Adam Emil Lewak (urodzony 3 września 1891 roku w Pieniakach, zmarł 25 czerwca 1963 roku w Gdyni) był polskim historykiem, bibliotekarzem oraz wydawcą źródeł.
Życiorys
Był synem Józefa oraz Ludwiki z Mazurków. Egzamin dojrzałości zdał w C. K. Gimnazjum im. Rudolfa w Brodach w 1911 roku. Kontynuował naukę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, gdzie do 1917 roku studiował literaturoznawstwo, historię i filozofię, a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W 1913 roku rozpoczął pracę jako bibliotekarz w Bibliotece Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Jego trwałym osiągnięciem było opracowanie katalogu około 20 tysięcy autografów i innych dokumentów, głównie związanych z dziedzictwem emigracyjnym. W 1921 roku uzyskał stopień doktora historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1922–1926 odbył szereg podróży naukowych do Francji, Tunisu oraz Sycylii, a w 1931 roku do Konstantynopola i Azji Mniejszej. W 1927 roku na stałe wrócił do Polski, gdzie przetransportował zbiory rapperswilskie do Warszawy. Po powrocie został mianowany kustoszem Biblioteki Narodowej. Był członkiem pierwszego Komitetu Redakcyjnego Polskiego Słownika Biograficznego, gdzie zajmował się m.in. kompletowaniem kartoteki bibliograficznej oraz jej selekcją dotyczącą politycznych dziejów Polski po rozbiorach.
We wrześniu 1939 roku, pełniąc funkcję dyrektora Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, aktywnie uczestniczył w ratowaniu zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem w wyniku niemieckich bombardowań. Został jednak aresztowany przez władze okupacyjne i osadzony w Pawiaku, lecz szybko zwolniono go z więzienia.
W czasie okupacji skoncentrował swoją działalność na rozwijaniu tajnego czytelnictwa, w szczególności wśród młodzieży. Szacuje się, że uratował przed zniszczeniem lub przejęciem przez Niemców zbiory liczące około 1 200 000 pozycji. Po wojnie, w 1945 roku, ponownie objął kierownictwo nad Biblioteką Uniwersytetu Warszawskiego.
W 1956 roku przeszedł na stanowisko docenta w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 47-6-25,26,27).
Ordery i odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)
Przypisy
Bibliografia
Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 421. [dostęp 2021-05-24].
Helena Więckowska, Lewak Adam Emil (1891–1963), [w:] Polski Słownik Biograficzny t. 17, Kraków-Warszawa-Wrocław, 1972.