Adam Kleczkowski

Adam Marian Kleczkowski

Adam Marian Kleczkowski (urodzony 25 marca 1883 w Krakowie, zmarły 17 listopada 1949 tamże) był polskim językoznawcą, filologiem germańskim, profesorem Uniwersytetu Poznańskiego oraz Jagiellońskiego, a także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.

Życiorys

Był synem Antoniego, który był dziennikarzem i dramaturgiem, oraz Marii z Bodnickich. Uczył się w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, a w latach 1901–1905 studiował językoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie miał okazję uczyć się od takich profesorów jak Wilhelm Creizenach, Jan Łoś i Jan Michał Rozwadowski. W latach 1905–1906 kontynuował naukę na uniwersytecie we Fryburgu. Pracował jako nauczyciel języka polskiego i niemieckiego w krakowskich gimnazjach: Świętej Anny (1906–1908) oraz im. Króla Jana Sobieskiego (1908–1919). W 1913 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy pt. Rejestr przyjemu i wydania pieniędzy na budowę galeony w roku 1570, a w 1919 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Poznańskim z pracy pt. Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji, co zaowocowało tytułem profesora nadzwyczajnego tej uczelni oraz objęciem kierownictwa Katedry Filologii Germańskiej. W 1922 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a w 1931 roku został dziekanem Wydziału Humanistycznego. W 1933 roku przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński, gdzie kierował podobną katedrą, a od 1947 roku dodatkowo nadzorował Katedrę Filologii Angielskiej.

6 listopada 1939 roku, wraz z innymi pracownikami UJ i AGH, został aresztowany w Collegium Novum w ramach Sonderaktion Krakau. Po pobycie w więzieniu na Montelupich został zwolniony 9 listopada w wyniku interwencji konsula niemieckiego w Krakowie, Paula Krausego. Wkrótce potem wraz z Fryderykiem Zollem starał się o uwolnienie aresztowanych profesorów, wysyłając memoriał do władz niemieckich. W czasie II wojny światowej uczył języka polskiego w Szkole Górniczo-Hutniczo-Mierniczej w Krakowie (1941–1944) oraz organizował kursy językowe dla niemieckich urzędników w Verwaltungsschule – Akademii Administracyjnej dla GG, co pomogło wielu profesorom i lektorom szkół średnich; nie brał jednak udziału w tajnym nauczaniu. Po wyzwoleniu Krakowa powrócił na swoje dotychczasowe stanowisko kierownika katedry germanistyki UJ, gdzie pracował aż do swojej śmierci.

W 1929 roku został wybrany na członka korespondenta, a w 1947 roku na członka czynnego Polskiej Akademii Umiejętności. Był aktywnym uczestnikiem prac wielu jednostek akademii, pełniąc funkcje w Komisji Językowej (jeszcze pod nazwą Akademia Umiejętności, od 1915), Komisji Języka Polskiego (od 1918), przewodniczącym Komisji Terminologicznej Morskiej (1931–1946), sekretarzem Komitetu Ortograficznego (1934–1935) oraz zastępcą przewodniczącego Komisji Filologii Zachodnio-Europejskiej (od 1946). Należał także do Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (od 1920), Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego (jako przewodniczący Oddziału Poznańsko-Pomorskiego) oraz Schiller-Akademie w Monachium (członek korespondent). W 1920 roku został pierwszym Filistrem honorowym poznańskiej Korporacji Magna-Polonia.

Zainteresowania naukowe Adama Kleczkowskiego obejmowały filologię germańską, językoznawstwo porównawcze oraz edycję tekstów. Wykazał, że wpływy języka niemieckiego na język polski miały miejsce głównie za pośrednictwem języka czeskiego. Zajmował się również historią polskich badań nad językiem niemieckim oraz był inicjatorem badań nad polską terminologią żeglarską. Redagował i przygotował do wydania Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjski (1927–1939) w sześciu tomach. Do jego publikacji należą również:

Rejestr budowy galeony z 1572 (1915)
Tekst niemiecki Psałterza floriańskiego (1927)
Wiele tekstów staroniemieckich, znajdujących się w polskich zbiorach.
Około 90 prac, w tym:
Dialekty niemieckie na ziemiach polskich (1915)
Neuentdeckte Altsaechsiche Psalmenfragmente aus der Karolingerzeit (1923–1926, część 1 i 2)
Wyrazy niemieckie w staroczeskim i staropolskim (1927–1928)
Polski język żeglarski (1928)
Ein neues Fragment von Willirams Paraphase des Hoches Liedes (1930)
Wpływ języka polskiego na dialekty prusko-niemieckie (1931)
Niemiecko-polskie stosunki językowe i literackie (1935)
Trudności w etymologiach słowiańsko-niemieckich języka Wenedów Lueneburskich (1946)
Germanistyka, anglistyka i skandynawistyka w Polsce (1948)
Słowiańskie wpływy językowe w Szlezwigu i Holsztynie (1948)
Stary marsz berneński (1949)
Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Fonetyka i fleksja.
Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Składnia (szyk wyrazów).

Życie prywatne

Był żonaty z Jadwigą z domu Tureczek (Turetschek) i miał dwóch synów: Antoni Stanisław Kleczkowski (1922–2006), który został hydrogeologiem, profesorem Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz członkiem Polskiej Akademii Nauk i reaktywowanej Polskiej Akademii Umiejętności, oraz Adam Jan Kleczkowski (1924–2005), inżynier i konstruktor samochodów, profesor Politechniki Krakowskiej.

Zmarł i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera AA-zach-po lewej Hausera).