Adam Koc

Adam Ignacy Koc

Adam Ignacy Koc, znany również jako Witold, Szlachetny, Adam Krajewski, Adam Warmiński oraz Witold Warmiński (ur. 31 sierpnia 1891 w Suwałkach, zm. 3 lutego 1969 w Nowym Jorku), był polskim wojskowym i politykiem, posłem, dziennikarzem oraz pułkownikiem dyplomowanym piechoty Wojska Polskiego. Był również wolnomularzem oraz brał udział w walce o niepodległość Polski podczas I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej. W latach 1936–1938 pełnił funkcję Komendanta Naczelnego Związku Legionistów Polskich, a także był kawalerem Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

W młodości był aktywnym członkiem Związku Rewolucyjnego Młodzieży Narodowej, a następnie Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego. Pełnił rolę Komendanta Okręgu Warszawskiego, a później Komendanta Naczelnego Polskiej Organizacji Wojskowej oraz oficera Legionów Polskich. Był członkiem tzw. Konwentu Organizacji A. Od grudnia 1919 roku służył w Wojsku Polskim. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził 201 pułkiem piechoty Obrony Warszawy, a następnie Dywizją Ochotniczą w okresie od 31 lipca do 3 grudnia 1920. Później zajmował różne stanowiska w Ministerstwie Spraw Wojskowych i uczestniczył w przewrocie majowym po stronie Józefa Piłsudskiego. Od 14 września 1926 do 4 marca 1928 był szefem sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie.

Uznawany za członka tzw. grupy pułkowników, był posłem na Sejm II, III (z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem) oraz IV kadencji w latach 1928–1936, a także senatorem V kadencji w latach 1938–1939. W 1938 roku był członkiem Koła Parlamentarnego Obozu Zjednoczenia Narodowego. W latach 1929-1930 pełnił obowiązki redaktora naczelnego prosanacyjnych dzienników – najpierw „Głosu Prawdy”, a później „Gazety Polskiej”.

Pełnił funkcję wiceministra skarbu od 23 grudnia 1930 do grudnia 1935 oraz komisarza rządowego w Banku Polskim od stycznia 1932 do grudnia 1935. Był jednym z głównych negocjatorów umów pożyczkowych II Rzeczypospolitej z Francją i Wielką Brytanią. Sprawował urząd prezesa Banku Polskiego od 7 lutego do 27 kwietnia 1936.

Po śmierci Józefa Piłsudskiego, Koc znalazł się w gronie zwolenników gen. Edwarda Śmigłego-Rydza. Jako Komendant Naczelny Związku Legionistów Polskich (od 24 maja 1936 do 25 czerwca 1938) współtworzył program Obozu Zjednoczenia Narodowego. Był zwolennikiem zbliżenia sanacji z Narodową Demokracją i Ruchem Narodowo-Radykalnym „Falanga”.

W trakcie kampanii wrześniowej w 1939 roku koordynował ewakuację złota Banku Polskiego. W tym czasie pełnił rolę wiceministra skarbu w gabinecie Felicjana Sławoja Składkowskiego, a następnie ministra skarbu oraz ministra przemysłu i handlu. Po wojnie przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie był m.in. wicedyrektorem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce.

Wczesne lata

Adam Koc urodził się w rodzinie pieczętującej się herbem Dąbrowa, pochodzącej z Podlasia. Jego dziadek, Leon, był powstańcem styczniowym, burmistrzem Filipowa oraz Serej, a babka, Waleria, kurierką Rządu Narodowego. Jego ojciec, Włodzimierz Koc (1848–1925), nauczał języków starożytnych. Z małżeństwa z Heleną z domu Pisanko (1862–1894) urodzili się trzej bracia: Adam Ignacy, Leon Wacław (1892–1954, późniejszy pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego) oraz Stefan (1889–1908).

Matka Adama Koca zmarła w 1894 roku, a po jej śmierci dzieci zaopiekowała się siostra Heleny, Elżbieta Pisanko. W 1899 roku rodzina przeniosła się do wynajmowanego mieszkania w Suwałkach, przy ul. Krzywej 80. Adam rozpoczął naukę w szkole elementarnej w 1900 roku, a w 1901 roku w rosyjskim Gimnazjum Męskim w Suwałkach. Prawdopodobnie w tym czasie zaangażował się w działalność niepodległościową, uczestnicząc w kółkach samokształceniowych.

Jesienią 1905 roku, w okresie rewolucji, był członkiem komitetu strajku szkolnego gimnazjalistów. Z powodu zaangażowania w tę działalność, został relegowany ze szkoły. Należał również do Narodowego Związku Robotniczego, bliskiego Narodowej Demokracji. W styczniu 1906 roku rozpoczął naukę w Polskiej Prywatnej Siedmioklasowej Szkole Handlowej w Suwałkach. Następnie ojciec wysłał go do Krakowa na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zdał maturę 20 czerwca 1912 roku.

Działalność niepodległościowa

Przystępując do egzaminu maturalnego, Koc przebywał w Krakowie, gdzie był aktywnym uczestnikiem działalności niepodległościowej. Należał do radykalnej młodzieży narodowej, a jego mentorem był Władysław Studnicki. Jesienią 1909 roku wstąpił do Związku Rewolucyjnego Młodzieży Narodowej, który potem został włączony przez Studnickiego do Związku Walki Czynnej. Przyjął konspiracyjny pseudonim Witold, a w 1911 roku wprowadził do organizacji swojego brata, Leona.

Koc był również zaangażowany w działalność Związku Strzeleckiego, gdzie początkowo pełnił rolę skarbnika krakowskiego oddziału. Na przełomie maja i czerwca 1910 roku został wysłany przez Józefa Piłsudskiego do Grodna, żeby sporządzić szczegółowy opis tamtejszej twierdzy rosyjskiej. Po pomyślnym wykonaniu zadania, w 1913 roku Koc został przyjęty na wyższy kurs oficerski ZWC, a wiosną 1914 roku uzyskał stopień oficera oraz Znak oficerski „Parasol”. Od października 1913 roku był adiutantem Komendy Głównej Związku Strzeleckiego dla spraw zaboru rosyjskiego.

Polska Organizacja Wojskowa

Po wybuchu I wojny światowej, 10 sierpnia 1914 roku, Adam Koc przybył z Druskienik do Warszawy i objął komendę nad Związkami Strzeleckimi w zaborze rosyjskim. Nawiązał kontakt z Karolem Rybasiewiczem, komendantem Polskich Drużyn Strzeleckich, co doprowadziło do połączenia obu organizacji. 22 października 1914 roku nowa organizacja przyjęła nazwę Polskiej Organizacji Wojskowej, której dowództwo objął Tadeusz Żuliński. Celem POW była działalność dywersyjna na tyłach sił rosyjskich. Adam Koc, pod pseudonimem Witold, został członkiem Komendy Naczelnej POW oraz komendantem okręgu warszawskiego. W lutym 1915 roku awansował na podporucznika.

Chciał brać udział w walkach Legionów Polskich, co miało się stać możliwe w wyniku misji, w ramach której miał przekazać raporty z działalności POW Piłsudskiemu. Koc, pod fałszywym nazwiskiem Adam Krajewski, wyruszył z Warszawy 25 maja 1915 roku, a po przybyciu do Petersburga nielegalnie przekroczył granicę fińską, a następnie dotarł do Sztokholmu, gdzie spotkał innego wysłannika POW, Aleksandra Sulkiewicza.

Po wykonaniu zadania Koc został wcielony do II batalionu 5 pułku piechoty. Po zdobyciu przez wojska państw centralnych Lublina, miał zająć się wspieraniem Wydziału Narodowego Lubelskiego. Z powodu swojego zdrowia, został odesłany do służby liniowej. 18 września 1916 roku Koc został ciężko ranny w bitwie pod Sitowiczami, gdzie doznał obrażeń w okolicach wątroby. Po rekonwalescencji wrócił do działalności politycznej w I Brygadzie, gdzie zaangażował się w tworzenie tajnej organizacji polityczno-wojskowej żołnierzy w 5 pułku piechoty.

Ze względu na swoje działania, Koc został karnie przeniesiony do Ostrowi Mazowieckiej na drugi kurs wyszkolenia, a 22 lipca 1917 roku, po kryzysie przysięgowym, został internowany w obozie w Beniaminowie. Po zwolnieniu z obozu powrócił do działalności konspiracyjnej w Polskiej Organizacji Wojskowej, obejmując Komendę Naczelną POW nr 1 w Warszawie.

Znów w POW

Po zwolnieniu z obozu Koc powrócił do Polskiej Organizacji Wojskowej, przejmując Komendę Naczelną POW nr 1 w Warszawie. Jako Komendant Naczelny, zreorganizował struktury organizacji, wprowadzając w życie rozkaz Śmigłego-Rydza dotyczący utworzenia oddziałów lotnych do działań dywersyjnych. Koc zainicjował także akcje przeciwko policji niemieckiej oraz koordynował współpracę POW z Pogotowiem Bojowym PPS.

10 listopada 1918 roku, razem z księciem Lubomirskim, witał na dworcu kolejowym w Warszawie Józefa Piłsudskiego oraz Kazimierza Sosnkowskiego. Po odzyskaniu niepodległości, Koc przeszedł na etat wojskowy, pełniąc funkcję referenta POW w Oddziale I Organizacyjnym Sztabu Generalnego WP. W marcu 1919 roku struktura podległa Kocowi została podporządkowana Oddziałowi VI Informacyjnemu Sztabu Generalnego.

Służba w Wojsku Polskim

W 1919 roku Koc został oficjalnie przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu kapitana. Pełnił funkcje w Biurze Wywiadowczym, a później jako szef Sekcji IV Propagandy. 1 stycznia 1920 roku został sekretarzem Kapituły Tymczasowej Orderu Virtuti Militari. W czerwcu 1920 roku objął dowództwo 201 pułku piechoty. Jego oddział wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, gdzie w składzie 5 Armii dowodzonej przez gen. Władysława Sikorskiego brał udział w akcjach zaczepnych. 3 grudnia 1920 roku dywizja została rozwiązana, a Koc uczestniczył w kursie informacyjnym dla wyższych dowódców w Warszawie.

Działalność polityczna i gospodarcza

W 1927 roku Koc uczestniczył w posiedzeniach Gabinetu Prezesa Rady Ministrów, a także w składzie Lwowskiego Wojewódzkiego Komitetu Regionalnego. Był jednym z pierwszych dziesięciu odznaczonych Krzyżem Niepodległości oraz członkiem Kapituły tego odznaczenia. W wyniku wyborów parlamentarnych w 1928 roku został posłem z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. W latach 1928–1929 oraz ponownie od 1930 roku pełnił rolę przewodniczącego grupy posłów i senatorów BBWR z Małopolski Wschodniej.

W 1930 roku Koc objął stanowisko wiceministra skarbu, a później komisarza rządowego w Banku Polskim. Był zaangażowany w pozyskiwanie pożyczek z Francji i Wielkiej Brytanii. 7 lutego 1936 roku został prezesem Banku Polskiego. W 1936 roku, po śmierci Piłsudskiego, Koc był jednym z głównych negocjatorów w sprawie pożyczek na modernizację infrastruktury kolejowej w Polsce, w tym budowy magistrali węglowej.

Na czele Obozu Zjednoczenia Narodowego

W 1936 roku, po objęciu funkcji Komendanta Naczelnego Związku Legionistów Polskich, Koc stał się bliskim współpracownikiem gen. Śmigłego-Rydza. Po rozwiązaniu Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, Koc został szefem nowego ugrupowania politycznego – Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN). Jego działalność była kontrowersyjna i spotkała się z krytyką, szczególnie w kontekście współpracy z Ruchem Narodowo-Radykalnym „Falanga”. W 1938 roku, ze względu na rosnące napięcia, Koc zrezygnował z kierownictwa w OZN.

Na emigracji

Po wybuchu II wojny światowej, Koc opowiedział się za ewakuacją złota z Banku Polskiego. W 1939 roku został wiceministrem skarbu w rządzie Władysława Sikorskiego na uchodźstwie. Po przybyciu do USA pracował w Ministerstwie Skarbu, starając się o pozyskanie wsparcia dla Polski. Po wojnie, w 1945 roku, osiedlił się w Nowym Jorku, gdzie podejmował różne prace, a także współpracował z Radiem Wolna Europa i Instytutem Józefa Piłsudskiego.

Ostatnie lata

Podczas pobytu w USA Koc borykał się z problemami zdrowotnymi, w tym z powodu rany odniesionej w czasie wojny. Zmarł 3 lutego 1969 roku w szpitalu w Nowym Jorku i został pochowany 11 lutego 1969 roku na cmentarzu Wolvercote w Oksfordzie.

Rodzina i życie prywatne

Adam Koc nigdy się nie ożenił. Jego najbliższą rodziną był brat Leon Wacław Koc, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego. W okresie sprawowania funkcji rządowych mieszkał w Warszawie, a także posiadał letniskowy dom w Świdrach Małych. Koc był również autorem wierszy, które publikował pod pseudonimem Adam Warmiński.