludowej.

Książę Adam zmarł 26 czerwca 1937 roku i został pochowany w krypcie rodzinnej w Sieniawie.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)
Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)
Order Medżydów (Imperium Osmańskie)

Życie prywatne

31 sierpnia 1901 roku w Warszawie ożenił się z hrabianką Marią Ludwiką Krasińską (urodzoną 24 marca 1883 w Warszawie, zmarłą 23 stycznia 1958 w Cannes), córką Ludwika Józefa Krasińskiego oraz Magdaleny Zawisza-Kierżgaiłło. Para doczekała się ośmiorga dzieci:

Małgorzata Izabella (ur. 17 sierpnia 1902 w Warszawie, zm. 8 marca 1929 w Cannes) – od 25 sierpnia 1927 żona księcia Gabriela Burbona-Sycylijskiego
Izabella (ur. i zm. 1904)
Elżbieta Bianka (ur. 1 września 1905 w Krasnem, zm. 18 września 1989 w Genewie) – od 26 kwietnia 1926 żona Stefana Adama Zamoyskiego
Augustyn Józef Czartoryski (ur. 20 października 1907 w Warszawie, zm. 1 lipca 1946 w Sewilli w Hiszpanii) – od 12 sierpnia 1937 mąż Marii de los Dolores Burbon-Sycylijskiej
Anna Maria Jolanta (ur. 6 stycznia 1914 w Gołuchowie, zm. 26 listopada 1987 w Limie) – od 12 sierpnia 1936 żona Władysława Alojzego Radziwiłła
Władysław Piotr (ur. 30 sierpnia 1918 w Gołuchowie, zm. 19 kwietnia 1978) – od 28 stycznia 1949 mąż Elżbiety York
Teresa Maria (ur. 1 lipca 1923 w Gołuchowie, zm. 5 listopada 1967 w Sankt Gallen) – od 24 grudnia 1945 żona Jana Kowalskiego
Ludwik Adam (ur. 14 grudnia 1927 w Warszawie, zm. 24 września 1944 tamże) – zginął w powstaniu warszawskim.