Adam Landy, znany również jako Karol, Henryk, Niedzielski oraz Adam Witkowski (urodzony 9 lipca 1891 roku w Warszawie, zmarł 21 sierpnia 1937 roku w Moskwie) był polskim nauczycielem, a także działaczem związkowym związanym z ruchem socjalistycznym i komunistycznym.
Życiorys
Był synem Władysława i Anny z Muszkatów. Od 1909 roku był członkiem PPS Lewicy, a przez pewien czas działał w sekcji tej partii w Brukseli.
Wraz z Edwardem Lipińskim, Leonem Purmanem oraz Adamem Łągwą, stał na czoła Związku Młodzieży Socjalistycznej, który powstał po rozłamie w Związku Młodzieży Postępowej.
W 1914 roku, pod pseudonimem „Niedzielski”, wstąpił do „Oddziału Lotnego Wojsk Polskich”. Od 1915 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. W okresie od września 1916 do 1917 zasiadał w Centralnym Komitecie Robotniczym PPS. Wspólnie z Tomaszem Arciszewskim był inicjatorem powołania Komisji Centralnej Związków Zawodowych w Królestwie Polskim w 1916 roku. W 1918 roku, podczas XIV Zjazdu PPS, wraz z Zygmuntem Zarembą i Tadeuszem Żarskim opowiadał się za linią rewolucyjną, jednak jako przedstawiciel radykałów nie zdobył wystarczającej liczby głosów do CKR. W 1918 roku działał jako „okręgowiec” w okręgu PPS w Lublinie. Został uwięziony przez Niemców w twierdzy w Modlinie i był członkiem Centralnego Wydziału Pogotowia Bojowego PPS.
W listopadzie 1918 roku objął stanowisko przewodniczącego Tymczasowego Komitetu Wykonawczego Rady Delegatów Robotniczych w Lublinie, gdzie organizował wsparcie dla Milicji Ludowej na rzecz Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej. Po powrocie do Warszawy zajął się organizowaniem ruchu związkowego oraz szkoleń dla kandydatów na posłów PPS w wyborach do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1919 roku. Od stycznia 1919 był członkiem prezydium Komitetu Wykonawczego Warszawskiej Rady Delegatów Robotniczych, przewodniczonej przez Rajmunda Jaworowskiego.
Obok Tadeusza Żarskiego, Jana Kwapińskiego oraz Zofii Maciejowskiej-Żarskiej, był jednym z czołowych liderów lewicowej opozycji w PPS, podkreślających znaczenie Rad Delegatów Robotniczych jako równoległego ośrodka władzy do parlamentu oraz ich roli w rewolucji socjalnej. Wsparcie ze strony komunistów w organizowaniu strajku przez Rady Delegatów w marcu 1919 roku doprowadziło do zawieszenia jego praw członkowskich w PPS, obok Żarskiego, Kwapińskiego i Maciejowskiej. XV Zjazd PPS uchylił jednak tę decyzję CKR.
Od 1919 roku był członkiem Wydziału Wykonawczego Komisji Centralnej Związków Zawodowych. Był jednym z organizatorów wsparcia dla strajku robotników rolnych, który był wspierany przez KCZZ, mimo sprzeciwu PPS w październiku 1919 roku, co skutkowało jego tymczasowym aresztowaniem.
Po decyzji PPS o likwidacji Rad Delegatów i utworzeniu odrębnych Rad o charakterze niepodległościowym, w lipcu 1919 roku opuścił tę partię. Od lipca 1919 do sierpnia 1920 roku był jednym z głównych organizatorów grupy PPS-Opozycja. W 1921 roku wstąpił do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski, a w latach 1921-1922 był członkiem Centralnego Wydziału Zawodowego KPRP.
Był kilkakrotnie sądzony przez polskie sądy. W 1927 roku został przedstawicielem KPP w Kominternie w Moskwie i był członkiem WKP(b). Działał i pracował w komunistycznej międzynarodówce związkowej Profintern, a w 1929 roku zasiadał w Centralnej Radzie Profinternu.
W okresie „wielkiej czystki”, 19 stycznia 1937 roku, został aresztowany przez NKWD. 21 sierpnia 1937 roku Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR skazało go na śmierć pod zarzutem zdrady ojczyzny oraz uczestnictwa w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej, a wyrok wykonano tego samego dnia. Jego ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, a prochy pochowano anonimowo.
17 marca 1956 roku, na mocy postanowienia Kolegium Wojskowego SN ZSRR, został zrehabilitowany.
Jego żoną była Zofia Landy, która została aresztowana przez NKWD 2 marca 1937 roku, skazana i stracona 2 września 1937 roku.
Przypisy
Bibliografia, linki
Celina Budzyńska, Landy Adam (1891-1937) w: Polski Słownik Biograficzny t. XVI Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 1971 s. 474-476.
Витковский-Лянда Адам Владиславович