Adam Franciszek Kowalczyk
Adam Franciszek Kowalczyk (ur. 1 października 1903 w Brzeźniu, powiat sieradzki, zm. 7 maja 1970 w Buenos Aires, Argentyna) był pułkownikiem pilotem Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.
Życiorys
Urodził się w rodzinie chłopskiej, jako syn Tomasza i Józefy z domu Galusińska, którzy prowadzili gospodarstwo rolne o powierzchni 5 hektarów. Miał dziewięcioro rodzeństwa. W 1912 roku rozpoczął edukację w rosyjskiej szkole powszechnej, a po jej ukończeniu uczęszczał do szkoły przygotowawczej (tzw. preparanda). W tym okresie był członkiem konspiracyjnego harcerstwa polskiego, w Drużynie im. Tadeusza Kościuszki w Zduńskiej Woli. W 1918 roku, jako harcerz, uczestniczył w rozbrajaniu niemieckiego garnizonu w Zduńskiej Woli. W 1919 roku rozpoczął naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Łowiczu. W 1920 roku wstąpił do Armii Ochotniczej i walczył przeciwko bolszewikom w 201 pułku piechoty, a następnie został przeniesiony do 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej, biorąc udział w buncie Żeligowskiego.
Po wojnie kontynuował przerwaną edukację. W 1925 roku uzyskał maturę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Łowiczu i rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. Po praktykach w 4 pułku strzelców podhalańskich, poprosił o przeniesienie do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, którą ukończył w sierpniu 1928 roku, otrzymując stopień podporucznika obserwatora. Został przydzielony do 1 pułku lotniczego w Warszawie, w którym służył w 13 eskadrze niszczycielskiej nocnej. W 1929 roku ukończył kurs pilotażu podstawowego w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, a wiosną 1930 roku kurs pilotażu myśliwskiego w 2 pułku lotniczym w Krakowie, po czym powrócił do 1 pułku lotniczego, gdzie służył w 112 eskadrze myśliwskiej przez 8 lat. W 1936 roku objął tymczasowe dowództwo 112 eskadry, a 19 marca 1937 roku został mianowany kapitanem z 14. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa. W 1938 roku objął dowództwo IV dywizjonu myśliwskiego.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku dowodził IV dywizjonem myśliwskim w ramach Brygady Pościgowej. W okolicach Warszawy zestrzelił dwa samoloty nieprzyjaciela (He 111 i Ju 87). 17 września, w wyniku rozkazu ewakuacji do Rumunii, wyznaczył młodych pilotów do przetransportowania samolotów na rumuńskie lotnisko, sam zaś wyruszył rzutem kołowym, który odjechał z lotniska przed przybyciem oddziałów Armii Czerwonej.
Następnie przez Bałczik i Bejrut dotarł do Marsylii, gdzie trafił do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Lyon-Bron. Po przeszkoleniu na francuskich samolotach, w marcu 1940 roku objął dowództwo eskadry w 1/145 Polskim Dywizjonie Myśliwskim Warszawskim. Potem dowodził XI Kluczem Kominowym „Kow”, który bronił La Rochelle (ELD/La Rochelle), w skład którego wchodzili: ppor. Tadeusz Szumowski, ppor. Włodzimierz Klawe, ppor. Janusz Marciniak, sierż. Władysław Kiedrzyński oraz kpr. Stanisław Widlarz. Dowodzeni przez Kowalczyka piloci otrzymali cztery samoloty Bloch MB-151 i Bloch MB-152. 19 czerwca 1940 roku Kowalczyk wydał rozkaz opuszczenia lotniska i zaokrętowania się na statek „Alderpool”, który 21 czerwca wpłynął do Plymouth.
W Wielkiej Brytanii otrzymał numer służbowy P-0194 i został przydzielony do 3 School of Technical Training (Szkoły Technicznej RAF) w Manston, a następnie 25 września 1940 roku przeszedł do 5 Operational Training Unit, gdzie przeszkolił się na brytyjskich myśliwcach. Jego pierwszą jednostką bojową był 607 dywizjon RAF „County of Durham”, wyposażony w samoloty Hurricane. 7 listopada 1940 roku objął dowództwo 303 dywizjonu myśliwskiego, które sprawował do 19 lutego 1941 roku. Następnie przeniesiono go do nowo sformowanego 317 dywizjonu myśliwskiego „Wileńskiego”, gdzie objął funkcję oficera operacyjnego. Później pełnił rolę polskiego oficera łącznikowego w 9, 13 i 14 Grupie Myśliwskiej. Latem 1943 roku, ze względu na zbliżającą się granicę wiekową dla pilotów myśliwskich (40 lat), przeniesiono go do lotnictwa bombowego, a po przeszkoleniu w 18 OTU w Finningley otrzymał przydział do 300 dywizjonu bombowego „Ziemi Mazowieckiej”, gdzie zajmował różne stanowiska, w tym dowódcy eskadry, a od 18 stycznia do 1 kwietnia 1944 roku był dowódcą dywizjonu. Następnie, aż do zakończenia działań wojennych, pełnił różne funkcje dowódcze w wojskowym szkolnictwie lotniczym, m.in. jako szef wyszkolenia w Dowództwie Sił Powietrznych.
12 czerwca 1944 roku został przeniesiony do Dowództwa Sił Powietrznych w Londynie na kurs taktyczny, a 18 sierpnia 1944 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, aby podjąć naukę w elitarnej amerykańskiej akademii US Army Command and General Staff College w Fort Leavenworth w stanie Kansas. Po powrocie do Wielkiej Brytanii, 17 grudnia 1944 roku został przydzielony do Dowództwa Sił Powietrznych w Londynie, gdzie objął stanowisko II zastępcy szefa sztabu oraz szefa ds. wyszkolenia. Wojnę zakończył w stopniu podpułkownika pilota. 12 września 1946 roku został mianowany p.o. szefa sztabu w Dowództwie Sił Powietrznych.
Na liście Bajana zajął 122. pozycję z zaliczonymi 2 i 1/5 zestrzelonymi samolotami.
Po rozformowaniu Polskich Sił Powietrznych w 1947 roku wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Został zdemobilizowany w stopniu pułkownika i brytyjskim stopniu Wing Commandera. Nie zdecydował się na powrót do kraju; początkowo mieszkał w Wielkiej Brytanii, a w grudniu 1948 roku przeniósł się do Buenos Aires w Argentynie, gdzie zmarł na atak serca w 1970 roku.
Był dwukrotnie żonaty: przed wojną z Zofią oraz od 1947 roku z Bożenną z Orłowskich (podoficerem Pomocniczej Lotniczej Służby Kobiet). Z drugiego małżeństwa miał syna Piotra.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 10788
- Krzyż Walecznych „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918–1921”
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie) „za czyny męstwa i odwagi wykazane w wojnie rozpoczętej 1 września 1939 roku”
- Medal Lotniczy (czterokrotnie)
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
- Polowy Znak Pilota nr 484
- Krzyż Kawalerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)
- Medal Obrony (Wielka Brytania)
- Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
- Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania)
- Gwiazda Lotniczych Załóg w Europie (Wielka Brytania)
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)
- rumuńska Odznaka Pilota
Przypisy
Bibliografia
- „Pilot Wojenny”. 2(5)/2000, s. 136–137, 04.2000. Warszawa: ECHO.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.